. Iż w podsłonecznych krajach dzień jest krótszy, bo tylko godzin 12. w zasłonecznych zaś, gdy się słońce ku nim zbliża, daleko dłuższy. Nie tak tedy długo Atmosferę tamtych, jako tych krajów ogrzewa słońce. Druga: iż podsłoneczne kraje więcej i większych gór, śniegami okrytych które zbliżonego słońca promieniem ogrzane, zimnemi ekshalacjami napełniają Atmosferę, i ziębią powietrze. Trzecia że słońce im bliższe tym większe wapory z ziemi, z Oceanu wyciąga, chmury grubsze, i potężniejsze wiatry rodzi, które przez Antypatią z gorącem słonecznym, więcej ziębią te kraje. Które racje że ustają za oddaleniem niejakim słońca, dla czego pod ten czas, aura cieplejsza,
. Iż w podsłonecznych kraiach dzień iest krotszy, bo tylko godzin 12. w zasłonecznych zaś, gdy się słońce ku nim zbliża, daleko dłuszszy. Nie ták tedy długo Atmosferę tamtych, iáko tych kraiow ogrzewa słońce. Druga: iż podsłoneczne kraie więcey y większych gor, śniegami okrytych ktore zbliżonego słońcá promieniem ogrzane, zimnemi exhalacyami napełniaią Atmosferę, y ziębią powietrze. Trzecia że słońce im bliszsze tym większe wapory z ziemi, z Oceanu wyciąga, chmury grubsze, y potężnieysze wiátry rodzi, ktore przez Antypatyą z gorącem słonecznym, więcey ziębią te kraie. Ktore racye że ustaią zá oddáleniem nieiákim słońca, dlá czego pod ten czas, aura ciepleysza,
Skrót tekstu: BystrzInfGeogr
Strona: C2v
Tytuł:
Informacja geograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
słońca? Według tegoż Tyhona słońce większe nad całą ziemię 140. razy.
XXI. Są i inne przypadkowe aparencje słońca. Jako to: że raz ogniste, drugi raz złotawe, inny purpurowe, inny blade, albo siniawe wydaje się słońce. Co wszystko pochodzi z różnych kolorów atmosfery ziemnej, która różnej barwy humorami ekshalacjami napełniona, promienie słoneczne podobnymże maluje kolorem. Jako gdy kto przez zielone patrzy okulary wszystkie zielone obiekta się wydają, Ba i słoneczny promień przez jakie szkło wpuszczony będzie do pokoju, takiegoż koloru maluje światło. Trafia się: że nim prawdziwy wschód słońca będzie, już nad choryzontem wydaje się słońce. A za tym
słońca? Według tegoż Tyhona słońce większe nad całą ziemię 140. razy.
XXI. Są y inne przypadkowe apparencye słońca. Jáko to: że raz ogniste, drugi raz złotáwe, inny purpurowe, inny blade, álbo siniáwe wydáie się słońce. Co wszystko pochodzi z rożnych kolorow atmosfery ziemney, ktora rożney barwy chumorami exchalacyami nápełniona, promienie słoneczne podobnymże máluie kolorem. Jako gdy kto przez zielone patrzy okulary wszystkie zielone obiekta się wydáią, Ba y słoneczny promień przez iakie szkło wpuszczony będzie do pokoiu, tákiegoż koloru máluie światło. Trafia się: że nim prawdziwy wschod słońca będzie, iuż nad choryzontem wydáie się słońce. A zá tym
Skrót tekstu: BystrzInfAstron
Strona: L4
Tytuł:
Informacja Astronomiczna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
astronomia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
własne są te kwalitatywy, które principia nie są inne tylko elementa. Trzecia racja jest. Iż lubo powietrze nad ogień, nad powietrze woda, ziemia nad wodę uciąża bardziej. Zaczym jeden element w swojej sytuacyj nad drugi górę braćby powinien. Przecięż ze wszystkiemi rzeczami sublunarnemi są te elementa pomieszane. Ziemia humorami i ekshalacjami wodnistemi napełniona, z ogniem i powietrzem podziemnym zmięszana. Aby służyła do generacyj i konserwacyj wszystkich rzeczy sublunarnych, oraz z innemi elementami, przez swoję i swoich kwalitatyw komunikacją.
II. Każdy z przerzeczonych element, dwie najmniej sobie własne ma kwalitatywy. J tak ogniowi własne jest ciepło i suchość. Gdyż eksperiencja uczy iż ogień
własne są te kwalitatywy, ktore principia nie są inne tylko elementa. Trzecia racya iest. Jż lubo powietrze nad ogień, nad powietrze woda, ziemia nad wodę uciąża bardziey. Zaczym ieden element w swoiey sytuácyi nad drugi gorę braćby powinien. Przecięż ze wszystkiemi rzeczami sublunarnemi są te elementa pomięszane. Ziemia chumorami y exchalacyami wodnistemi napełniona, z ogniem y powietrzem podziemnym zmięszana. Aby służyła do generacyi y konserwacyi wszystkich rzeczy sublunarnych, oraz z innemi elementami, przez swoię y swoich kwalitatyw kommunikácyą.
II. Każdy z przerzeczonych element, dwie naymniey sobie własne ma kwalitatywy. J ták ogniowi własne iest ciepło y suchość. Gdyż experyencya uczy iż ogień
Skrót tekstu: BystrzInfElem
Strona: Q3v
Tytuł:
Informacja elementarna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
są tak od siebie wydzielone i oddalone, aby jeden z drugim niemial kombinacyj, i jeden drugiego mniej więcej nie partycypował kwalitatyw. Ziemia wodnistych humorów powietrznych waporów, ognistych ekshalacyj pełna. Do wody mięszają się ziemne atomy, siarczyste saletrzyste, wapniste, słone, gorące ekshalacje. Cała powietrza Atmosfera napełniona wilgotnemi humorami, ognistemi ekshalacjami, ziemnemi atomami. Ogień także z dymem się łącząc, mieć musi po części ziemnych, powietrznych wodnistych partykuł. A to dla sposobniejszej generacyj i konserwacyj czyli to meteorów na powietrzu, czyli minerałów w ziemi, czyli żywiołów na ziemi, i wszelkich mikstur partycypujących z tych 4. elementów, i własnych im kwalitatyw.
są ták od siebie wydzielone y oddalone, áby ieden z drugim niemial kombinácyi, y ieden drugiego mniey więcey nie pártycypowáł kwálitatyw. Ziemia wodnistych chumorow powietrznych waporow, ognistych exchalácyi pełna. Do wody mięszaią się ziemne atomy, siarczyste saletrzyste, wapniste, słone, gorące exchalácye. Całá powietrza Atmosfera nápełniona wilgotnemi chumorami, ognistemi exchalacyámi, ziemnemi atomami. Ogien tákże z dymem się łącząc, mieć musi po części ziemnych, powietrznych wodnistych pártykuł. A to dla sposobnieyszey generacyi y konserwacyi czyli to meteorow ná powietrzu, czyli minerałow w ziemi, czyli żywiołow ná ziemi, y wszelkich mixtur pártycypuiących z tych 4. elementow, y własnych im kwalitatyw.
Skrót tekstu: BystrzInfElem
Strona: Q4
Tytuł:
Informacja elementarna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
, inne chłodzi. Ze zaś jedne powietrze zdrowe, drugie szkodliwe, z tąd pochodzi. Iż tamto wyczyszczone od wszelkich zaraźliwych, humorów: i owszem z różnych ziół, kwiatów do zdrowia służących zapachem i medyczną własnością nadane, przez ustawiczne odetchnienie do konserwacyj życia nad wszystkie apteki i codzienny aliment najwięcej służy. To zaś zaraźliwemi ekshalacjami zgniłemi waporami, jadowitymi humorami napełnione co moment, pojąć i napychając człowieka, wnętrzności zaraża, gnoi, do szkorbutu i różnych symptomata przyprowadza. Bywa i to że konstytucja eryj różna, różnych natur bywa przyczyną. J tak Hiszpania rodzi melancholików i do sendentaryj szpekulacyj sposobnych. Francja krwistych i wesołych. Te kraje Wojennych i odważnych
, inne chłodzi. Ze zaś iedne powietrze zdrowe, drugie szkodliwe, z tąd pochodzi. Jż támto wyczyszczone od wszelkich zaraźliwych, chumorow: y owszem z rożnych zioł, kwiatow do zdrowia służących zapachem y medyczną własnością nádane, przez ustawiczne odetchnięnie do konserwacyi życia nad wszystkie apteki y codzienny aliment naywięcey służy. To zaś zaraźliwemi exchalácyami zgniłemi waporami, iádowitymi chumorami napełnione co moment, poiąć y nápychaiąc człowieka, wnętrzności zaraża, gnoi, do szkorbutu y rożnych symptomata przyprowadza. Bywa y to że konstytucya aeryi rożna, rożnych nátur bywa przyczyną. J ták Hiszpania rodzi melancholikow y do sendentaryi szpekulácyi sposobnych. Francya krwistych y wesołych. Te kráie Woiennych y odważnych
Skrót tekstu: BystrzInfElem
Strona: Tv
Tytuł:
Informacja elementarna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
porów, sposobniejsi też są do paraliżu, apopleksyj. Przez które wkradszy się subtelna ekshalacja powietrza, krew ziębiąc w swojej cyrkulacyj stanowi: przez co członki ciała drętwieją i martwieją.
5to. Samą erią może kto się zarazić, i chorobę w jakim domu panującą powziąc. Co się najwięcej wydaje gdy złe powietrze to jest jadowitymi ekshalacjami zarażone panuje. Którym że ustawicznie tchnie człowiek, jednym oddychając, inne świeże w siebie ciągnąc. Więc zgniłe i jadowite powietrze płuca, serce, krew, i inne członki zarażając, humory alterując, o chorobę i śmierć przyprawuje. Człowiek zaś zdrowy na godzinę oddycha razy. 4450. na dzień 106800. Jako i puls
porow, sposobnieysi też są do paraliżu, apoplexyi. Przez ktore wkradszy się subtelna exchalacya powietrza, krew ziębiąc w swoiey cyrkulácyi stanowi: przez co członki ciałá drętwieią y martwieią.
5to. Samą aeryą może kto się zarazić, y chorobę w iákim domu panuiącą powziąc. Co się naywięcey wydáie gdy złe powietrze to iest iádowitymi exchalacyami zarażone pánuie. Ktorym że ustáwicznie tchnie człowiek, iednym oddychaiąc, inne swieże w siebie ciągnąc. Więc zgniłe y iádowite powietrze płuca, serce, krew, y inne członki zarażáiąc, chumory alteruiąc, o chorobę y śmierć przypráwuie. Człowiek zaś zdrowy ná godzinę oddycha razy. 4450. ná dzień 106800. Jáko y puls
Skrót tekstu: BystrzInfElem
Strona: T2
Tytuł:
Informacja elementarna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
: jako i pod czas narodzenia Chrystusowego. O elemencie wody.
XXVI. Element wody dla wrodzonego zimna natężonym mrozem łatwo krzepnie i w lód się obraca. Likwory zaś im są gorętsze tym mniej albo nic nie marzną. Lód dla tego po wodzie pływa, iż z zwierzchniej lekszej i subtelniejszej wody wyrobiony, i z powietrznemi ekshalacjami pomieszany daleko jest lekszy nad wodę.
2do. Lodownią łatwo bez wielkiego kosztu sporządzisz w ten sposób. Na suchym miejscu wybierz loch głęboki, szyję mu dawszy na pułnoc bez żadnego oddechu. Ku końcu zimy gdy lody pierwsze schodzić mają zbierz w tafle porąbany. Słomą prostą wysławszy loch, lód w nim złoż, i
: iáko y pod czas národzenia Chrystusowego. O elemencie wody.
XXVI. Element wody dla wrodzonego źimna nátężonym mrozem łátwo krzepnie y w lod się obraca. Likwory zaś im są gorętsze tym mniey álbo nic nie marzną. Lod dla tego po wodzie pływa, iż z zwierzchniey lekszey y subtelnieyszey wody wyrobiony, y z powietrznemi exchalácyami pomieszany dáleko iest lekszy nad wodę.
2do. Lodownią łátwo bez wielkiego kosztu zporządzisz w ten sposob. Ná suchym mieyscu wybierz loch głęboki, szyię mu dawszy ná pułnoc bez żadnego oddechu. Ku końcu zimy gdy lody pierwsze zchodzić maią zbierz w tafle porąbany. Słomą prostą wysławszy loch, lod w nim złoż, y
Skrót tekstu: BystrzInfElem
Strona: T3v
Tytuł:
Informacja elementarna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
, Nil Dunai, i Dniestr.
7mo. Morza, Rzeki, i źródła, różnych są kolorów; to dla dna, którego korytem płyną. To dla różnego koloru meatów, którymi się farbują. To dla refleksyj słonecznych promieni, i światła, mieniących powierzchnią aparencją wody. To dla mikstury z mułem, i różnemi ekshalacjami ziemnemi. Biały kolor mają wody, które przez srebrne, kreciane góry płyną. Żółtawy, które złotymi minerami, aurypigmentem, glinką, się farbują, lub żółty piasek na dnie mają. Czarny, które przechodzą przez żelazne góry, ziemię marglowatą, rodzainą olszyny, dębiny. Sama głębizna, albo iłowate dno czarny kolor czyni
, Nil Dunai, y Dniestr.
7mo. Morza, Rzeki, y zrodła, rożnych są kolorow; to dla dna, ktorego korytem płyną. To dla rożnego koloru meatow, ktorymi się farbuią. To dla reflexyi słonecznych promieni, y swiatła, mieniących powierzchnią apparencyą wody. To dla mixtury z mułem, y rożnemi exchalácyami ziemnemi. Biały kolor maią wody, ktore przez srebrne, kreciane gory płyną. Zołtawy, ktore złotymi minerami, aurypigmentem, glinką, się farbuią, lub żołty piasek ná dnie maią. Czarny, ktore przechodzą przez żelazne gory, ziemię marglowatą, rodzainą olszyny, dębiny. Sama głębizna, álbo iłowate dno czarny kolor czyni
Skrót tekstu: BystrzInfElem
Strona: T4
Tytuł:
Informacja elementarna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
to z morzem. Inne, w które wpływają rzeki a nie wypływają. Inne co przeciwnym sposobem rzek w się nie biorąc, rzeką wypływają. A inne co i rzeki w się biorą, i oddają.
10mo. Do elementu wody redukują się meteora wodne. Z których pierwsza jest Chmura bo jest obfitość waporów zgęsłych z ekshalacjami zmięszanych na drugą kondygnacją powietrza wyniesionych. Chmury czarne wiele mają w sobie humorów ziemnych grubych tłustych, do grzmotu i piorunów sposobne. Dopieroż zielonawe, nieco zapalone wielkich grzmotów piorunów i nawałności, gradów bywają przyczyną. Iż więcej mają w sobie ekshalacyj saletrzystych siarczystych mineralnych gorących. Chmury białe są czcze, iż więcej waporów suchych
to z morzem. Jnne, w ktore wpływaią rzeki á nie wypływaią. Jnne co przeciwnym sposobem rzek w się nie biorąc, rzeką wypływaią. A inne co y rzeki w się biorą, y oddaią.
10mo. Do elementu wody redukuią się meteora wodne. Z ktorych pierwsza iest Chmura bo iest obfitość waporow zgęsłych z exchalácyámi zmięszanych ná drugą kontygnácyą powietrza wyniesionych. Chmury czarne wiele maią w sobie chumorow ziemnych grubych tłustych, do grzmotu y piorunow sposobne. Dopieroz zielonawe, nieco zápalone wielkich grzmotow piorunow y nawałności, gradow bywaią przyczyną. Jż więcey maią w sobie exchalacyi saletrzystych siarczystych mineralnych gorących. Chmury białe są czcze, iż więcey waporow suchych
Skrót tekstu: BystrzInfElem
Strona: T4v
Tytuł:
Informacja elementarna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
śnieg: jest wapor nieco z ziemną ekshalacją suchą zmięszany, o powietrze rozbity i zimnem ścisniony. Na wysokie góry najwięcej spada, i w lecie się konserwuje, iż druga kondygnacja powietrza jest zimniejsza.
Piąty jest grad, lód: tamten jest spadający deszcz, na powietrzu zimnem ścisniony i okrzepły. Ten jest woda z ziemnemi ekshalacjami zmięszana zimnem tęgim ścisniona. Czego Maurus taką eksprejencją dowodzi. Iż do saletry przylawszy wody, mocno to mięszając, lód się stanie chociaż lecie.
Szósta jest Rosa i szron: i jest wapor nieco od ziemi podniesiony, od zimnej eryj ścisniony, na ziemię spadający.
Siódmy Miód: jest humor tłusty, lipki, słodki
śnieg: iest wapor nieco z ziemną exchalacyą suchą zmięszany, o powietrze rozbity y zimnem ścisniony. Ná wysokie gory naywięcey spada, y w lecie się konserwuie, iż druga kontygnacya powietrza iest zimnieysza.
Piąty iest grad, lod: tamten iest spadaiący deszcz, ná powietrzu zimnem ścisniony y okrzepły. Ten iest woda z ziemnemi exchalácyami zmięszana zimnem tęgim ścisniona. Czego Maurus taką expreyencyą dowodzi. Jż do saletry przylawszy wody, mocno to mięszaiąc, lod się stanie chociaż lecie.
Szosta iest Rosa y szron: y iest wapor nieco od ziemi podniesiony, od zimney aeryi ścisniony, ná ziemię spadaiący.
Siodmy Miod: iest chumor tłusty, lipki, słodki
Skrót tekstu: BystrzInfElem
Strona: U
Tytuł:
Informacja elementarna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
fizyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
