dwa łoty/ (acz tego Mesua nie kładzie/ ale prawdziwie ma być. Od tego abowiem Diacurcuma jest rzeczona/ a nie od Szafranu samego) Kopytniku/ Szafranu/ Macedońskiej Pietruszki/ Pasternaku polnego/ Anyżu/ nasienia Pietruszczanego i Opichowego/ po łocie każdego. Rheubarbarum, Oleśniku/ Szpiki Indiańskiej/ po pułtora łota. Dzięgielu zamorskiego/ albo kosztownego ziela/ albo Cytwaru/ Mirry/ Cynamonu dobrego/ Situ pachnącego/ Balsamu prawdziwego nasienia/ którego iż już tych czasów niemamy/ na to miejsce Kubeb/ albo Gałganu/ albo Lentyszkowego nasienia/ Marzany wielkiej/ abo Rety/ Piołynowego Soku/ Koniego trudu soku/ olejku gwoździkowego/ po pół łociu
dwá łoty/ (ácz te^o^ Mesua nie kłádźie/ ále prawdźiwie ma być. Od teg^o^ ábowiem Diacurcuma iest rzeczona/ á nie od Száfránu sámego) Kopytniku/ Száfránu/ Mácedońskiey Pietruszki/ Pásternaku polnego/ Anyżu/ naśienia Pietruszczánego y Opichowego/ po łoćie káżdego. Rheubarbarum, Oleśniku/ Szpiki Indyáńskiey/ po pułtorá łotá. Dźięgielu zámorskiego/ álbo kosztownego źiela/ álbo Cytwaru/ Mirrhy/ Cynámonu dobrego/ Situ pachnącego/ Bálsámu prawdźiwego naśienia/ ktorego iż iuż tych czásow niemamy/ ná to mieysce Kubeb/ álbo Gáłganu/ álbo Lentyszkowego naśienia/ Márzány wielkiey/ ábo Rety/ Piołynowego Soku/ Koniego trudu soku/ oleyku gwoźdźikowego/ po puł łoćiu
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 29
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
co nacieplej daj pić/ Abowiem wszelakim/ Piersi i Płuc/ nie dostatkom z zimna/ jest lekarstwem osobliwym. Jako Zielnik D. Simona Syrenniusa. Kaszlom.
Kaszlom zastarzałym. Dychawicznym.
Dychawicy i ciężkiemu tchnieniu z wyciąganiem szyje/ to jest gwiżdzotchniącym. Item.
Też przeciwko tymże dolegliwościom weźmi korzenia Biedrzeńcowego trzy łoty/ Dzięgielu/ korzenia pokrzywianego po łócie/ Bożego drzewka Żywiosłki/ Ziela powietrznego/ Szałwiej listu wąskiego albo uskowanego po połowicy łota. To wszystko posiekaj/ a we flaszę Cynową albo w Konew włożywszy/ dwie kwarcie miodu na to nalej zalep wierzch dobrze/ przez godzin cztery w kotle ukropu gorącego warz ustawnie/ a gdy przechłodnie przecedź/
co naćiepley day pić/ Abowiem wszelákim/ Pierśi y Płuc/ nie dostátkom z źimná/ iest lekárstwem osobliwym. Iáko Zielnik D. Simoná Syrenniusá. Kászlom.
Kászlom zástárzáłym. Dicháwicznym.
Dycháwicy y ćiężkiemu tchnieniu z wyćiągániem szyie/ to iest gwiżdzotchniącym. Item.
Też przećiwko tymże dolegliwośćiom weźmi korzenia Biedrzeńcowego trzy łoty/ Dźięgielu/ korzenia pokrzywiánego po łócie/ Bożego drzewká Zywiosłki/ Ziela powietrznego/ Szałwiey listu wąskiego álbo vskowánego po połowicy łotá. To wszystko pośiekay/ á we flászę Cynową álbo w Koneẃ włożywszy/ dwie kwarćie miodu ná to náley zálep wierzch dobrze/ przez godźin cztery w kotle vkropu gorącego warz vstáwnie/ á gdy przechłodnie przecedz/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 66
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ż korzenia Biedrzeńcowego wodki/ i ciepło dać wypić/ tym którzyby już zachwycili powietrza jadowitego/ ale się im potrzeba zaraz potym godzin ze trzy co nalepiej pocić/ nakrywszy ich/ aby się jad przez ciało potem wyciągnął. Kosztowne a doświadczone lekarstwo przeciwko zarazie morowym powietrzem: Wziąć korzenia Biedrzeńcowego miałko utartego trzy ćwierci łota/ Dzięgielu pół łota/ Cardamonu trzecią część kwinty/ Cynamonu pół kwinty/ Kamfory/ Jednorożcu prawdziwego/ abo miasto niego Bezoaru prawego po dziesiąć grań/ Driakwie i Mitrydarum naprzedniejszych po dwa łoty/ Olejku z Jagód Jałowcowych kwintę. I to wszystko co nalepiej w Moździerzu umieszać: a po pół kwinty tego Konfektu/ z octem gwoździkowego kwiecia
ż korzenia Biedrzeńcowe^o^ wodki/ y ćiepło dáć wypić/ tym ktorzyby iuż záchwyćili powietrza iádowitego/ ále sie im potrzebá záraz potym godźin ze trzy co nalepiey poćić/ nákrywszy ich/ áby sie iad przez ćiáło potem wyćiągnął. Kosztowne á doświadczone lekárstwo przećiwko záráźie morowym powietrzem: Wźiąć korzeniá Biedrzeńcowego miáłko vtártego trzy ćwierci łotá/ Dźięgielu poł łotá/ Cardámonu trzećią część kwinty/ Cynámonu poł kwinty/ Kámphory/ Iednorożcu prawdźiweg^o^/ ábo miásto niego Bezoaru práwego po dźieśiąć grań/ Dryiákwie y Mitrydarum naprzednieyszych po dwá łoty/ Oleyku z Iágod Iáłowcowych kwintę. Y to wszystko co nalepiey w Możdżerzu vmieszáć: á po poł kwinty teg^o^ Konfektu/ z octem gwoźdźikowego kwiećia
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 68
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
czerwonej i białej liścia i z kwieciem po połtory garści/ Koszysczka/ Podróżniku/ Przywrotu/ Trancu/ Jałowcowych Jagodek przetłuczonych z gruba/ Stokroci/ Leszczynowej Jemioły i z liściem/ Benedyktu/ Zanklu po garści/ Kwiecia z Trzemchy/ albo ze Smrodynie/ Centurii małej/ kwiecia Konwaliowego/ albo Lankowego/ po pół garści/ Dzięgielu/ korzenia Benedyktowego/ po łocie/ to wszytko pokrajać/ i kwartę wina dobrego/ a wody chędogiej drugą/ na to nalać/ a w konwi Cynowej/ w ukropie wrzącym warzyć/ przez cztery godziny/ tego na czczo i na noc/ po trunku/ dawać ciepło. Item. Kancer i Fistuły leczy.
Przeciwko
czerwoney y białey liśćia y z kwiećiem po połtory gárśći/ Koszysczká/ Podrożniku/ Przywrotu/ Tráncu/ Iáłowcowych Iágodek przetłuczonych z grubá/ Stokroći/ Lesczynowey Iemioły y z liśćiem/ Benedyktu/ Zánklu po gárśći/ Kwiećia z Trzemchy/ álbo ze Smrodynie/ Centuryey máłey/ kwiećia Konwáliowego/ álbo Lánkowego/ po poł gárśći/ Dźięgielu/ korzenia Benedyktowego/ po łoćie/ to wszytko pokráiáć/ y kwartę winá dobrego/ á wody chędogiey drugą/ ná to nálać/ á w konwi Cynowey/ w vkropie wrzącym wárzyć/ przez cztery godźiny/ tego ná czczo y ná noc/ po trunku/ dawáć ćiepło. Item. Káncer y Fistuły leczy.
Przećiwko
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 69
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nalać na to wszytko winnego octu/ żeby przez ośm dni w nim moknęły/ potym z szklanego Alembiku dystylować/ a tego po piąci albo sześci łyżek/ dawać choremu na cczo pić.
Kamień krzy i potężnie wywodzi. Czasu powietrza.
Czasu powietrza morowego/ trunek barzo kosztowny i użyteczny. Wziąć Biedrzeńcu korzenia dwa łoty/ Dzięgielu łot/ Drzewa Orlego/ Kadzidła/ Miry po quincie/ Kwiatu Muszkatowego połowicę quinty/ Driakwie/ Mitrydatum po łocie/ Małmazji/ albo w niedostatku jej/ wina przednie dobrego białego łyżek dwanaście/ abo piętnaście/ Wodki Centurii małej/ Kardusowej/ Wodki Dzięgielowej/ Wodki Ruty polnej/ po sześci łyżkach abo po ośmi/ korzenie
nálać ná to wszytko winnego octu/ żeby przez osm dni w nim moknęły/ potym z śklánego Alembiku dystyllowáć/ á tego po piąći álbo sześći łyżek/ dawáć choremu ná cczo pić.
Kámień krzy y potężnie wywodźi. Czásu powietrza.
Czásu powietrza morowego/ trunek bárzo kosztowny y vżyteczny. Wźiąć Biedrzeńcu korzenia dwá łoty/ Dźięgielu łot/ Drzewá Orlego/ Kádźidłá/ Miry po quinćie/ Kwiátu Muszkátowego połowicę quinty/ Dryakwie/ Mitrydatum po łoćie/ Máłmázyey/ álbo w niedostátku iey/ winá przednie dobrego białego łyżek dwánaśćie/ ábo piętnaśćie/ Wodki Centuryey máłey/ Kárdusowey/ Wodki Dźięgielowey/ Wodki Ruty polney/ po sześći łyszkách ábo po ośmi/ korzenie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 71
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ Naparstnice/ Kosztywału/ Muszterza abo Muszcu błękitnego kwiatu/ to jest samca/ po dwu garści/ Kurzego ziela i z korzeniem/ Języczków abo Babki wąskiej/ Nasięźrzału ziela samego bez korzenia/ Pięciorniku wielkiego i mniejszego po półtorej garści/ Pigwowego drzewa liścia/ Koczanków żółtych po garści/ Gwajaku drobno raszplowanego sześć łotów/ korzenia Dzięgielu leśnego/ abo polnego/ to jest/ mniejszego korzenia Kozłkowego po trzy łoty. A te zioła i korzenia mają być świeże/ i posiekać drobno/ a z drzwem raszplowanym pomieszać/ nalać na to ze cztery garnce wody studziennej/ i pułtora garnca z tego wyciągnąć wodki/ tej z rana i w wieczor rannym/ po
/ Napárstnice/ Kosztywału/ Muszterza ábo Muszcu błękitnego kwiátu/ to iest samcá/ po dwu garśći/ Kurzego źiela y z korzeniem/ Ięzyczkow ábo Bábki wąskiey/ Náśięźrzału źiela samego bez korzenia/ Pięćiorniku wielkiego y mnieyszego po połtorey garśći/ Pigwowego drzewá lisćia/ Koczánkow żołtych po garśći/ Gwáiaku drobno rászplowánego sześć łotow/ korzenia Dźięgielu leśnego/ ábo polnego/ to iest/ mnieyszego korzenia Kozłkowego po trzy łoty. A te źiołá y korzenia máią bydź świeże/ y pośiekáć drobno/ á z drzwem rászplowánym pomieszáć/ nálać ná to ze cztery gárnce wody studźienney/ y pułtorá gárncá z tego wyćiągnąć wodki/ tey z ráná y w wieczor ránnym/ po
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 72
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
uczyni/ często się nią umywając. Ręce białe czyni.
Ręce także zgrubiałe i czarne/ ogorzałe/ czyni białe/ i miękkie/ nią umywane. Wzroku
Wzrok jasny i ostry czyni/ wymywając nią oczy/ podczas kroplę albo trzy puszczając w nie. Biedrzeńcowe Wino. Vinum Pipinnel:
Biedrzencowe Wino tym sposobem/ jako z Dzięgielu/ bywa czynione z Mosztem/ albo z młodym winem przewarzonym/ albo z nieprzewarzonym: jako się o tym częstokroć/ na wielu miejscach powiedziało. Skutki. morowemu powietrzu.
Czasu zimy/ gdzieby morowe powietrze moc miało/ a do tego powietrze pospolite/ i wilgotności przyrodzone znaczne zagnicie miało/ używać go dobrze Abowiem i
vczyni/ często sie nią vmywáiąc. Ręce białe czyni.
Ręce tákże zgrubiáłe y czarne/ ogorzáłe/ czyni białe/ y miękkie/ nią vmywáne. Wzroku
Wzrok iásny y ostry czyni/ wymywáiąc nią oczy/ podczás kroplę álbo trzy pusczáiąc w nie. Biedrzeńcowe Wino. Vinum Pipinnel:
Biedrzencowe Wino tym sposobem/ iáko z Dźięgielu/ bywa czynione z Mosztem/ álbo z młodym winem przewárzonym/ álbo z nieprzewárzonym: iáko sie o tym częstokroć/ ná wielu mieyscách powiedźiáło. Skutki. morowemu powietrzu.
Czásu źimy/ gdźieby morowe powietrze moc miáło/ á do tego powietrze pospolite/ y wilgotnośći przyrodzone znáczne zágnićie miáło/ vżywáć go dobrze Abowiem y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 72
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
cielesnych/ jako Piersiom zaziębionym. Kaszlu z zimnej wilgotności. Dychawicy i ciężkiemu tchnieniu. Nyrkom. Pęcherzowi. Przechodom moczu zamulonym. Piersiom zaschłym. Kaszlu zimnemu. Cięż: tchu: Nyrkom. Przechód Moczu.
Piasek tak z Nerek/ jako z Pęcherza wywodzi moczem.
Tym sposobem ten Miód do picia przyprawują/ jako z Dzięgielu. Sok z Biedrzeńcu wyżęty Suchy. Succus Pim. ex sicatus.
Może też Sok ze wszystkiego ziela/ tak z korzenia/ jako z liścia/ z kwiecia/ i z nasienia być wyżęty/ i zgęszczony/ do tychże wyżej pomienionych potrzeb/ do których sam bywa używany/ tak sam przez się/ jako z
ćielesnych/ iáko Pierśiom záźiębionym. Kászlu z źimney wilgotnośći. Dycháwicy y ćiężkiemu tchnieniu. Nyrkom. Pęchyrzowi. Przechodom moczu zámulonym. Pierśiom záschłym. Kászlu źimnemu. Cięż: tchu: Nyrkom. Przechod Moczu.
Piasek ták z Nyrek/ iáko z Pęchyrzá wywodźi moczem.
Tym sposobem ten Miod do pićia przypráwuią/ iáko z Dźięgielu. Sok z Biedrzeńcu wyżęty Suchy. Succus Pim. ex sicatus.
Może też Sok ze wszystkiego źiela/ ták z korzeniá/ iáko z liścia/ z kwiećia/ y z naśienia być wyżęty/ y zgęsczony/ do tychże wyszey pomienionych potrzeb/ do ktorych sam bywa vżywány/ ták sam przez śię/ iáko z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 73
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
do używania jest użyteczny. Macice.
Paniom zaziębłość Maciće rozgrzewa. Czasu powietrza.
Z osobna czasu powietrza morowego jest barzo dobre/ rano i na noc/ po łocie/ albo po połowicy używając: Abowiem broni od zarazy jadowitej z powietrza. Konfekt Biedrzeńcowy. Conserua
Konfekt z korzenia Biedrzeńcowego bywa tym sposobem robiony/ jako z Dzięgielu/ korzenie co nalepiej ochędożyć/ i w talarki cienkie pokrajać/ a w wodzie uwarzyć/ ażby zmięknęły/ i wycuchnąć z wilgotności/ a potym Cukru co naprzedniego trzy części do tego dać/ i tak jako inne Konfekty uczynić.
Tym wszystkim przerzeczonym niedostatkom/ którym sam Biedrzeniec służy/ jest użyteczny/ a zwłaszcza wnętrznym
do vżywánia iest vżyteczny. Maćice.
Pániom záźiębłość Máciće rozgrzewa. Czásu powietrza.
Z osobna czásu powietrza morowego iest bárzo dobre/ ráno y ná noc/ po łoćie/ álbo po połowicy vżywáiąc: Abowiem broni od zárázy iádowitey z powietrza. Konfekt Biedrzeńcowy. Conserua
Konfekt z korzenia Biedrzeńcowego bywa tym sposobem robiony/ iáko z Dźięgielu/ korzenie co nalepiey ochędożyć/ y w tálarki ćieńkie pokráiáć/ á w wodźie vwárzyć/ áżby zmięknęły/ y wycuchnąć z wilgotnośći/ á potym Cukru co naprzedniego trzy częśći do tego dáć/ y ták iáko ine Konfekty vczynić.
Tym wszystkim przerzeczonym niedostátkom/ ktorym sam Biedrzeniec służy/ iest vżyteczny/ á zwłásczá wnętrznym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 74
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
lekkie i wolne czyni.
Członki/ nim namazane/ czyni lekkie i wolne. (Raimundulus.) Oleum dystillatum Olej z Biedrzeńcu/ Alchimiskim sposobem dystylowany.
Alchimistowie dystylują z Biedrzeńcowego korzenia/ z liścia/ z kłącza/ z nasienia. Owa ze wszystkiego całego/ suchego Biedrzeńcom/ Olejek właśnie jako z Bielunu/ albo z Dzięgielu/ barzo użyteczny. Księgi Pierwsze. Chorobom wszelakim
Wszelakim wnętrznym chorobom i niedostatkom tym/ którym sam Biedrzeniec służy. Sposób używania
Tego po dwiem i po trzy kropie/ ze dwiema albo ze trzema łyżkoma/ wodki tego ziela/ albo z winem/ albo z jaką inną przynależącą wodką/ albo z sokiem/ trunkiem na raz
lekkie y wolne czyni.
Członki/ nim námázáne/ czyni lekkie y wolne. (Raimundulus.) Oleum distillatum Oley z Biedrzeńcu/ Alchimiskim sposobem dystyllowány.
Alchimistowie dystylluią z Biedrzeńcowego korzenia/ z liśćia/ z kłącza/ z naśienia. Owa ze wszystkiego cáłego/ suchego Biedrzeńcom/ Oleiek właśnie iáko z Bielunu/ álbo z Dźięgielu/ bárzo vżyteczny. Kśięgi Pierwsze. Chorobom wszelákim
Wszelákim wnętrznym chorobom y niedostátkom tym/ ktorym sam Biedrzeniec służy. Sposob vżjwánia
Teg^o^ po dwiem y po trzy kropie/ ze dwiemá álbo ze trzemá łyszkomá/ wodki tego źiela/ álbo z winem/ álbo z iáką iną przynależącą wodką/ álbo z sokiem/ trunkiem ná raz
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 75
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
