barzo Mężczyznom Wenery: Taż białym głowam doda ku twej sprawi cery. Dobrojdziejską jest oczom/ patronką czystości/ I wygodą dowcipnej na czas subtelności. A gdy warzonej sokiem pawiwent polejesz/ Od Plech ostrokąsących wnocy zbezpieczniejesz.
O Cybuli. O Cybuli/ u różnych różne rozumienia/ Cholerykom złą Galen tuszy do jedzenia. Flegmie zasię pomocą/ tenże twirdzi zgoła/ Wszystkim Asclepiona uczy zdrowa Skoła. Skuteczne w niej lekarstwo znajdziesz żołądkowi/ I nawarzy rożanej farbie i glancowi. A gdy komu oblecą włosy z brody/ z głowy/ Ratunek w potłuczonych cybulach gotowy. Cybulanym napuścisz gołe pole sokiem/ Porościeć nie zadługo zaś włosem wysokiem.
O Gorczycy
bárzo Mężczyznom Wenery: Taż białym głowam doda ku twey spráwi cery. Dobroydźieyską iest oczom/ pátronką czystośći/ Y wygodą dowćipney ná czás subtelnośći. A gdy wárzoney sokiem páwiwent poleiesz/ Od Plech ostrokąsących wnocy zbespiecznieiesz.
O Cybuli. O Cybuli/ v rożnych rożne rozumienia/ Cholerykom złą Galen tuszy do iedzenia. Phlegmie záśię pomocą/ tenże twirdźi zgołá/ Wszystkim Asclepioná vczy zdrowa Skołá. Skuteczne w niey lekárstwo znaydźiesz żołądkowi/ Y náwárzy rożaney fárbie y gláncowi. A gdy komu oblecą włosy z brody/ z głowy/ Rátunek w potłuczonych cybulách gotowy. Cybulánym nápuśćisz gołe pole sokiem/ Porośćieć nie zádługo záś włosem wysokiem.
O Gorczycy
Skrót tekstu: OlszSzkoła
Strona: D
Tytuł:
Szkoła Salernitańska
Autor:
Hieronim Olszowski
Drukarnia:
Walerian Piątkowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
liryka
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1640
Data wydania (nie wcześniej niż):
1640
Data wydania (nie później niż):
1640
zbytniego zapieczenia/ albo zawinienia kiszek/ zaczym morzysko ciężkie idzie / jest wielkim lekarstwem/ trunkiem/ Klisterą/ i mazanim zwierzchu używany. Womitom ciężkim
Womity którym z ścieżkością przychodzą/ tylko palec abo dwa w nim obmaczać/ i w usta kłaść/ abo go do tych rzeczy przymieszać/ które womity pobudzają. Dios. Flegmie w piersiach.
Flegmę w piersiach i w Płucach rozgrzewa/ cienczy/ rzedzi/ i rozprawuje/ a przez usta snadnie wywodzi. Mesua. Artetica.
W stawiech i w członkach boleści uśmierza namazując. Tenże. świnim wrzodom
Świnie wrzody za uszyma twarde odmiękcza/ także namazując nim. Macicy
Macicznym boleściom z zaziębienia/ jest
zbytniego zápieczenia/ álbo záwinienia kiszek/ záczym morzysko ćiężkie idźie / iest wielkim lekárstwem/ trunkiem/ Klisterą/ y mázánim zwierzchu vżywány. Womitom ćiężkim
Womity ktorym z śćieśzkośćią przychodzą/ tylko pálec ábo dwá w nim obmaczáć/ y w vstá kłáść/ ábo go do tych rzeczy przymieszáć/ ktore womity pobudzáią. Dios. Flágmie w pierśiách.
Flegmę w pierśiách y w Płucách rozgrzewa/ ćienczy/ rzedźi/ y rospráwuie/ á przez vstá snádnie wywodźi. Mesua. Artetica.
W stáwiech y w członkách boleśći vśmierza námázuiąc. Tenże. świnim wrzodom
Swinie wrzody zá vszymá twárde odmiękcza/ tákże námázuiąc nim. Máćicy
Máćicznym boleśćiom z zaźiębienia/ iest
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 12
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z położnic wymiata/ i zachowywa je od niego. Od gryzawek.
Od gryzawek i morzyska wolen czyni Zębom bolejącym
Zębów bolenie układa/ w naczyniu nakrytym/ w ukropie co nagóręcej zagrzana/ i w uściech trzymana. Znaki z krost ściera.
Znaki pozostałe z krost/ nacierając nią/ i plany na ciele sprosne sciera. Flegmie
Flegme we wnętrznościach rozrzedza Wietrznościom.
Wietrzności rozpędza. Krwi.
Krew zsiadłą rozczynia i rozprawuje. Jadu i truciznie
Jadu i truciznie do serca broni/ sprzeciwiając się jej/ po piąci abo sześci łyżek jej pijąc. Wzroku.
Wzrok słaby i ciemny posila/ a bystry czyni/ puszczając w nie. (Tabe.) Od
z położnic wymiáta/ y záchowywa ie od niego. Od gryzawek.
Od gryzawek y morzyská wolen czyni Zębom boleiącym
Zębow bolenie vkłáda/ w naczyniu nákrytym/ w vkropie co nagoręcey zágrzana/ y w vśćiech trzymána. Znáki z krost śćiera.
Znáki pozostáłe z krost/ náćieráiąc nią/ y plány ná ćiele sprosne zćiera. Flágmie
Flágme we wnętrznośćiách rozrzedza Wietrznościom.
Wietrznośći rospądza. Krwi.
Krew zśiádłą rozczynia y rospráwuie. Iádu y trućiznie
Iádu y trućiznie do sercá broni/ sprzećiwiáiąc sie iey/ po piąći ábo sześći łyżek iey piiąc. Wzroku.
Wzrok słáby y ćiemny pośila/ á bystry czyni/ pusczáiąc w nie. (Tabe.) Od
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 39
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Symona Syrenniusa/ Frasującym się.
Z przypadku jakiego nieszczęścia frasującym się/ i barzo troskliwym: korzeń zbierany pod wschodem lwa niebieskiego/ i zaraz na szyję zawieszony/ frasunek odpędza/ i serce wesołe czyni. Potężne do Małżeńskiego skutku czyni.
Potężne do małżeńskiego skutku czyni/ Pod Bykiem niebieskim kopany/ a przy sobie noszony. Flegmie.
Do wywiedzienia flegmy z Płuc/ pod Skopem. Ale ta prawda przy tych zabobonnikach zostawa. Rozsądek.
Ziołopisom starodawnym to ziele/ jeśliże było w źnajomości/ i jakoby go mianowali do tych czasów nie mamy nic pewnego/ chcą niektórzy żeby miało być Smirmum starożytnym Pisarzom/ które Dzięgielem Włoskim abo Arabskim zowiemy: Ale
Symoná Syrenniusá/ Frásuiącym się.
Z przypadku iákiego niesczęśćia frásuiącym sie/ y bárzo troskliwym: korzeń zbierány pod wschodem lwá niebieskiego/ y záraz ná szyię záwieszony/ frásunek odpądza/ y serce wesołe czyni. Potężne do Małżeńskiego skutku czjni.
Potężne do małżeńskiego skutku czyni/ Pod Bykiem niebieskim kopány/ á przy sobie noszony. Flágmie.
Do wywiedźienia flágmy z Płuc/ pod Skopem. Ale tá prawdá przy tych zabobonnikách zostawa. Rozsądek.
Ziołopisom stárodawnym to źiele/ iesliże było w źnáiomośći/ y iákoby go miánowáli do tych czásow nie mamy nic pewnego/ chcą niektorzy żeby miáło być Smirmum stárożytnym Pisárzom/ ktore Dźięgielem Włoskim ábo Arábskim zowiemy: Ale
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 98
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
: Ale gdzieby silniejsza była/ z wodką raczej Kardusową albo z Kurzego ziela/ a z trochą winnego octu/ albo z Driakwią. Albo z tymi wodkami wypiwszy/ Driakwie prawie przedniej dać trochę w usta trzymać i masztykować. Item.
Zimnicom korzeń w winie warzony/ a trunkiem przed przyszciem dany jest lekarstwem. Flegmie w pierś.
Flegmę gęstą/ lipką/ i klejowatą w piersiach rozprawuje/ rzedzi i z płuc wywodzi snadnie. Wątrobie
Wątrobę. Ślezienie
Ślezionę zamulone otwiera. Miesieczną wzbudza Paniom
Paniam czyszczenie Miesięczne zastanowione wzbudza. Łożysku.
Łożysko po porodzeniu sześć Niedzielnicom pozostałe wywodzi. Urokom i czarom.
Czary/ Uroki/ odpędza/ korzeń przy
: Ale gdźieby śilnieysza byłá/ z wodką ráczey Kárdusową álbo z Kurzego źiela/ á z trochą winnego octu/ álbo z Dryákwią. Albo z tymi wodkámi wypiwszy/ Dryákwie práwie przedniey dáć trochę w vstá trzymáć y másztykowáć. Item.
Zimnicom korzeń w winie wárzony/ á trunkiem przed przyszćiem dány iest lekárstwem. Flágmie w pierś.
Flágmę gęstą/ lipką/ y kliiowátą w pierśiách rospráwuie/ rzedźi y z płuc wywodźi snádnie. Wątrobie
Wątrobę. Sleźienie
Sleźionę zámulone otwiera. Mieśieczną wzbudza Paniom
Pániam czysczenie Mieśięczne zástánowione wzbudza. Lożysku.
Lożysko po porodzeniu sześć Niedźielnicom pozostáłe wywodźi. Vrokom y czárom.
Czáry/ Vroki/ odpądza/ korzeń przy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 99
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z Pokrzyku/ i inne tym podobne/ także go pod tąż miarą biorąc z olejkiem siarczanym/ jest lekarstwem doświadczonym. Olejek z Dzięgielnice. Oleum.
Olejek tym sposobem z korzenia bywa wyciągniony jako z innych ziół. Ten żołądkowi/ kiszkom i częściom ich/ Pęcherzowi/ i kiszce stolcowej nabarziej służy. Żołądkowi. Lipkiej flegmie.
Lipkości wszelakie flegmiste/ z miodową Sytą w członkach będące wywodzi/ pijąc go. Item.
Flegmę z wnętrzności wyrzuca/ z dziesięć kropek dając go z Olejkiem z Koperwaseru. Kamień
Kamień w Nyrkach i w Pęcherzu/ trzy. Macicy zaziębionej.
Macicę zaziębioną i slamowatościami flegmistemi napełnioną rozgrzewa/ wychędaża/ i do płodu sposobną
z Pokrzyku/ y ine tym podobne/ tákże go pod tąż miárą biorąc z oleykiem siárczánym/ iest lekárstwem doświadczonym. Oleiek z Dźięgielnice. Oleum.
Oleiek tym sposobem z korzeniá bywa wyćiągniony iáko z inych źioł. Ten żołądkowi/ kiszkom y częściom ich/ Pęchyrzowi/ y kiszce stolcowey nabárźiey służy. Zołądkowi. Lipkiey flágmie.
Lipkośći wszelákie flágmiste/ z miodową Sytą w członkách będące wywodźi/ piiąc go. Item.
Flágmę z wnętrznośći wyrzuca/ z dźieśięć kropek dáiąc go z Oleykiem z Koperwáseru. Kámień
Kámień w Nyrkách y w Pęchyrzu/ trzy. Máćicy záźiębioney.
Máćicę záźiębioną y slámowátośćiámi flegmistemi nápełnioną rozgrzewa/ wychędaża/ y do płodu sposobną
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 105
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wolną/ wysuszając ją. Płucom chorym.
Płucom jakokolwiek obrażonym/ bądź z potłuczenia/ z zbicia/ i pogniecienia/ bądź z ranienia/ tę polewkę pijąc/ i piersi nią nagrzewając/ dobrze czyni. Sercu.
Serce swym zapachem posila/ i uwesela. Żywot odmiękcza.
Żywot odmiękcza/ z pitym modem korzeń używany. flegmie.
Flegmę ze wnętrzności wywodzi. Zębów boleniu.
Zębom bolejącym jest lekarstwem/ w cirpkim winie warzony/ a tę juchę ciepła co nadłużej w uściech trzymając. Zębom wyprochniałym.
Sok także z tego korzenia w zęby wyprochniałe kłaść dobrze. Abowiem ból w nich uśmierza. Rymie.
Sapkę w Rymę/ z wielkich a z
wolną/ wysuszáiąc ią. Płucom chorym.
Płucom iákokolwiek obráżonym/ bądź z potłuczenia/ z zbićia/ y pogniećienia/ bądź z ránienia/ tę polewkę piiąc/ y pierśi nią nágrzewáiąc/ dobrze czyni. Sercu.
Serce swym zapáchem pośila/ y vwesela. Zywot odmiękcza.
Zywot odmiękcza/ z pitym modem korzeń vżywány. flágmie.
Flágmę ze wnętrznośći wywodźi. Zębow boleniu.
Zębom boleiącym iest lekárstwem/ w ćirpkim winie wárzony/ á tę iuchę ćiepła co nadłużey w vśćiech trzymáiąc. Zębom wyprochniáłym.
Sok tákże z tego korzeniá w zęby wyprochniáłe kłáść dobrze. Abowiem bol w nich vśmierza. Rymie.
Sápkę w Rymę/ z wielkich á z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 119
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z tegoż ziela korzenia albo z inną przynależącą/ albo z winem i z sokiem Miarzowym. Też na grzance z białego chleba/ w winie albo w Małmazji obmaczanej może jej używać. Także z pigułami/ z konfektem/ z jajem miękkim. Odziębi: członkom.
Odmarzłe członki rozgrzewa i odżywia/ przerzeczonym sposobem używana. Flegmie gęstej.
Flegmę gęstą/ lipką/ klejowatą/ w żołądku rozprawuje/ cieńczy/ rozwodnia. Także. Szlamowatości w kiszkach
W kiszkach szlamowatości rozgrzewając/ rozcieńcza i rozrzedza. Pęcherzu zamulonemu.
Pęcherz kałem i piaskiem mulistym zatkany wychędaża. Dla czego starodawni Lekarze miedzy łamikamienie poczytali go. Nasieniu
Nasienie męskie mnoży. Do Venu:
Do
z tegoż źiela korzenia álbo z iną przynależącą/ álbo z winem y z sokiem Miarzowym. Też ná grzance z białeg^o^ chlebá/ w winie álbo w Máłmázyey obmáczáney może iey vżywáć. Tákże z pigułámi/ z konfektem/ z iáiem miękkim. Odźiębi: członkom.
Odmárzłe członki rozgrzewa y odżywia/ przerzeczonym sposobem vżywána. Flágmie gęstey.
Flágmę gęstą/ lipką/ kliiowátą/ w żołądku rospráwuie/ ćieńczy/ rozwodnia. Tákże. Szlámowátośći w kiszkách
W kiszkách szlámowátośći rozgrzewáiąc/ rozcieńcza y rozrzedza. Pęchyrzu zámulonemu.
Pęchyrz káłem y piaskiem mulistym zátkány wychędaża. Dla czego stárodawni Lekárze miedzy łamikámienie poczytáli go. Naśieniu
Náśienie męzkie mnoży. Do Venu:
Do
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 121
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Wietrzn.
Wietrzności w ciele rozpędza. Morzysku u gryzieniu.
Morzysko i gryzienie w żywocie układa/ warząc w winie nasienie/ liście i korzeń/ a na czczo ciepło pijąc. Też prochu po ćwierci łota z winem dobrze używać. Dychawicznym.
Dychawicznym jest użytecznym trunkiem. Płuca z flegmy lipkiej i gęstej wychędażając i wysuszając. Flegmie.
Korzeń żuchany/ albo w uściech trzymany/ z głowy flegmę tak usty/ jako i nosem wyciąga. Zaczym odetchy wole nczyni. Kamień.
Kamień z ciała wywodzi/ ziele w wodzie warzone/ a biodra i lędźwie/ także ostatnie pacierze w grzbiecie/ albo w krzyżach tym naparzane. Zasiniałościom na ciele.
Zasiniałości
Wietrzn.
Wietrznośći w ćiele rozpądza. Morzysku u gryźieniu.
Morzysko y gryźienie w żywoćie vkłáda/ wárząc w winie naśienie/ liśćie y korzeń/ á ná czczo ćiepło piiąc. Też prochu po czwierći łotá z winem dobrze vżywáć. Dycháwicznym.
Dycháwicznym iest vżytecznym trunkiem. Płucá z flágmy lipkiey y gęstey wychędażáiąc y wysuszáiąc. Flágmie.
Korzeń żuchány/ álbo w vśćiech trzymány/ z głowy flágmę ták vsty/ iáko y nosem wyćiąga. Záczym odetchy wole nczyni. Kámień.
Kámień z ćiáłá wywodźi/ źiele w wodźie wárzone/ á biodrá y lędźwie/ tákże ostátnie paćierze w grzbiećie/ álbo w krzyżách tym náparzane. Záśiniáłośćiom na ćiele.
Záśiniáłośći
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 139
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
miejscach powiedziało/ czyniony/ z nasienia albo i z korzenia tego ziela. Księgi Pierwsze. Wątrób:
Wątrobie. Żołądkowi. Pęcherzowi. Żołądkowi. Pęcherzu. Zołci.
Zołci i jej Męchyrzykowi śłuży. Przeto Flegmy klejowate i lipkie/ z głowy do tych pomienionych części spływająće. W nyrkach także nie dopuszcza się im zgromadzać. Flegmie w głowie. Młodym ludziomdychawicznem
Tego też Olejku półłota biorąc/ z olejkiem Laniego Czyśćcu i Mastykowym/ wszystkich zarówno wziąwszy. Młodzieńczykom dychawicznym i ciężko tchniącym/ z spadków flegmistych w piersi i w płuca/ jest wielkim ratunkiem/ częścią tego dając co trzeciej godziny z łyżki ciepło lizać/ częścią szyjenad karkiem pod samą czaszką
mieyscách powiedźiáło/ czyniony/ z naśienia álbo y z korzeniá tego źiela. Kśięgi Pierwsze. Wątrob:
Wątrobie. Zołądkowi. Pęchyrzowi. Zołądkowi. Pęchyrzu. Zołći.
Zołći y iey Męchyrzykowi śłuży. Przeto Flágmy kliiowáte y lipkie/ z głowy do tych pomienionych częśći spływáiąće. W nyrkách tákże nie dopuscza sie im zgromadzáć. Flágmie w głowie. Młodym ludźiomdycháwicznem
Te^o^ też Oleyku połłotá biorąc/ z oleykiem Lániego Czyścu y Mástykowym/ wszystkich zárowno wźiąwszy. Młodźieńczykom dycháwicznym y ćiężko tchniącym/ z spadkow flegmistych w pierśi y w płucá/ iest wielkim rátunkiem/ częśćią tego dáiąc co trzećiey godźiny z łyszki ćiepło lizáć/ częśćią szyięnád kárkiem pod sámą czászką
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 146
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
