lekki, którym się tylko objętkaw koło obracają. Drugi cięższy, w którym nie tylko się rzeczy wszystkie w koło obracają, ale też i ćmią tak dalece, że chory pod czas za ledwie na nogach otrzymać się może. Jeden jest zawrót Idiopatitus, to jest, z okazji samejże głowy, gdy humory wodniste i flegmiste w mózgu zostające, wiatry i wapory wypuszczają, ad ventrsculos cerebri, które w nich się obracając: zawrót sprawują, skąd taki zawrót przynosi, albo wielką chorobę, albo Apopleksyą. Drugi Syphaticus, to jest, z okazji żołądka, Wątroby, Śledziony, etc. Z których humory szkodliwe, wapory do głowy posyłają.
lekki, ktorym się tylko obiętkáw koło obracáią. Drugi ćięższy, w ktorym nie tylko się rzeczy wszystkie w koło obracáią, ále też y ćmią ták dálece, że chory pod czás zá ledwie ná nogách otrzymáć się może. Ieden iest zawrot Idiopatitus, to iest, z okázyey sameyże głowy, gdy humory wodniste y flegmiste w mozgu zostáiące, wiátry y wápory wypusczáią, ad ventrsculos cerebri, ktore w nich się obracáiąc: zawrot spráwuią, zkąd táki zawrot przynośi, álbo wielką chorobę, álbo Apoplexyą. Drugi Syphaticus, to iest, z okazyi żołądká, Wątroby, Sledźiony, etc. Z ktorych humory szkodliwe, wapory do głowy posyłáią.
Skrót tekstu: CompMed
Strona: 102
Tytuł:
Compendium medicum
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Drukarnia Jasnej Góry Częstochowskiej
Miejsce wydania:
Częstochowa
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1719
Data wydania (nie wcześniej niż):
1719
Data wydania (nie później niż):
1719
zielona, rdzawa, czarna; także flegma słona, z wielkiej gorącości rodząca się, albo zgniłą która po przylęgawszy do kieszek rani je, i wydymanie sprawuje. I Insze także humory wodniste zbyt ostre mieszając się z drugiemi, przyczyną bywają Dysenteriej. Znaki Dysenteriej, Naprzód częste bardzo operacje z morzyskami z wydymaniem, ekskrementa wychodzą flegmiste, pod czas ze krwią pomieszane, a pod czas ropiste, rdzawe, zielone, żółte, czarne, białe, czasem sama krew czysta, a pod czas spiekła w sztukach, przytym gorączka, niespanie pragnienie, apetytu utracenie, w cienkich kiszkach około pępka., i nad niem wielkie rznięcie; tak jakoby nożami
źielona, rdzáwa, czarna; tákże flegmá słona, z wielkiey gorącośći rodząca się, álbo zgniłą ktora po przylęgawszy do kieszek ráni ie, y wydymánie spráwuie. I Insze tákże humory wodniste zbyt ostre mieszáiąc się z drugiemi, przyczyną bywáią Dysenteryey. Znáki Dyssenteryey, Naprzod częste bárdzo operácye z morzyskami z wydymaniem, exkrementá wychodzą flegmiste, pod czás ze krwią pomieszáne, á pod czás ropiste, rdzáwe, zielone, żołte, czarne, białe, czásem samá krew czysta, á pod czás spiekła w sztukách, przytym gorączká, niespánie prágnienie, ápetytu utrácenie, w cienkich kiszkách około pępka., y nád niem wielkie rznięćie; ták iákoby nożami
Skrót tekstu: CompMed
Strona: 229
Tytuł:
Compendium medicum
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Drukarnia Jasnej Góry Częstochowskiej
Miejsce wydania:
Częstochowa
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1719
Data wydania (nie wcześniej niż):
1719
Data wydania (nie później niż):
1719
i rozlewa się po częściach sposobnych. Do tego należy Wątroby zatwardzenie, które zatrzymując humory grube w sobie gniją, i zapalenie z nabrzmiałością sprawują. Znaki Choroby; 1. Kaszel suchy i przykry, puls twardy, drzący, i mieszający się; jęzik oczerniały. potraw obrzydzeni, pragnienei, womity czasem żółte, a czasem flegmiste, bladość, uryna czerwona i ostra, chory wznak leżeć nie może i na bok z trudnością, stolców zatwardzenie, a czasem otwarcie, z wielkiego zaś osłabienia Wątroby, stolce bywają rzadkie pod czas krwawe. Znaki różności. Jeżeli gibba (to jest, wypukła część Wątroby) jest zapalona, w ten czas nabrzmiałość Wątroby
y rozlewa się po częściách sposobnych. Do tego należy Wątroby zátwardzenie, ktore zátrzymuiąc humory grube w sobie gniią, y zápalenie z nábrzmiáłośćią spráwuią. Znáki Choroby; 1. Kászel suchy y przykry, puls twárdy, drzący, y mieszáiący się; ięźik oczerniáły. potraw obrzydzeni, prágnienei, womity czásem żołte, á czasem flegmiste, bládość, uryná czerwona y ostra, chory wznák leżeć nie może y ná bok z trudnośćią, stolcow zátwardzenie, á czásem otwárćie, z wielkiego záś osłabienia Wątroby, stolce bywáią rzadkie pod czás krwáwe. Znáki rożnośći. Ieżeli gibba (to iest, wypukła część Wątroby) iest zápalona, w ten czás nábrzmiáłość Wątroby
Skrót tekstu: CompMed
Strona: 276
Tytuł:
Compendium medicum
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Drukarnia Jasnej Góry Częstochowskiej
Miejsce wydania:
Częstochowa
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1719
Data wydania (nie wcześniej niż):
1719
Data wydania (nie później niż):
1719
, gdy będzie z natury zimna; zbyt gorąca, etc. Item. Zbytni gniew, i częsty, który krew nagle burząc, subtelniejsze jej części rozpędza, a grubsze zostawuje, które wszedszy do wątroby, bardziej grubieją, i spiekają się. Powierzchne przyczyny są różne; jako to sedentaria, alimenta lipkie, klejowate, flegmiste, jako są ryby: succum nutritium praebent viscidum crassum, et tartareum, albo gdy kto prędko po jedzeniu niestrawnych rzeczy, udaje się do nagłej agitacjej, do łazni, etc. Jedzenie także wędzonej; gruszek, sera twardego, ka- sztanów, krup surowych, gliny, etc. (jako mają Panny zwyczaj,
, gdy będzie z nátury źimna; zbyt gorąca, etc. Item. Zbytni gniew, y częsty, ktory krew nagle burząc, subtelnieysze iey częśći rospędza, á grubsze zostáwuie, ktore wszedszy do wątroby, bárdziey grubieią, y spiekáią się. Powierzchne przyczyny są rożne; iáko to sedentaria, alimentá lipkie, kliiowáte, flegmiste, iáko są ryby: succum nutritium praebent viscidum crassum, et tartareum, álbo gdy kto prętko po iedzeniu niestrawnych rzeczy, udáie się do nagłey ágitácyey, do łazni, etc. Iedzenie tákże wędzoney; gruszek, será twárdego, ká- sztánow, krup surowych, gliny, etc. (iáko máią Pánny zwyczay,
Skrót tekstu: CompMed
Strona: S2
Tytuł:
Compendium medicum
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Drukarnia Jasnej Góry Częstochowskiej
Miejsce wydania:
Częstochowa
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1719
Data wydania (nie wcześniej niż):
1719
Data wydania (nie później niż):
1719
i ze dwiema albo trzema łyżkoma wodki/ tegoż Biedrzeńcu/ dać kiedy ma przyść. To raz albo trzy uczyniwszy/ przepadnie. Nyrkom. Pęcherzowi.
Nyrkom i Pęcherzowi. Także Przechodom moczu
Przechodom moczu jest barzo użyteczny: Abowiem nietylko kamień w nich krzy i wywodzi: ale i inne materie lipkie/ klejowate/ flegmiste w ciele/ z potraw rozmaitych i grubych/ także z trunków zamnażające się/ i spiekające: Z których jedne w kiszkach tkwiące/ zamulenia i zatkania czynią. Drugie w mięsistych częściach ciała/ które Muszkułami zowią/ a te pokurczenia czynią. Trzecie we krwi będące/ a te zagnojenie czynią: Z kąd/ jako ze
y ze dwiemá álbo trzemá łyszkomá wodki/ tegoż Biedrzeńcu/ dáć kiedy ma przyść. To raz álbo trzy vczyniwszy/ przepádnie. Nyrkom. Pęchyrzowi.
Nyrkom y Pęchyrzowi. Także Przechodom moczu
Przechodom moczu iest bárzo vżyteczny: Abowiem nietylko kámień w nich krzy y wywodźi: ále y ine máterie lipkie/ kliiowáte/ flágmiste w ćiele/ z potraw rozmáitych y grubych/ tákże z trunkow zámnażáiące sie/ y spiekáiące: Z ktorych iedne w kiszkách tkwiące/ zámulenia y zátkánia czynią. Drugie w mięśistych częściách ćiáłá/ ktore Muszkułámi zowią/ á te pokurczenia czynią. Trzećie we krwi będące/ á te zágnoienie czynią: Z kąd/ iáko ze
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 73
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ niżli korzenie. Także pierwszych dwu. Moc i skutki.
Dzięgiel tak pierwszy/ jako wtóry/ trzeci/ i czwarty/ wszystkie są jednych skutków i mocy/ ale jedne potężniej/ drugie słabiej czynią i sprawują. Skutki. Wilgotnościom w głowie.
Wonnością swą wilgotności w głowie grube i klejowate/ zimne: jako są flegmiste/ rościeńczają/ rozprawują/ rzedzą/ i nosem je wywodzą. (Turn.) Surowości.
Surowości z Żołądka wyprowadzą. (tenże.
Głowę kto ma z Rymy pełną/ a nosem nic nie odchodzi: rozerznąć korzeń/ a sokiem jego żółtym nozdrza namazać: Tak abowiem mózg wyczyści. Toż czyni Mózg wyczyścia
/ niżli korzenie. Tákże pierwszych dwu. Moc y skutki.
Dźięgiel ták pierwszy/ iáko wtory/ trzeći/ y czwarty/ wszystkie są iednych skutkow y mocy/ ále iedne potężniey/ drugie słabiey czynią y spráwuią. Skutki. Wilgotnośćiom w głowie.
Wonnośćią swą wilgotnośći w głowie grube y kliiowáte/ źimne: iáko są flegmiste/ rośćieńczáią/ rospráwuią/ rzedzą/ y nosem ie wywodzą. (Turn.) Surowośći.
Surowośći z Zołądká wyprowadzą. (tenże.
Głowę kto ma z Rymy pełną/ á nosem nic nie odchodźi: rozerznąć korzeń/ á sokiem iego żołtym nozdrzá námázáć: Ták ábowiem mozg wyczyśći. Toż czyni Mozg wyczyśćia
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 87
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Przeciwko smrodliwemu powietrzu.
Przeciwko smrodliwym wiatrom/ i powietrzu. Także przeciwko Powietrzu Morowemu/ jest lekarstwem osobliwym pijąc go. Slaku.
Szlakiem abo Paraliżem naruszonym. Chorobom zimnym.
Chorobom wszelakim/ z zimnych flusów/ barzo użyteczny. Kamieniu.
Kamień w Nyrkach i w Pęcherzu krzy/ a z moczem pędzi. Spadkom.
Spadki flegmiste/ lipkie i klejowate Mocz wywodzi.
Mocz z ciężkością odchodzący pędzi. Żywot wy
Żywot stolcem chędoży. Poty wz.
Poty wzbudza. Wilgotn.
Moczem wilgotności złe z ciała wywodzi. Przeto Puchlinie
Puchlinie jest lekarstwem. Żółtaczce.
Żółtą chorobę z przeziębienia leczy. Zimnicom
Zimnicom wszelakim jest osobliwym ratunkiem/ warząc a pijąc. Sok
Przećiwko smrodliwemu powietrzu.
Przećiwko smrodliwym wiátrom/ y powietrzu. Tákże przećiwko Powietrzu Morowemu/ iest lekárstwem osobliwym piiąc go. Sláku.
Szlákiem ábo Páráliżem náruszonym. Chorobom zimnym.
Chorobom wszelákim/ z źimnych flusow/ bárzo vżyteczny. Kámieniu.
Kámień w Nyrkách y w Pęchyrzu krzy/ á z moczem pędźi. Zpádkom.
Spadki flágmiste/ lipkie y kliiowáte Mocz wywodźi.
Mocz z ćięszkośćią odchodzący pędźi. Zywot wy
Zywot stolcem chędoży. Poty wz.
Poty wzbudza. Wilgotn.
Moczem wilgotnośći złe z ćiáłá wywodzi. Przeto Puchlinie
Puchlinie iest lekárstwem. Zołtácce.
Zołtą chorobę z przeźiębienia leczy. Zimnicom
Zimnicom wszelákim iest osobliwym rátunkiem/ wárząc á piiąc. Sok
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 119
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
a Miesiąc w Skopie. Nasienie/ gdy Mars w Byku niebieskim będzie. Tordylium secundum. Seseli Creticum Peloponense. Seseli Peloponesiacum verum. Wollauffer kraut. Gotts kraut. Schweig kraut. Moren kummir. Przyrodzenie.
PRzyrodzenia jest rogrzewającego i wysuszającego/ w środku wtórego stopnia. Przeto rozrzedza/ rozprawuje/ otwiera/ wywodzi/ zwłaszcza flegmiste wilgotności zbytnie. Moc i skutki. Dzieciom więcej/ niż dorosłym służy.
Skutki tego ziela/ więcej Dziecinnym ciałom/ tak zwierzchnie/ jako wnętrznie służą/ a niżli ludziom w więtszych leciech będącym. Wszom.
Wszywość ich/ a ile w głowie oddala/ i morzy/ ługiem głowę przemywając/ w którymby korzeń tego
á Mieśiąc w Skopie. Naśienie/ gdy Mars w Byku niebieskim będźie. Tordylium secundum. Seseli Creticum Peloponense. Seseli Peloponesiacum verum. Wollauffer kraut. Gotts kraut. Schweig kraut. Moren kummir. Przyrodzenie.
PRzyrodzenia iest rogrzewáiącego y wysuszáiącego/ w środku wtorego stopniá. Przeto rozrzedza/ rozpráwuie/ otwiera/ wywodźi/ zwłasczá flágmiste wilgotnośći zbytnie. Moc y skutki. Dźiećiom więcey/ niż dorosłym służy.
Skutki tego źiela/ więcey Dźiećinnym ćiáłom/ ták zwierzchnie/ iáko wnętrznie służą/ á niżli ludźiom w więtszych lećiech będącym. Wszom.
Wszywość ich/ á ile w głowie oddala/ y morzy/ ługiem głowę przemywáiąc/ w ktorymby korzeń tego
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 144
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wywodzi/ i goi. Moc i skutki.
Sosiki gdy się z Ziemie na Wiosnę wypuszczają/ od niektórych bywają rozmaicie używane. To jest z potrawami miasto Pietruszki. Niektórzy Salsę z nich czynią/ drudzy między Sałatę mieszają. Te za używaniem swym żywot odmiękczają/ i flegmiste wilgotności stolcy wywodzą. (Tabe.) Flusy flegmiste wywodzą stolcy. Wątrobj
Wątrobie. Ślezienie. zamulonym i zatkanym Ślezienie zamulon: Truciznom
Truciznom wszelakim przyjętym. Morowemu powietrzu.
Powietrzu morowemu i ziadowiczonemu/ przeciwi się. Zaczym zachowywa od zarazy. Otwiera wnętrzności.
Korzenia Lubczykowego jakimkolwiek sposobem używając/ otwiera zaćpania wnętrzności i zamulenia. Zarazie i jadu.
Zarazę i jad każdy/ i
wywodźi/ y goi. Moc y skutki.
Sośiki gdy sie z Ziemie ná Wiosnę wypusczáią/ od niektorych bywáią rozmaićie vżywáne. To iest z potráwámi miásto Pietruszki. Niektorzy Salsę z nich czynią/ drudzy między Sáłatę mieszáią. Te zá vżywániem swym żywot odmiękczáią/ y flágmiste wilgotnośći stolcy wywodzą. (Tabe.) Flusy flágmiste wywodzą stolcy. Wątrobj
Wątrobie. Sleźienie. zámulonym y zátkánym Sleźienie zámulon: Trućiznom
Trućiznom wszelákim przyiętym. Morowemu powietrzu.
Powietrzu morowemu y ziádowiczonemu/ przećiwi sie. Záczym záchowywa od zárázy. Otwiera wnętrznośći.
Korzenia Lubsczykowego iákimkolwiek sposobem vżywáiąc/ otwiera záćpánia wnętrzności y zámulenia. Zárázie y iádu.
Zarázę y iad káżdy/ y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 241
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wina i piwa/ jako w potrawach/ w polewkach/ w miękkim jaju/ także w konfektach/ w lektwarzach/ i innym jakimkolwiek sposobem przystojnym używany prochem. Abo w winie warzone korzenie/ a pite/ naczczo i na noc. Paraliżowi.
Szlakiem abo Paraliżem naruszonym pomienionym obyczajem używany/ znamienietym jest ratunkiem/ abowiem wilgotności flegmiste/ lipkie/ klejowate/ żyły suche zbytnie oziębiające i obciężające trawi/ rozgrzewając i wysuszając. Macicznym boleściam.
Toż boleści i gryzienie w macicy paniom układa. Żołądkowi osłabiałemu.
Żołądek mdły/ i w sprawach swych osłabiały/ do trawienia sposabia/ zimny rozgrzewając/ zbytnie wilgotny/ juchą wysuszając. Płucom zawrzedziałym.
Płuca zawrzedziałe
winá y piwá/ iáko w potráwách/ w polewkách/ w miękkim iáiu/ tákże w konfektách/ w lektwárzách/ y innym iákimkolwiek sposobem przystoynym vżywány prochem. Abo w winie wárzone korzenie/ á pite/ náczczo y ná noc. Páráliżowi.
Szlákiem ábo Páráliżem náruszonym pomienionym obyczáiem vżywány/ známienietym iest rátunkiem/ ábowiem wilgotnośći flágmiste/ lipkie/ kliiowáte/ żyły suche zbytnie oźiębiáiące y obćiężáiące trawi/ rozgrzewáiąc y wysuszáiąc. Maćicznym boleśćiam.
Toż boleśći y gryźienie w maćicy pániom vkłáda. Zołądkowi osłábiáłemu.
Zołądek mdły/ y w spráwách swych osłábiáły/ do trawienia sposabia/ zimny rozgrzewáiąc/ zbytnie wilgotny/ iuchą wysuszáiąc. Płucom záwrzedźiáłym.
Płucá záwrzedźiáłe
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 268
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
