pod niemi postaw naczynie z wodą, ną dwie piędzi od nich, tak porosną. Martialis. Z natury swojej pragnienie w gorączkach oddala woda z warzonych ogórków surowych; cholerę z żołądka i kiszek wywodzi, jedzenie ogórków wnętrzności chłodzi, kwaśny ogórek apetyt ostrzy, tylko że nie rychło strawny w żołądku. Szkodzi naturom melancholicznym, flegmistym, żołądkom zimnym nie strawne. Białogłowy swych czasów, alias podczas swych miesiącznych astekcyj, niech nie chodżą po między ogórki, ani niech nie patrzą na nie, gdy wschodzą i odrastają. Ogórki jedne są proste ordynaryjne, drugie Tureckie długiej formy, skurki delikatniejszej.
Melony ziemię lubią nie zbyt gnojną a jeszcze bardziej z kępy
pod niemi postaw naczynie z wodą, ną dwie piędzi od nich, tak porosną. Martialis. Z natury swoiey pragnienie w gorączkach oddala woda z warzonych ogorkow surowych; cholerę z żołądka y kiszek wywodzi, iedzenie ogorkow wnętrzności chłodzi, kwaśny ogorek apetyt ostrzy, tylko że nie rychło strawny w żołądku. Szkodzi naturom melancholicznym, flegmistym, żołądkom zimnym nie strawne. Białogłowy swych czasow, alias podczas swych miesiącznych astekcyi, niech nie chodżą po między ogorki, ani niech nie patrzą na nie, gdy wschodzą y odrastaią. Ogorki iedne są proste ordynaryine, drugie Tureckie długiey formy, skurki delikatnieyszey.
Melony ziemię lubią nie zbyt gnoyną á ieszcze bardziey z kępy
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 438
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
jest zimna, i wilgotna. Nasienie jej bardziej szkodzi niż sama sałata. Ona chęć do jedżenia sprawuje, spanie przywodzi, ciekączkę Augusta Cesarza Rzymskiego Antonius Muza medyk Cesarski nią uleczył stąd sałata poczęła być w estymie u Rzymianów. Prezerwuje też od upicia według Rufa, wzrok cmi zbytnie zażywana, ile z natury słaby: szkodzi flegmistym żołądków, chęć ad coitum odbiera in matrimonio. Żeby tak zimna nie była, mieszać do niej szałwię, majeran, rzerzuchę. Sałata jest wieloraka, to prosta, to ogródna, składana, głowiasta, kędzierzawa, czerwona. Włoska jest biała, i nasienie jej białe, lepsza jest wodą nie płukana, i póki mało
iest zimna, y wilgotna. Nasienie iey bardziey szkodzi niż sama sałata. Ona chęć do iedźenia sprawuie, spanie przywodzi, ciekączkę Augusta Cesarza Rzymskiego Antonius Muza medyk Cesarski nią uleczył ztąd sałata poczeła bydź w estymie u Rzymianow. Prezerwuie też od upicia według Ruffa, wzrok cmi zbytnie zażywana, ile z natury słaby: szkodzi flagmistym żołądkow, chęć ad coitum odbiera in matrimonio. Zeby tak zimna nie była, mieszac do niey szałwię, maieran, rzerzuchę. Sałata iest wieloraka, to prosta, to ogrodna, składana, głowiastá, kędzierzawa, czerwona. Włoska iest biała, y nasienie iey białe, lepsza iest wodą nie płukana, y poki mało
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 439
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
i zastarzałe choroby/ a prawie zakamiałe leczy. Żołądkowi.
Żołądkowi oziębionemu z zbytnich wilgotności zimnych a grubych/ jest ratunkiem (Mesue.) Nyrkom.
W nyrkach boleści uśmierza. Także Pęcherzowi.
W Pęcherzu zamuliska i zatkania z wilgotności Flegmistych wychędażą. Mocz pędzi.
Mocz ciężko kąpanim odchodzący pędzi (Mesue) Owa chorobom wszelakim Flegmistym/ wielkim jest ratunkiem KONFEKT.
Ten Konfekt tak działają:
Biorą tego Ostyżu korzenia dwa łoty/ (acz tego Mesua nie kładzie/ ale prawdziwie ma być. Od tego abowiem Diacurcuma jest rzeczona/ a nie od Szafranu samego) Kopytniku/ Szafranu/ Macedońskiej Pietruszki/ Pasternaku polnego/ Anyżu/ nasienia Pietruszczanego i Opichowego/
y zástárzáłe choroby/ á práwie zákámiáłe leczy. Zołądkowi.
Zołądkowi oźiębionemu z zbytnich wilgotnośći źimnych á grubych/ iest rátunkiem (Mesue.) Nyrkom.
W nyrkách boleśći vśmierza. Tákże Pęchyrzowi.
W Pęchyrzu zámuliská y zátkánia z wilgotnośći Flegmistych wychędażą. Mocz pędźi.
Mocz ćiężko kąpánim odchodzący pędźi (Mesue) Owá chorobom wszelákim Flegmistym/ wielkim iest rátunkiem KONFEKT.
Ten Konfekt tak dźiáłáią:
Biorą teg^o^ Ostyżu korzenia dwá łoty/ (ácz te^o^ Mesua nie kłádźie/ ále prawdźiwie ma być. Od teg^o^ ábowiem Diacurcuma iest rzeczona/ á nie od Száfránu sámego) Kopytniku/ Száfránu/ Mácedońskiey Pietruszki/ Pásternaku polnego/ Anyżu/ naśienia Pietruszczánego y Opichowego/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 29
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
korzenia wodką dystylowaną/ którejby rok nie przeszedł/ zawsze popijając. Tenże Serce.
Serce czasu morowego powietrza posila/ i broni go od zarazy. Także od trucizny i od jadu/ nie dopuszczając do niego. Wnętrznościom Kiszkom Żołądku. Nyrkom. Wątrób Pęcherz. Członkom Macicy.
Wnętrznościom wszystkim/ z wilgotności zimnych/ Flegmistym/ zamulonym/ i bolejącym. Jako Kiszkom i Trzewom. Żołądkowi. Nyrkom. Wątrobie. Pęcherzowi. Członkom do rodzenia sposobnym.
Macicy zaziębionej/ i inym/ jakimkolwiek sposobem używany/ tak korzeń/ jako liście albo nasienie/ bądź w jedzeniu/ bądź w trunku/ albo w prochu/ w Konfekcie/ w Wódce/
korzenia wodką distyllowáną/ ktoreyby rok nie przeszedł/ záwsze popiiáiąc. Tenże Serce.
Serce czásu moroweg^o^ powietrza pośila/ y broni go od zárázy. Tákże od trućizny y od iádu/ nie dopusczáiąc do niego. Wnętrznośćiom Kiszkom Zołądku. Nyrkom. Wątrob Pęchyrz. Członkom Máćicy.
Wnętrznośćiom wszystkim/ z wilgotnośći źimnych/ Flágmistym/ zámulonym/ y boleiącym. Iáko Kiszkom y Trzewom. Zołądkowi. Nyrkom. Wątrobie. Pęchyrzowi. Członkom do rodzenia sposobnym.
Máćicy záźiębioney/ y inym/ iákimkolwiek sposobem vżywány/ ták korzeń/ iáko liśćie álbo naśienie/ bądź w iedzeniu/ bądź w trunku/ álbo w prochu/ w Konfekćie/ w Wodce/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 64
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
jako na Włoskim Koprze/ albo na Anyżu/ i na innych nasieniach: A ten bywa z żołądkowym prochem użyteczny/ i z inemi Konfekty używany/ przeciwko niedostakom żołądkowym/ i innych członków wietrznych. Sam też przez się używany Wietrznościom.
Wietrzności w ciele zamknione rozpędza. Osobliwie Żołądkowi.
W Żołądku boleści układa.
Wszelakim dolegliwościom flegmistym służy. Kolice.
Kolice i darciu w kiszkach ratunkiem Nyrkom.
Nerek boleści z zimnych przyczyn układa. Także Męchyrzowi.
W Męchyrzu: z których Piasek wywodzi.
Piasek i kamień potężnie z moczem wywodzi. Macicy.
Macicę i męski członek do rodzenia/ od przyrodzenia dane/ oziębłe zagrzewa. Czasu morowego powietrza
Czasu jadowitego powietrza
iáko ná Włoskim Koprze/ álbo ná Anyżu/ y ná inych naśieniách: A ten bywa z żołądkowym prochem vżyteczny/ y z inemi Konfekty vżywány/ przećiwko niedostákom żołądkowym/ y inych członkow wietrznych. Sam też przez śię vżywány Wietrznośćiom.
Wietrznośći w ćiele zámknione rozpądza. Osobliwie Zołądkowi.
W Zołądku boleśći vkłáda.
Wszelákim dolegliwośćiom flegmistym służy. Kolice.
Kolice y dárćiu w kiszkách rátunkiem Nyrkom.
Nyrek boleśći z źimnych przyczyn vkłáda. Tákże Męchyrzowi.
W Męchyrzu: z ktorych Piasek wywodźi.
Piasek y kámień potężnie z moczem wywodźi. Máćicy.
Mácicę y męski członek do rodzenia/ od przyrodzenia dáne/ oźiębłe zágrzewa. Czásu morowego powietrza
Czasu iádowitego powietrza
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 74
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
używany jakimkolwiek sposobem przez usta: też Sokiem ciało/ zwłaszcza żołądek i serce nacierać w takim przypadku dobrze. Skutki.
Mistrzownik tych jest skutków i mocy/ których Cytwar. Czasu morowego Powietrz.
Czasu morowego powietrza/ wielkim a doświadczonym jest lekarstwem/ do uwiarowania zarazy jadowitej. O czym niżej szerzej się będzie mówiło. Wilgotnościom flegmistym.
Wilgotności zbytnie w ciele/ a ile flegmiste swym używaniem trawi. Kaszlu.
Kaszlom z zimnej przyczyny służy. Płucom i piersiom.
Płuca/ piersi/ grubemi/ lipkiemi/ i klejowatymi wilgotnościami napełnione/ i zatkane rozgrzewając/ i rozprawując/ wychędaża. Mózg rozgrzewa i wychędaż.
Mózg/ i wszystkę głowę/ z zimnych
vżywány iákimkolwiek sposobem przez vstá: też Sokiem ćiáło/ zwłasczá żołądek y serce náćieráć w tákim przypadku dobrze. Skutki.
Mistrzownik tych iest skutkow y mocy/ ktorych Cytwar. Czásu morowego Powietrz.
Czásu morowego powietrza/ wielkim á doświadczonym iest lekárstwem/ do vwiárowánia zárázy iádowitey. O czym niżey szerzey sie będźie mowiło. Wilgotnośćiom flegmistym.
Wilgotnośći zbytnie w ćiele/ á ile flegmiste swym vżywániem trawi. Kászlu.
Kászlom z źimney przyczyny służy. Płucom y pierśiom.
Płucá/ pierśi/ grubemi/ lipkiemi/ y kliiowátymi wilgotnośćiámi nápełnione/ y zátkáne rozgrzewáiąc/ y rospráwuiąc/ wychędaża. Mozg rozgrzewa y wychędaż.
Mozg/ y wszystkę głowę/ z źimnych
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 116
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
kładąc się do łoża/ po dwanaście kropek go biorąc. Paraliżowi.
Członkom Paraliżem naruszonym/ z wielkiego oziębienia i wilgotności flegmistych/ w suche żyły pochodzące/ w których się czujność i władza zamyka/ z Cynamonową wodką także po dwanaście kropek każdego dnia pić dając/ jest wielkim a znamienitym lekarstwem. Chorobom zimnym.
Chorobom wszelakim flegmistym jest użyteczny/ pomienionym sposobem używany. Sok z Miarzu. Sal Imperatoriae.
Z Popiołu korzenia tego ziela suchego/ bywa Sól czyniona/ tym sposobem/ jako z Dzięgielu. Albo tak: Wziąć korzenia Miarzowego/ czasu przystojnego kopanego/ suchego/ i w garniec gliniany nie wypalony/ włożywszy zalutować gliną/ a w piecu garncarskim
kłádąc sie do łożá/ po dwánaśćie kropek go biorąc. Páráliżowi.
Członkom Páráliżem náruszonym/ z wielkiego oźiębienia y wilgotnośći flágmistych/ w suche żyły pochodzące/ w ktorych sie czuyność y włádza zámyka/ z Cynámonową wodką tákże po dwánaśćie kropek káżdego dniá pić dáiąc/ iest wielkim á známienitym lekárstwem. Chorobom źimnym.
Chorobom wszelákim flágmistym iest vżyteczny/ pomienionym sposobem vżywány. Sok z Miarzu. Sal Imperatoriae.
Z Popiołu korzeniá tego źiela suchego/ bywa Sol czyniona/ tym sposobem/ iáko z Dźięgielu. Albo ták: Wźiąć korzeniá Miarzowego/ czásu przystoynego kopánego/ suchego/ y w gárniec gliniány nie wypalony/ włożywszy zálutowáć gliną/ á w piecu gárncárskim
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 121
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ ze wrzodów i z sadzeli pozostałe rozgania/ toż ziele w mleku Kozim warząc/ i tym nacierając. Złote żyłki.
Złote żyłki w stolcu wysusza/ i zastrupienie ich spądza/ sokiem je pomazując. Chorobom i dolegliwościom.
Chorobom wszelakim/ którym Satunus panuje/ jako Żółtej i Czarnej niemocy/ spadkom z głowy/ tak flegmistym/ jako melancholicznym/ do zębów w padającym/ i boleści wzbudzającym Korzeń tego ziela barzo jest użyteczny. Kamienj:
Przeciwko kamieniu/ tak w nyrkach/ jako w Pęcherzu/ barzo jest użytecznym. Ale do tego ma być kopany/ gdy Saturnus w swym dostojeństwie będzie wywyższony. Co bywa w Wadze/ bądź w domu swym
/ ze wrzodow y z sádzeli pozostáłe rozgánia/ toż źiele w mleku Koźim wárząc/ y tym nácieráiąc. Złote żyłki.
Złote żyłki w stolcu wysusza/ y zástrupienie ich spądza/ sokiem ie pomázuiąc. Chorobom y dolegliwośćiom.
Chorobom wszelákim/ ktorym Sátunus pánuie/ iáko Zołtey y Czarney niemocy/ spadkom z głowy/ ták flágmistym/ iáko melánkolicznym/ do zębow w padáiącym/ y boleśći wzbudzáiącym Korzeń tego źiela bárzo iest vżyteczny. Kámienj:
Przećiwko kámieniu/ ták w nyrkách/ iáko w Pęchyrzu/ bárzo iest vżytecznym. Ale do teg^o^ ma być kopány/ gdy Sáturnus w swym dostoieństwie będźie wywyższony. Co bywa w Wadze/ bądź w domu swym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 139
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
albo z flusów flegmistych zimnych przypadła/ tedy tą przerzeczoną maścią kark nacierać. Także pacierze między łopatkami. Nawet i głowę. Jeśliby więc z żołądka przyczyna tej choroby pochodziła/ tedy nią żołądek namazować. Jeśli z innych członków/ tedy te nacierać. (tenże.) Chorobom zimnym.
Przeciwko inym także chorobom zimnym/ flegmistym/ gdziebykolwiek dolegliwości czyniły/ tam nią mazać/ i nacierać. Żyłom piętym.
Nerwy/ albo suche żyły oziębłe/ i szlamowatościami flegmistemi ogarnione/ i obciążone/ rozgrzewa i boleści w nich rozpędza. Paraliżemnaruszonem
Szlakiem/ albo Paraliżem naruszonym/ jest znamienitym ratunkiem/ tą maścią maząc/ Gargaryzmy z tym Sokiem czyniąc.
álbo z flusow flágmistych źimnych przypádłá/ tedy tą przerzeczoną máśćią kark náćieráć. Tákże paćierze między łopátkámi. Náwet y głowę. Iesliby więc z żołądká przyczyná tey choroby pochodźiłá/ tedy nią żołądek námázowáć. Ieśli z inych członkow/ tedy te náćieráć. (tenże.) Chorobom źimnym.
Przećiwko inym tákże chorobom źimnym/ flágmistym/ gdźiebykolwiek dolegliwośći czyniły/ tám nią mázáć/ y nácieráć. Zyłom piętym.
Nerwy/ álbo suche żyły oźiębłe/ y szlamowátośćiámi flágmistemi ogárnione/ y obćiążone/ rozgrzewa y boleśći w nich rospądza. Páráliżemnáruszonem
Szlákiem/ álbo Páráliżem náruszonym/ iest známienitym rátunkiem/ tą máśćią máząc/ Gárgáryzmy z tym Sokiem czyniąc.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 194
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Sianty/ a wosku/ to z octem winnym zaczynić/ a mazać/ albo plastrem przykładać. (Plat.) Toż też Podagrze gruczołowatej.
Podagrze/ Guzowatej/ albo Gruczołom Podagrycznym/ jest rozpędzającym lekarstwem. Ślezienie
Ślezienie nabrzmiałej i opuchłej/ Wolom na szyj.
Wolu na szyj usiadłemu/ toż plastrowanie jest użyteczne. Podagrykom flegmistym.
Podagrykom flegmistym barzo służy/ ćwierć łota z jakąkolwiek polewką używany. (Aben Mesua.) Artetice.
Artetyce i łamaniu w członkach. Scjatyce
Scjatyce/ albo boleniu w biodrach/ bądź sam tylko plastrowany/ bądź sprzerzeczonymi rzeczami/ jest ratunkiem. Bielmo z
BIelmo i inne zmazy z oczu spądza. Chropowat: twa
Siánty/ á wosku/ to z octem winnym záczynić/ á mázáć/ álbo plastrem przykłádáć. (Plat.) Toż też Podágrze gruczołowátey.
Podágrze/ Guzowátey/ álbo Gruczołom Podágrycznym/ iest rospądzaiącym lekárstwem. Sleźienie
Sleźienie nábrzmiáłey y opuchłey/ Wolom ná szyi.
Wolu ná szyi vśiádłemu/ toż plastrowánie iest vżyteczne. Podágrykom flegmistym.
Podágrjkom flegmistym bárzo służy/ czwierć łotá z iákąkolwiek polewką vżywány. (Aben Mesua.) Artetice.
Artetyce y łamániu w członkách. Scyátyce
Scyátyce/ álbo boleniu w biodrách/ bądź sam tylko plastrowány/ bądź zprzerzeczonymi rzeczámi/ iest ratunkiem. Bielmo z
BIelmo y ine zmázy z oczu spądza. Chropowát: twa
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 218
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
