której się pospolicie rodzi. Zdwojakiej przyczyny bywają kolki, albo z wiatrów, albo z humorów; Wiatry z niestrawnego i zimnego żołądka rodzą się. Jeżeli wolnego odchodzenia (dla jakieju przeszkody) niemają w grubszych kiszkach, osobliwie in Colo intestino, parcie, i bole wielkie sprawują. Humory także grube, zimne, flegmiste, słone gorżkie, kwaśne, gdy do kiszek poprzylegają, one ostrością swoją (szczypiąc, gryząc,) bole w nich nieznośne czynią. Bywa też Colica bilosa zwana, pochodząca z Cholery, która przynosi częstokroć Paralisz, często napada w gniewie wielkim, w gorączce wielkiej, ten humor nie do kiszek, ale między Mebrany
ktorey się pospolicie rodźi. Zdwoiákiey przyczyny bywáią kolki, álbo z wiátrow, álbo z humorow; Wiátry z niestrawnego y zimnego żołądká rodzą się. Ieżeli wolnego odchodzenia (dla iákieyu przeszkody) niemáią w grubszych kiszkách, osobliwie in Colo intestino, parćie, y bole wielkie spráwuią. Humory tákże grube, zimne, flegmiste, słone gorżkie, kwáśne, gdy do kiszek poprzylegáią, one ostrością swoią (sczypiąc, gryząc,) bole w nich nieznośne czynią. Bywa też Colica bilosa zwána, pochodząca z Cholery, ktora przynośi częstokroć Párálisz, często nápada w gniewie wielkim, w gorączce wielkiey, ten humor nie do kiszek, ále między Mebrány
Skrót tekstu: CompMed
Strona: 205
Tytuł:
Compendium medicum
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Drukarnia Jasnej Góry Częstochowskiej
Miejsce wydania:
Częstochowa
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1719
Data wydania (nie wcześniej niż):
1719
Data wydania (nie później niż):
1719
. Opuchłem.
Żołądek: Wątrobę. Ślezionę: Oziębłym i zamulonym/ jest osobliwym ratunkiem/ pijąc go. Drżeniu.
Drżeniu i kołataniu serca/ dobre. Opuchłem.
Opuchłym jest lekarstwem/ moczem wodę zaskronią z nich wywodząc. (Tab) Żółtaczce.
Żółtą chorobę spądza. Flegmę i kolerę wywodzi.
Wilgotności Flegmiste i koleryczne moczem wywodzi. Mózg i głowę rozgrzewa.
Głowę i Mózg zaziębiony rozgrzewa. Szkodzi. Szkodzi. Paniom brzemiennym.
Tak sam Kopytnik/ jako jego Olejek i Wodka/ Paniom brzemiennym szkodzi/ bo swym używaniem płód z żywota wyciąga. Womity pobudza.
Womity czyni/ jako się wyżej powiedziało. Rozsądek.
Nakażone to
. Opuchłem.
Zołądek: Wątrobę. Sleźionę: Oźiębłym y zámulonym/ iest osobliwym rátunkiem/ pijąc go. Drżeniu.
Drżeniu y kołátániu sercá/ dobre. Opuchłem.
Opuchłym iest lekárstwem/ moczem wodę zaskronią z nich wywodząc. (Tab) Zołtacce.
Zołtą chorobę spądza. Flágmę y kolerę wywodźi.
Wilgotnośći Flegmiste y kolerycżne moczem wywodźi. Mozg y głowę rozgrzewa.
Głowę y Mózg záźiębiony rozgrzewa. Szkodźi. Szkodźi. Pániom brzemiennym.
Ták sam Kopytnik/ iako iego Oleiek y Wodká/ Pániom brzemiennym szkodźi/ bo swym vżywániem płod z żywotá wyćiąga. Womity pobudza.
Womity czyni/ iáko sie wyszey powiedźiáło. Rozsądek.
Nákáżone to
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 46
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i znaczny odpor czyni/ Ale
Też od powietrza morowego zachowywa i broni/ Sok korzenia jego naczco każdy dzień pijąc: Także korzeń w uściech trzymając. Toż i nasienie jego czyni/ na Cukrze używane.
Także Korzeń z Rożanym Cukrem/ miasto Konfektu używany. (Turch:) Suchotnym.
Suchotnym i w piersiach wilgotności flegmiste mającym: ten korzeń z Rożanym Cukrem barzo użyteczny/ każdego poranku na czczo używając/ (Turch:) a ze cztery łyżki z tegoż korzenia wodką dystylowaną/ którejby rok nie przeszedł/ zawsze popijając. Tenże Serce.
Serce czasu morowego powietrza posila/ i broni go od zarazy. Także od trucizny i
y znáczny odpor czyni/ Ale
Téż od powietrzá morowego záchowywa y broni/ Sok korzenia iego náczco káżdy dźień piiąc: Tákże korzeń w vśćiech trzymáiąc. Toż y naśienie iego czyni/ ná Cukrze vżywáne.
Tákże Korzeń z Rożánym Cukrem/ miásto Konfektu vżywány. (Turch:) Suchotnym.
Suchotnym y w pierśiách wilgotnośći flegmiste máiącym: ten korzeń z Rożánym Cukrem bárzo vżyteczny/ káżdego poránku ná czczo vżywáiąc/ (Turch:) á ze cżtery łyżki z tegoż korzenia wodką distyllowáną/ ktoreyby rok nie przeszedł/ záwsze popiiáiąc. Tenże Serce.
Serce czásu moroweg^o^ powietrza pośila/ y broni go od zárázy. Tákże od trućizny y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 64
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
pół łopatcza ku Żołądkowi i Pępku. A z strony Śleziony/ bok lewy/ od połowice ziobr na dół/ ku progu i lędźwiom/ także ku Pępkowi. Potłuczonym.
Taż Maść potłuczonym i zbitym krzyżom. Osobliwie służy Scjatyce
Scjatyce/ biodra mażąc i nacierając/ barzo jest użyteczna: Abowiem Krew skrzepłą/ i Flusy flegmiste rozgrzewa/ i rozrzedza. Wrzodom pomykającym się. Francowatym wrzodom
Wrzodom pomykającym się/ i ciało wyjadającym/ jadowitym. Też
Wrzodom Francowatym/ ciało psującym/ barzo kosztowna jest/ przymieszawszy do niej Magisterium veneris, które zowią Flegma vitrioli, a potym wespół je zmieszawszy/ tym je nacierać i plastrować. Ranom w głowie Parchom
Rany
poł łopátcza ku Zołądkowi y Pępku. A z strony Sleźiony/ bok lewy/ od połowice źiobr ná dół/ ku progu y lędźwiom/ tákże ku Pępkowi. Potłuczonym.
Táż Máść potłuczonym y zbitym krzyżom. Osobliwie służy Scyátyce
Scyátyce/ biodrá máżąc y náćieráiąc/ bárzo iest vżyteczna: Abowiem Kreẃ skrzepłą/ y Flusy flágmiste rozgrzewa/ y rozrzedza. Wrzodom pomykáiącym sie. Fráncowatym wrzodom
Wrzodom pomykáiącym sie/ y ćiáło wyiadáiącym/ iádowitym. Też
Wrzodom Fráncowátym/ ćiáło psuiącym/ bárzo kosztowna iest/ przymieszawszy do niey Magisterium veneris, ktore zowią Flegma vitrioli, á potym wespoł ie zmieszawszy/ tym ie náćieráć y plástrowáć. Ránom w głowie Párchom
Rány
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 65
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
po kwarcie/ Cukru Lodowatego łotów dziesięć. To wszystko/ przerzeczonym obyczajem/ w kotle ukropu wrzącego warzyć /a po ośmi albo dziewiąci łyżek poranu i na noc ciepło pić.
Ten trunek wszelakie dolegliwości w piersiach/ z zimnych flusów flegmistych leczy. Pleurze i kłóciu w Piersiach
Pleurze i kłóciu jest ratunkiem. Bolączkom
Bolączki flegmiste także i krosty leczy Boleniu żołądka i zapaleniu w nim.
Bolenie Żołądka. I
Zapalenie wilgotności w nim gasi. Od powietrza morowego.
Wchodzi dzisiejszych czasów do wielkich i rozmaitych lekarstw: A zwłaszcza do tych/ które bywają przeciw morowemu powietrzu/ także przeciwko jadom i truciznom czynione. Przeto Od zarazy powietrza morowego.
Którego dnia
po kwarćie/ Cukru Lodowátego łotow dźieśięć. To wszystko/ przerzeczonym obyczáiem/ w kotle vkropu wrząceg^o^ wárzyć /á po ośmi álbo dźiewiąći łyżek poránu y ná noc ćiepło pić.
Ten trunek wszelákie dolegliwośći w piersiách/ z źimnych flusow flágmistjch leczj. Pleurze y kłoćiu w Pierśiách
Pleurze y kłoćiu iest rátunkiem. Bolączkom
Bolączki flágmiste tákże y krosty leczy Boleniu żołądká y zápaleniu w nim.
Bolenie Zołądká. Y
Zápalenie wilgotnośći w nim gáśi. Od powietrza morowego.
Wchodźi dźiśieyszych czásow do wielkich y rozmáitych lekárstw: A zwłasczá do tych/ ktore bywáią przećiw morowemu powietrzu/ tákże przećiwko iádom y trućiznom czynione. Przeto Od zárázy powietrza morowego.
Ktorego dniá
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 88
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
inne tym podobne/ także go pod tąż miarą biorąc z olejkiem siarczanym/ jest lekarstwem doświadczonym. Olejek z Dzięgielnice. Oleum.
Olejek tym sposobem z korzenia bywa wyciągniony jako z innych ziół. Ten żołądkowi/ kiszkom i częściom ich/ Pęcherzowi/ i kiszce stolcowej nabarziej służy. Żołądkowi. Lipkiej flegmie.
Lipkości wszelakie flegmiste/ z miodową Sytą w członkach będące wywodzi/ pijąc go. Item.
Flegmę z wnętrzności wyrzuca/ z dziesięć kropek dając go z Olejkiem z Koperwaseru. Kamień
Kamień w Nyrkach i w Pęcherzu/ trzy. Macicy zaziębionej.
Macicę zaziębioną i slamowatościami flegmistemi napełnioną rozgrzewa/ wychędaża/ i do płodu sposobną czyni. Sól z
ine tym podobne/ tákże go pod tąż miárą biorąc z oleykiem siárczánym/ iest lekárstwem doświadczonym. Oleiek z Dźięgielnice. Oleum.
Oleiek tym sposobem z korzeniá bywa wyćiągniony iáko z inych źioł. Ten żołądkowi/ kiszkom y częściom ich/ Pęchyrzowi/ y kiszce stolcowey nabárźiey służy. Zołądkowi. Lipkiey flágmie.
Lipkośći wszelákie flágmiste/ z miodową Sytą w członkách będące wywodźi/ piiąc go. Item.
Flágmę z wnętrznośći wyrzuca/ z dźieśięć kropek dáiąc go z Oleykiem z Koperwáseru. Kámień
Kámień w Nyrkách y w Pęchyrzu/ trzy. Máćicy záźiębioney.
Máćicę záźiębioną y slámowátośćiámi flegmistemi nápełnioną rozgrzewa/ wychędaża/ y do płodu sposobną czyni. Sol z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 105
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
się nalepiej kwiat rozwija/ biorąc go z liściem/ z kłączem/ z kwiatem świeżo. Potym do tej pierwszej wodki znowu nakłaść tegoż ziela/ i przelutrować/ a to dla jej więtszej potężności w skutkach/ do lekarstw niżej opisanych. Żołądkowi.
Żołądek Zimny rozgrzewa. Osłabiały posila/ i do trawienia sposobny czyni/ flegmiste wilgotności w niem trawiąc. Piersiom
Piersiom. Płucom. Nyrkom. Macicy. Płucom Nyrkom. Macicy. Lędźwiom
Ledźwiom i Biodrom oziębłym/ a wilgotnościami flegmistemi zamulonym/ osobliwie służy. Niepłodnym Paniom/ dla zaziębienia Macice/ jest barzo użytecznym trunkiem. Zielnik D. Symona Syrenniusa. NiepłodnemPaniom. Mocz pędzi.
Mocz nad przyrodzenie
sie nalepiey kwiát rozwiia/ biorąc go z liśćiem/ z kłączem/ z kwiátem świeżo. Potym do tey pierwszey wodki znowu nákłáść teg^o^ż źiela/ y przelutrowáć/ á to dla iey więtszey potężnośći w skutkách/ do lekarstw niżey opisánych. Zołądkowi.
Zołądek Zimny rozgrzewa. Osłábiáły pośila/ y do trawienia sposobny czyni/ flágmiste wilgotnośći w niem trawiąc. Pierśiom
Pierśiom. Płucom. Nyrkom. Mácicy. Płucom Nyrkom. Máćicy. Lędźwiom
Ledźwiom y Biodrom oźiębłym/ á wilgotnośćiámi flagmistemi zámulonym/ osobliwie służy. Niepłodnym Pániom/ dla záźiębienia Mácice/ iest bárzo vżytecznym trunkiem. Zielnik D. Symoná Syrenniusá. NiepłodnemPániom. Mocz pędźi.
Mocz nád przyrodzenie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 119
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wilgotności/ albo soku/ z którego wierzch z liściem zerznawszy/ zamszem go nakryć/ i mocno obwiązać/ żeby ona wilgotność precz z niego nie uchodziła: I położyć go w miejscu/ gdzieby go Słońce nie dochodziło/ a wiatry zachodnie żeby go obwiewały i suszyły. Ten (jako mądrzy Mistrzowie udają) wszystkie wilgotności flegmiste do siebie z ciała ciągnie/ gdyby był na goły próg łona przywiązany.
Przeto Puchlinie/ która z zbytniej Flegmy pochodzi wodnistej/ powiadają go być wielkim lekarstwem/ gdyby był nietylko na pomienione miejsce przywiązany/ ale i w prochu używany: bo Mocz potężnie pędzi. Jeno inego a nie tego czasu ma być kopany.
wilgotnośći/ álbo soku/ z ktore^o^ wierzch z liśćiem zerznáwszy/ zamszem go nákryć/ y mocno obwiązáć/ żeby oná wilgotność precz z niego nie vchodźiłá: Y położyć go w miejscu/ gdźieby go Słońce nie dochodźiło/ á wiátry zachodnie żeby go obwiewáły y suszyły. Ten (iáko mądrzy Mistrzowie vdáią) wszystkie wilgotnośći flegmiste do siebie z ciáłá ćiągnie/ gdyby był ná goły prog łoná przywiązány.
Przeto Puchlinie/ ktora z zbytniey Flágmy pochodźi wodnistey/ powiádáią go być wielkim lekárstwem/ gdyby był nietylko ná pomienione mieysce przywiązány/ ále y w prochu vżywány: bo Mocz potężnie pędźi. Ieno inego á nie tego czásu ma być kopány.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 164
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
jadowicie pryszczą: Takżeby je miedzy palcy mógł zetrzeć na proch. Ale gdy inym rzeczom będą przymieszane/ tak do zwierzchownych/ jako wnętrznych niedostatków/ barzo użyteczne i potężne bywają. Na przykład:
Ze trzy kropki/ albo ze cztery/ z trunkiem wina/ albo z polewką jaką używany/ purguje stolcem/ wywodząc wilgotności flegmiste. Zaśniatu
Zaśniat z żywota Paniam wypędza/ kropkę albo ze cztery dawszy go z Lelijową wodką pić. Także też Płodu mart.
Płód martwy z żywota wyrzuca. Dychawicznym.
Dychawicznym/ a ciężko tchniącym. Gwiżdżotchniącym
Gwiżdżotchniącym (Ortopniecis) także kropkę/ albo cztery z wodką z Izopu/ albo z Omanowego Korzenia/ albo juchą
iádowićie prysczą: Tákżeby ie miedzy pálcy mogł zetrzeć ná proch. Ale gdy inym rzeczom będą przymieszáne/ ták do zwierzchownych/ iáko wnętrznych niedostátkow/ bárzo vżyteczne y potężne bywáią. Ná przykłád:
Ze trzy kropki/ álbo ze cztyry/ z trunkiem winá/ álbo z polewką iáką vżywány/ purguie stolcem/ wywodząc wilgotności flegmiste. Zaśniátu
Záśniat z żywotá Paniam wypędza/ kropkę álbo ze cztyry dawszy go z Leliiową wodką pić. Tákże też Płodu mart.
Płod martwy z żywotá wyrzuca. Dycháwicznym.
Dycháwicznym/ á ćięszko tchniącym. Gwiżdżotchniącym
Gwiżdżotchniącym (Ortopniecis) tákże kropkę/ álbo cztery z wodką z Izopu/ álbo z Omanowego Korzeniá/ álbo iuchą
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 222
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
też Płodu mart.
Płód martwy z żywota wyrzuca. Dychawicznym.
Dychawicznym/ a ciężko tchniącym. Gwiżdżotchniącym
Gwiżdżotchniącym (Ortopniecis) także kropkę/ albo cztery z wodką z Izopu/ albo z Omanowego Korzenia/ albo juchą/ i z inymi wodkami/ polewkami/ z sokami/ piersiom przynależącym/ dany/ barzo użyteczny. Abowiem flegmiste wilgotności/ i flusy zimne w piersiach i w Płucach trawi. Moczu.
Mocz zatrzymany potężnie wywodzi/ z wodką/ albo z juchą Pietruszczaną/ albo Lamikamieniową/ pod tąż miarą dając go w trunku. Kaduku.
Padającej niemocy/ jest użyteczny Olej Amoniakowy/ ze trzy kropki go dając z wodką białej Bukwice. Macicy
też Płodu mart.
Płod martwy z żywotá wyrzuca. Dycháwicznym.
Dycháwicznym/ á ćięszko tchniącym. Gwiżdżotchniącym
Gwiżdżotchniącym (Ortopniecis) tákże kropkę/ álbo cztery z wodką z Izopu/ álbo z Omanowego Korzeniá/ álbo iuchą/ y z inymi wodkámi/ polewkámi/ z sokámi/ pierśiom przynależącym/ dány/ bárzo vżyteczny. Abowiem flágmiste wilgotnośći/ y flusy źimne w pierśiách y w Płucách trawi. Moczu.
Mocz zátrzymány potężnie wjwodźi/ z wodką/ álbo z iuchą Pietrusczáną/ álbo Lámikámieniową/ pod tąż miárą dáiąc go w trunku. Káduku.
Padáiącey niemocy/ iest vżyteczny Oley Ammoniakowy/ ze trzy kropki go dáiąc z wodką białey Bukwice. Máćicy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 222
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
