ściele. Wyrywają go z korzeniem podczas AEquinoctium na wiosnę; suszą przez dni 30. przy miesiącu, a przez to świeci się w nocy.
ROSA Roża już jest dosyć opisana w części 1. Aten odemnie, to tylko tu przydaję, że roża ból głowy uśmierza, mózg i serce posila, krew czyści według Galena. Roże są O Kwiatach i Ziołach Historia naturalna.
różne wspomniane od naturalistów i opisane jako Prenestyńska, Kampańska, Trachinia, mniej czerwona, a kwiat białawy krajami: Milesia, bardzo gorąco, wysoko alias wysokim różowym wykwitająca kolorem: Centifolia wielu listkami wykwitająca, najbardziej w Kampanii konserwująca się: Rosa Graeca inaczej Lychnis rzeczona,
sciele. Wyrywaią go z korzeniem podczas AEquinoctium na wiosnę; suszą przez dni 30. przy miesiącu, á przez to swieci się w nocy.
ROSA Roża iuż iest dosyć opisana w części 1. Aten odemnie, to tylko tu przydaię, że roża bol głowy usmierza, mozg y serce posila, krew czysci według Galena. Roże są O Kwiatach y Ziołach Historyá naturalná.
rożne wspomniane od naturalistow y opisane iako Prenestynska, Kampańska, Trachinia, mniey czerwona, á kwiat białawy kraiami: Milesia, bardzo gorąco, wysoko alias wysokim rożowym wykwitaiąca kolorem: Centifolia wielu listkami wykwitaiącá, naybardziey w Kampanii konserwuiąca się: Rosa Graeca inaczey Lychnis rzeczona,
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 338
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
wiśnie od naszych większe, ale do smażenia nie są zgodne ani do suszenia, co zwyczajne wiśnie ususzy wszy dla chorych są pomocą. Drzewa Kasztany leśne i ogrodowe, owoc wydają ciepły w pierwszym stopniu, suchy w wtórym. Łatwe są ku strawieniu, mięczą ciało i męcherz, pieczone lub gotowane, womit utrzymują: według Galena sławnego starego medyka, nad wszystkie owoce tuczą. Frukt mniej w Polsce uważany Pigwy; które jeśli są wielkie, wielki też wydają owoc, małe mniejszy. Zbierane być mają w Październiku; dojrzałości z farby doszedłszy. Alesadzię je rzadko należy, bo krople rosy deszczu zjednych spadające innym szkodzą. Sadzą je i szczepią;
wisnie od naszych większe, ale do smażenia nie są zgodne ani do suszenia, co zwyczayne wisnie ususzy wszy dla chorych są pomocą. Drzewa Kasztany leśne y ogrodowe, owoc wydaią ciepły w pierwszym stopniu, suchy w wtorym. Łatwe są ku strawieniu, mięczą ciało y męcherz, pieczone lub gotowane, womit utrzymuią: według Galena sławnego starego medyka, nad wszystkie owoce tuczą. Frukt mniey w Polszcze uważany Pigwy; ktore iezli są wielkie, wielki też wydaią owoc, małe mnieyszy. Zbierane bydź maią w Pazdzierniku; doyrzałości z farby doszedłszy. Alesadzię ie rzadko należy, bo krople rosy deszczu ziednych spadaiące innym szkodzą. Sadzą ie y szczepią;
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 387
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
Izaak Filozof radzi, po melonie żadnej nie jesć potrawy, aż się on strawi w żołądku. O Ekonomice, mianowicie o Ogrodzie Włoskim.
Serenius Medyk wylicza 12. radzajów melonowych. Przyrodzenie melonów zimne, wilgotne, Znak doścignienia jego, kiedy się łatwo od swej szypułki da urwać. Nie tuczy ciała ludzkiego jedzenie nielonów według Galena, womity wzbudza i febry czasem. Sałaty, albo łocygi natura jest zimna, i wilgotna. Nasienie jej bardziej szkodzi niż sama sałata. Ona chęć do jedżenia sprawuje, spanie przywodzi, ciekączkę Augusta Cesarza Rzymskiego Antonius Muza medyk Cesarski nią uleczył stąd sałata poczęła być w estymie u Rzymianów. Prezerwuje też od upicia według Rufa
Izaak Filozof radzi, po melonie żadney nie iesć potrawy, aż się on stráwi w zołądku. O Ekonomice, mianowicie o Ogrodzie Włoskim.
Serenius Medyk wylicza 12. radzaiow melonowych. Przyrodzenie melonow zimne, wilgotne, Znak doścignienia iego, kiedy się łatwo od swey szypułki da urwać. Nie tuczy ciała ludzkiego iedzenie nielonow według Galena, womity wzbudza y febry czasem. Sałaty, albo łocygi natura iest zimna, y wilgotna. Nasienie iey bardziey szkodzi niż sama sałata. Ona chęć do iedźenia sprawuie, spanie przywodzi, ciekączkę Augusta Cesarza Rzymskiego Antonius Muza medyk Cesarski nią uleczył ztąd sałata poczeła bydź w estymie u Rzymianow. Prezerwuie też od upicia według Ruffa
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 439
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
Doktorem/ Iuris impertiae będąc Profesorem. Byłęś jedno sprzęt miałksiąg miał Jednabne szaty/ A na głowie nie mądrej noś Bieret rogaty. Jużcie pewnie Doktorem owi Dziurystowie/ Mieć będą /co oleju mało mają w głowie. Bądź też jeśliż pochopny przerwisz kęs Greczyzny/ A Hipokratesowe przeczci Aforysmy. Więc też możesz z Galena nieco alegować/ A do Apteki lada receptę sformować. Chociaż przepisz od inszych/ bądź też i z Herbarza/ Już za naćwieczeńszego tak urościesz łgarza. Już za naćwiczeńszego tak urościesz łgarza. Gdyż experiencja stoi medycina/ Też znie yprędko Bogatym największa chudzina. I stąd się takich wiele już dziś namnożyło: Ze każdemu Doktorskie
Doktorem/ Iuris impertiae będąc Professorem. Byłęś iedno sprzęt miałkśiąg miał Iednabne száty/ A ná głowie nie mądrey noś Bieret rogáty. Iużćie pewnie Doktorem owi Dźiurystowie/ Mieć będą /co oleiu máło máią w głowie. Bądź też ieślisz pochopny przerwisz kęs Greczyzny/ A Hipokrátesowe przeczći Aforysmy. Więc też możesz z Gálena nieco allegowáć/ A do Apteki ládá receptę zformowáć. Choćiasz przepisz od inszych/ bądź też y z Herbarzá/ Iuż za naćwieczeńszego ták vrośćiesz łgarzá. Iuż za naćwiczeńszego ták vrośćiesz łgarza. Gdyż experientia stoi medyciná/ Też znie yprędko Bogátym naywiększa chudźiná. Y stąd sie tákich wiele iuż dźiś námnożyło: Ze káżdemu Doktorskie
Skrót tekstu: WitkWol
Strona: F2
Tytuł:
Złota wolność koronna
Autor:
Stanisław Witkowski
Drukarnia:
Szymon Kempini
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
teksty perswazyjne
Gatunek:
pisma polityczne, społeczne
Tematyka:
polityka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
uważa Galenus/ że chociaż wody wedla przyrodzenia jej/ jakowaby miała bydź/niemasz tak szczerej/ i trudnoby onę naleźć: jednak wedle zmysłów naszych/ i wedle używania naszego/ tedy się znajduje woda szczera i nie pomieszana jakoby z innemi rzeczami/ którą jako poznać/ trochę niżej się pokaże z tegoż Galena. Tak tedy już postanowiwszy że woda jest zimna i wilgotna/ do tego że szczerego żywiołu wody trudno dostać/ potrzeba się nauczyć/ która jest najlepsza woda do używania tak ludziom jako i inszem zwierzętąm żywiącym. Aryst. lib. 2. d[...] Gen. et Corr. Teks. 56: Galenus lib. 1.
vważa Gálenus/ że choćiaż wody wedla przyrodzenia iey/ iakowaby miáłá bydź/niemasz ták szcżerey/ y trudnoby onę naleść: iednák wedle zmysłow nászych/ y wedle vżywánia naszego/ tedy się znayduie wodá szcżera y nie pomieszána iákoby z innemi rzecżámi/ ktorą iáko poznać/ trochę niżey się pokaże z tegoż Gálená. Ták tedy iuż postánowiwszy że wodá iest źimna y wilgotna/ do tego że szcżerego żywiołu wody trudno dostáć/ potrzeba się náucżyć/ ktora iest naylepsza wodá do vżywánia ták ludźiom iáko y inszem źwierzętąm żywiącym. Arist. lib. 2. d[...] Gen. & Corr. Tex. 56: Galenus lib. 1.
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 27.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
woda jest też jednem żywiołem i początkiem ciał naszych/ toć tedy ma nas odżywiać. Jeszcze i to nie podlejszy wywód/ jeśliż powietrze albo ten wiatr nam pokarm daje/ daleko więcej woda/ która jest podobniejsza grubością do ciał naszych. A iż powietrze to daje nam pokarm/ naucz się tego u Teofrasta i u Galena/ którzy to pokazują/ że dla tego w się wiatr bierze/ bez którego żyć nie może/ aby on był jakoby pokarmem jakim naszemu odetchnieniu. Tak tedy z obu stron/ i racij i przykładów i też autorytates nie mało. chciał tę niezgodę pogodzić Rondeletius, i nie źle/ mówiąc tak/ że to prawda
woda iest też iednem żywiołem y pocżątkiem ćiał nászych/ toć tedy ma nas odżywiáć. Ieszcże y to nie podleyszy wywod/ iesliż powietrze álbo ten wiátr nam pokarm dáie/ dáleko więcey wodá/ ktora iest podobnieysza grubośćią do ćiał nászych. A iż powietrze to dáie nam pokarm/ náucż się tego v Theophrástá y v Gálená/ ktorzy to pokázuią/ że dla tego w się wiátr bierze/ bez ktorego żyć nie może/ áby on był iákoby pokármem iákim nászému odetchnieniu. Ták tedy z obu stron/ y ráciy y przykłádow y też autoritates nie máło. chćiał tę niezgodę pogodźić Rondeletius, y nie źle/ mowiąc ták/ że to prawdá
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 31.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
łaźni zażywać/ i za żywają ludzie. Ale aby się rozegrzały ciała/ to nie każdy może wiedzieć/ i jako to może być: wszakoż gdy się będzie niżej mówić/ które są pożyteczne do zdrowia/ tedy się tego dotknie. A iż dla rozkoszy i delicej zażywali wanien i mycia/ tego się możesz nauczyć u Galena/ także co piszą o zbytkach Nerona Cesąrza Rzymskiego/ który nie przestając na wodzie tej zwyczajnej w łazniach swoich/ morskie i inne prowadził rurami nie dla zdrowia/ ale tylko dla jakiejś rozkoszy i zuchwałości. Także kto czyta u Lampridium de Heliogabalo Cesarzu/ który nigdy niechciał się kąpać w wodzie/ (bo właśnie
łáźni záżywać/ y za żywaią ludzie. Ale aby się rozegrzały ćiała/ to nie każdy może wiedzieć/ y iako to może bydz: wszakosz gdy się będzie niżey mowić/ ktore są pożytecżne do zdrowia/ tedy się tego dotknie. A iż dla roskoszy y delicey zażywali wanien y myćia/ tego się możesz naucżyć v Galená/ także co piszą o zbytkach Nerona Cesąrzá Rzymskiego/ ktory nie przestaiąc ná wodźie tey zwycżáyney w łázniách swoich/ morskie y inne prowádźił rurami nie dla zdrowiá/ ále tylko dla iákieyś roskoszy y zuchwáłośći. Tákże kto cżyta v Lampridium de Heliogabalo Cesárzu/ ktory nigdy niechćiał się kąpáć w wodźie/ (bo właśnie
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 42.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
/ f. iż kościół Apolinów i bałwan in monte Cassino zbił i skruszył/ a na onym miejscu kościół świętego Jana postawił. W tąż Teofilus Biskup Aleksańdrijski/ starał się u Teodosiusa Cesarza/ aby po wszytkim Egipcie kościoły pogańskie pokruszone g. i popsowane były/ czego i dowiódł. Gregorius Taumaturgus który dokonał za czasów Galena Cesarza/ h. ten był tak barzo zelozus w wykorzenieniu bożnic pogańskich/ i w nawracaniu pogan w biskupstwie swym Neocesaryjskim/ bo we wszytkiej swojej Diecesiej/ i. nie miał tylko siedmnaście Chrześcijan/ a wszytko poganie byli. Umierając pytał się wieleby jeszcze zostało pogan w jego[...] biskupstwie/ jużemli dorobił Pańskiej roboty/ za którą
/ f. iż kośćioł Apolinow y báłwan in monte Cassino zbił y skruszył/ á ná onym mieyscu kośćioł świętego Iana postáwił. W tąż Theophilus Biskup Alexáńdriyski/ stárał się v Theodosiusá Cesárzá/ áby po wszytkim Egiptćie kośćioły pogáńskie pokruszone g. y popsowáne były/ cżego y dowiodł. Gregorius Taumaturgus ktory dokonał zá cżásow Gálená Cesárzá/ h. ten był ták bárżo zelozus w wykorzenieniu bożnic pogáńskich/ y w náwrácániu pogan w biskupstwie swym Neocesáriyskim/ bo we wszytkiey swoiey Dioecesiey/ i. nie miał tylko śiedmnaśćie Chrześćian/ á wszytko pogánie byli. Vmieráiąc pytał się wieleby ieszcże zostáło pogan w iego[...] biskupstwie/ iużemli dorobił Páńskiey roboty/ zá ktorą
Skrót tekstu: CzyżAlf
Strona: 24
Tytuł:
Alfurkan tatarski
Autor:
Piotr Czyżewski
Miejsce wydania:
Wilno
Region:
ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty perswazyjne
Gatunek:
pisma polityczne, społeczne
Tematyka:
egzotyka, historia, obyczajowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
śmy tu opisali Kreteński/ dawszy mu imię Serdecznik/ albo Ptasze gniazdo pierwsze/ i Polnej marchwie. Drugi Opichowi podobny/ ten my Pasternaczkiem polnym zowiemy/ albo Smłodem białym. a Dioscorydes wtórym. Trzeci do Koriandru podobny: czwarty Olszeniec/ albo Olszownik/ i Olszenik. Są inne tym nazwiskiem/ Daucus/ mianowane od Galena/ Scrapiona/ Etiusa/ ale różne od Dioscorydowych. O których się na swych miejscach przypominać będzie. Piretrum/ albo Zębne Ziele. Rozdział 47.
ZEbne Ziele/ dwojakiego rodzaju się znajduje. Pierwsze i własne Piretrum, albo Zębne Ziele: Ma Korzeń gładki/ mało nie na palec wzmiasz/ na piądź wzdłuż. Smaku
smy tu opisáli Kreteński/ dawszy mu imię Serdecznik/ álbo Ptásze gniazdo pierwsze/ y Polney márchwie. Drugi Opichowi podobny/ ten my Pásternaczkiem polnym zowiemy/ álbo Smłodem białym. á Dioscorides wtorym. Trzeći do Koryándru podobny: czwarty Olszeniec/ álbo Olszownik/ y Olszenik. Są ine tym názwiskiem/ Daucus/ miánowane od Galená/ Scrapioná/ Aetiusá/ ále rozne od Dioscoridowych. O ktorych sie ná swych mieyscách przypomináć będźie. Piretrum/ albo Zębne Ziele. Rozdźiał 47.
ZEbne Ziele/ dwoiákiego rodzáiu sie znáyduie. Pierwsze y własne Piretrum, álbo Zębne Ziele: Ma Korzeń głádki/ máło nie na pálec wzmiasz/ ná piądź wzdłuż. Smáku
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 157
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
: zmieszany/ albo pomieszany. Przyrodzenie.
ROzgrzewa Amoniak w trzecim stopniu na początku/ albo we wtórym na końcu. Wysusza we wtórym. Drudzy także go w trzecim wysuszać twierdzą. Auicenna w pierwszym. Zmiękcza/ rozdziaływa/ rozprawia/ wyciąga/ rozpadza/ zwarza i trawi goi. Moc i skutki z Dioscoryda i z Galena. Purguje.
Amoniak w trunku używany purguje potężnie/ ćwierć łota na raz biorąc/ albo piątą część. Ślezionę ścieńcza nabrzmi:
Pod tąż wagą z octem miodowym w trunku używany/ przez sześć dni/ Ślezienę nabrzmiałą ścieńcza i trawi. Artetyce.
Artetyce/ albo w stawiech łamaniu Podagrze
Podagrze Scjatyce
Scjatyce/ jest wielkim
: zmieszány/ álbo pomieszány. Przyrodzenie.
ROzgrzewa Ammoniak w trzećim stopniu ná początku/ álbo we wtorym ná końcu. Wysusza we wtorym. Drudzy tákże go w trzećim wysuszáć twierdzą. Auicenna w pierwszym. Zmiękcża/ rozdźiáływa/ rosprawia/ wyćiąga/ rospadza/ zwarza y trawi goi. Moc y skutki z Dioscoridá y z Galená. Purguie.
Ammoniak w trunku vżywány purguie potężnie/ czwierć łotá ná raz biorąc/ álbo piątą część. Sleźionę scieńcza nábrzmi:
Pod tąż wagą z octem miodowym w trunku vżywány/ przez sześć dni/ Sleźienę nabrzmiáłą śćieńcza y trawi. Artetyce.
Artetyce/ álbo w stáwiech łamániu Podágrze
Podágrze Scyátyce
Scyátyce/ iest wielkim
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 216
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
