cośmy powiedzieli, koniecznie potrzeba, że phlogisticitas czyli materia mogąca się zapalić znajduje się w żarze, lecz w daleko mniejszej obfitości, niźli w dobrze preparowanym węglu, w którym materia ta ożywiona jest nieco acido vitriolico. Jeżeli uważemy jeszcze, że dym z drew wychodzący nie jest tak szkodliwy jako dym węglowy, lubo sprawia gryzienie w oczach złączone z wielkim bólem, można przypisać tę różnicę temu, że sposobna do palenia się substancja, wychodząca z dymem z palącego się drzewa, zmieszana jest z znaczną częścią wody i grubej tłustości, która jej temperuje dzielność, przeciwnie substancja znajdająca się w węglu nie ma żadnej przeszkody od żadnej obcej materyj, któraby
cośmy powiedzieli, koniecznie potrzeba, że phlogisticitas czyli materya mogąca się zapalić znayduie sie w żarze, lecz w daleko mnieyszey obfitosci, niźli w dobrze preparowanym węglu, w ktorym materya ta ożywiona iest nieco acido vitriolico. Ieżeli uważemy ieszcze, że dym z drew wychodzący nie iest tak szkodliwy iako dym węglowy, lubo sprawia gryzienie w oczach złączone z wielkim bolem, mozna przypisać tę rożnicę temu, że sposobna do palenia się substancya, wychodząca z dymem z palącego się drzewa, zmieszana iest z znaczną częscią wody i grubej tłustosci, ktora iey temperuie dzielność, przeciwnie substancya znaydaiąca się w węglu nie ma żadney przeszkody od żadney obcey materyi, ktoraby
Skrót tekstu: DuhMałSpos
Strona: 6
Tytuł:
Sposób robienia węglów czyli sztuka węglarska
Autor:
Henri-Louis Duhamel Du Monceau
Tłumacz:
Jacek Małachowski
Drukarnia:
Michał Gröll
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1769
Data wydania (nie wcześniej niż):
1769
Data wydania (nie później niż):
1769
się dla miłości Boskiej i dla upodobania Zbawicielowi swemu/ od jakiej lubieżności wstrzyma; niż gdy by swej żądzy dosyć uczynił. Bo przez to swoje powściągnienie/ nietylko sobie ale i samemu Bogu pociechy rości. Przeciwnym zaś sposobem/ by niewiem jaka rozkosz była/ nigdy człowiekowi pragnącemu nieba/ serca jak należy ucieszyć gryzienie/ i tak jawne Zbawienia niebezpieczeństwo/ i nakoniec jeśli by czasu do poprawy nie dano/ wieczna pewna zguba koniecznie nastąpić musi. 4. Gardziłci zawsze Zbawiciel nasz i godnościami gdy powagę ich jako jednę marność deptał. Osobliwie jednak przez owe ośmnaście lat/ przez które cale ukryty/ nic się światu niepokazując/
się dlá miłośći Boskiey y dlá upodobaniá Zbáwićielowi swemu/ od iákiey lubieżnośći wstrzyma; niż gdy by swey żądzy dosyć uczynił. Bo przez to swoie powśćiągnienie/ nietylko sobie ále y sámemu Bogu poćiechy rośći. Przećiwnym záś sposobem/ by niewiem iáka roskosz była/ nigdy człowiekowi prágnącemu niebá/ sercá iák náleży ućieszyć gryźienie/ y ták iáwne Zbáwieniá niebespieczeństwo/ y nákoniec ieśli by czásu do popráwy nie dano/ wieczna pewna zgubá koniecznie nástąpić muśi. 4. Gardźiłći záwsze Zbáwićiel nász y godnośćiámi gdy powágę ich iáko iednę márność deptał. Osobliwie iednák przez owe ośmnáśćie lát/ przez ktore cále ukryty/ nic się świátu niepokázuiąc/
Skrót tekstu: BujnDroga
Strona: 291
Tytuł:
Droga do domu
Autor:
Michał Bujnowski
Drukarnia:
Akademia Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Wilno
Region:
ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty perswazyjne
Tematyka:
religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1688
Data wydania (nie wcześniej niż):
1688
Data wydania (nie później niż):
1688
wodki. Kamień krzy.
Kamień i piasek/ tak z nerek jako z pęcherza moczem wywodzi/ po piąci albo sześci łyżkach jej na cczo ciepło pijąc.
Też wywodzi i wychędaża wszelakie szłamowatości i wilgotności z tychże tam miejsc/ w których się kamień mnoży. Macicy.
Macicę zaziębłą rozgrzewa/ tym sposobem jej używając.
Gryzienie w niej uśmierza/ Miesięcznej
Miesięczną chorobę białogłowską/ nad przyrodzenie zatrzymaną wzbudza. Ściatyce
Ściatyczne w biodrach boleści układa Kłóciu
Kłocie w boku uśmierza. Piersiom
Piersi ciasne rozprzestrzenia/ Krwi
Krew poleruje w ciele/ Serca
Od serca wszelaką ciężkość oddala. Wietrzności
Wietrzności w ciele rozgania. Truciznie.
Truciznie i jadu się przeciwi. A to
wodki. Kámień krzy.
Kámien y piasek/ ták z nyrek iáko z pęchyrzá moczem wywodźi/ po piąći álbo szesći łyżkách iey ná cczo ćiepło piiąc.
Też wywodźi y wychędaża wszelákie szłámowátości y wilgotnośći z tychże tám mieysc/ w ktorych sie kámień mnoży. Máćicy.
Mácicę záźiębłą rozgrzewa/ tym sposobem iey vżywáiąc.
Gryźienie w niey vśmierza/ Mieśięczney
Mieśięczną chorobę białogłowską/ nád przyrodzenie zátrzymáną wzbudza. Sciátjce
Sciátyczne w biodrach boleśći vkłáda Kłoćiu
Kłocie w boku vśmierza. Pierśiom
Pierśi ćiásne rozprzestrzenia/ Krwi
Krew poleruie w ciele/ Serca
Od sercá wszeláką ćiężkość oddala. Wietrznośći
Wietrznośći w ćiele rozgánia. Trućiznie.
Trućiznie y iádu sie przećiwi. A to
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 71
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
użyteczne. Piersiom.
Oziębłości piersi i płuc/ rozgrzewa. Kolice.
Pleurze i kłóciu w bokach dobre. Moczu.
Moczu zatrzymanemu nad przyrodzenie służy. Miesięcznej.
Miesięcznej chorobie/ także nad zwyczaj przyrodzony zatrzymałej Paniom/ pijąc/ jest lekarstwem. Oboje abowiem to wzbudza i wywodzi. Bolom macicznym.
Bole w macicy/ i gryzienie uśmierza/ i od tychże przypadków zachowuje.
Także tym wszystkim chorobom/ wyższej pomienionym/ którym sam korzeń służy/ wino to jest lekarstwem. 2.
Inni zaś biorą tegoż korzenia według upodobania/ jako chcą mieć wino Dzięgielowe mocne/ abo słabe/ wiele abo mało. I warząc go w Moszcie do wywrzenia trzeciej
vżyteczne. Piersiom.
Oźiębłośći pierśi y płuc/ rozgrzewa. Kolice.
Pleurze y kłoćiu w bokách dobre. Moczu.
Moczu zátrzymánemu nád przyrodzenie służy. Mieśięczney.
Mieśięczney chorobie/ tákże nád zwyczay przyrodzony zátrzymáłey Paniom/ piiąc/ iest lekárstwem. Oboie ábowiem to wzbudza y wywodźi. Bolom máćicznym.
Bole w máćicy/ y gryźienie vśmierza/ y od tychże przypadkow záchowuie.
Tákże tym wszystkim chorobom/ wysszey pomienionym/ ktorym sam korzeń służy/ wino to iest lekárstwem. 2.
Ini záś biorą tegoż korzeniá według vpodobánia/ iáko chcą mieć wino Dźięgielowe mocne/ ábo słábe/ wiele ábo máło. Y warząc go w Moszćie do wywrzenia trzećiey
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 95
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nad przyrodzenie zatrzymany wywodzi/ pijąc na czczo i na noc. Piasek i muł wyw
Muł i Piasek z Pęcherza z Nerek moczem wywodzi. Kamieniu.
W Nyrkach kamień krzy. Miesięcznej.
Miesięczną chorobę Paniom wzbudza. Łożysku.
Łożysko pozostałe po porodzeniu wywodzi. Zaśniatu
Zaśniat albo zaporzysko z macice wymiata. W macicj gryzieniu.
Gryzienie w Macicy układa/ które podczas niektórym rado zaraz po porodzeniu bywa/ ciepło pijąc/ albo z Zufką jej używając: miara na raz pięć łyżek. Pleurze.
Pleurze/ i kłóciu w bokach. Scjatyce.
Scjatyce/ i łupaniu w biodrach. Mleku.
Mleku zsiadłemu w Żołądku. Krwi skr.
Krwi we wnętrznościach skrzepłej
nád przyrodzenie zátrzymány wywodźi/ piiąc ná czczo y ná noc. Piasek y muł wyw
Muł y Piasek z Pęchyrzá z Nyrek moczem wywodźi. Kámieniu.
W Nyrkách kámień krzy. Mieśięczney.
Mieśięczną chorobę Pániom wzbudza. Lożysku.
Lożysko pozostáłe po porodzeniu wywodźi. Zaśniátu
Záśniat álbo zaporzysko z mácice wymiátá. W máćicj gryźieniu.
Gryźienie w Máćicy vkłáda/ ktore podczás niektorym rádo záraz po porodzeniu bywa/ ćiepło piiąc/ álbo z Zufką iey vżywáiąc: miárá ná raz pięć łyżek. Pleurze.
Pleurze/ y kłociu w bokách. Scyátyce.
Scyátyce/ y łupániu w biodrách. Mleku.
Mleku zśiádłemu w Zołądku. Krwi skr.
Krwi we wnętrznościách skrzepłey
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 120
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i Nasienia/ przerzeczonym sposobem używać go/ dobrze. (Dios.)
Albo to oboje w winie z Figami warząc/ i pijąc. Abowiem flegmiste slamowatości rozgrzewa i wysusza. (Plat.) Sok. Krwi skrzepłej.
Krew zsiadłą w żołądku rozprawuje Wietrzn.
Wietrzności w ciele rozpędza. Morzysku u gryzieniu.
Morzysko i gryzienie w żywocie układa/ warząc w winie nasienie/ liście i korzeń/ a na czczo ciepło pijąc. Też prochu po ćwierci łota z winem dobrze używać. Dychawicznym.
Dychawicznym jest użytecznym trunkiem. Płuca z flegmy lipkiej i gęstej wychędażając i wysuszając. Flegmie.
Korzeń żuchany/ albo w uściech trzymany/ z głowy flegmę tak
y Naśienia/ przerzeczonym sposobem vżywáć go/ dobrze. (Dios.)
Albo to oboie w winie z Figámi wárząc/ y piiąc. Abowiem flegmiste slámowátośći rozgrzewa y wysusza. (Plat.) Sok. Krwi skrzepłey.
Kreẃ zśiádłą w żołądku rozpráwuie Wietrzn.
Wietrznośći w ćiele rozpądza. Morzysku u gryźieniu.
Morzysko y gryźienie w żywoćie vkłáda/ wárząc w winie naśienie/ liśćie y korzeń/ á ná czczo ćiepło piiąc. Też prochu po czwierći łotá z winem dobrze vżywáć. Dycháwicznym.
Dycháwicznym iest vżytecznym trunkiem. Płucá z flágmy lipkiey y gęstey wychędażáiąc y wysuszáiąc. Flágmie.
Korzeń żuchány/ álbo w vśćiech trzymány/ z głowy flágmę ták
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 139
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Płuca rozgrzewa/ szlamowatości w nich rozprawuje/ rzedzi/ do wywiedzienia snadne czyni/ i wysusza. Nyrkom.
W Nyrkach boleści układa. Pęcherzom.
Także i w Pęcherzu toż czyni. Ślezionie
Ślezionę stwardniałą zmiękcza. Żołądkom.
Żołądkowi bolejącego/ jest lekarstwem. Kolice.
Kolikę/ albo Morzysko w kiszkach układa. Macicy
W Macicy gryzienie uśmierza. Kośćoim odłupionym.
Lupiny od kości w ciele odłupione i odewstałe/ wyciąga/ z Maśleszką/ którą też Złotogłowem mianujemy/ utłukszy plastrując. Rany goi.
Toż też Rany wychędaża i goi.
W innych chorobach toż może i czyni co samice/ jeno nie tak potężnie. Białymgłowom służy.
Białogłowskiemu ciału więcej służy
Płucá rozgrzewa/ szlámowátośći w nich rospráwuie/ rzedźi/ do wywiedźienia snádne czyni/ y wysusza. Nyrkom.
W Nyrkách boleści vkłáda. Pęchyrzom.
Tákże y w Pęchyrzu toż czyni. Sleźionie
Sleźionę stwárdniáłą zmiękcza. Zołądkom.
Zołądkowi boleiące^o^/ iest lekárstwem. Kolice.
Kolikę/ álbo Morzysko w kiszkách vkłáda. Máćicy
W Máćicy gryźienie vśmierza. Kośćoim odłupionym.
Lupiny od kośći w ćiele odłupione y odewstáłe/ wyćiąga/ z Másleszką/ ktorą też Złotogłowem miánuiemy/ vtłukszy plastruiąc. Rány goi.
Toż też Rány wychędaża y goi.
W inych chorobách toż może y czyni co sámice/ ieno nie ták potężnie. Białymgłowom służy.
Białogłowskiemu ćiáłu więcey służy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 1001
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Lisine prędko czyni.
Lisinę na głowie rada czyni/ gdyby jej w trunku samej szczególnej używał/ albo chocia/ z inymi lekarstwy/ zwłaszcza mężczyzna/ w swym męskim wieku/ gdyby ją często brał. Młodszym nie tak rychła/ starym barzo prędko więtszą część włosów z głowy zdmucha. Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Gryzienie w źjwocie czyni.
Gryzienie i morzysko w żywocie różnieca/ zwłaszcza którzy mają żołądek koleryczny. Korectiuum jego. Jadowitości jej umorzenie. Olejkiem orzechów włoskich/ Migdał. słodkich.
Jad bywa z Sarkokoły odjęty/ Olejkiem z Włoskich orzechów/ w nim ją rościerając. Gdzieby też w Olejku Migdałów słodkich to było/ tedy je
. Lyśine prędko czyni.
Lyśinę ná głowie rádá czyni/ gdyby iey w trunku sámey sczegulney vżywał/ álbo choćia/ z inymi lekárstwy/ zwłasczá mężczyzná/ w swym męskim wieku/ gdyby ią często brał. Młodszym nie ták rychła/ stárym bárzo prędko więtszą część włosow z głowy zdmucha. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Gryźienie w źjwoćie czyni.
Gryźienie y morzysko w żywoćie roznieca/ zwłasczá ktorzy máią żołądek koleryczny. Correctiuum iego. Iádowitośći iey vmorzenie. Oleykiem orzechow włoskich/ Migdał. słodkich.
Iad bywa z Sárkokoły odięty/ Oleykiem z Włoskich orzechow/ w nim ią rośćieráiąc. Gdźieby też w Oleyku Migdałow słodkich to było/ tedy ie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 225
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Lisinę na głowie rada czyni/ gdyby jej w trunku samej szczególnej używał/ albo chocia/ z inymi lekarstwy/ zwłaszcza mężczyzna/ w swym męskim wieku/ gdyby ją często brał. Młodszym nie tak rychła/ starym barzo prędko więtszą część włosów z głowy zdmucha. Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Gryzienie w źjwocie czyni.
Gryzienie i morzysko w żywocie różnieca/ zwłaszcza którzy mają żołądek koleryczny. Korectiuum jego. Jadowitości jej umorzenie. Olejkiem orzechów włoskich/ Migdał. słodkich.
Jad bywa z Sarkokoły odjęty/ Olejkiem z Włoskich orzechów/ w nim ją rościerając. Gdzieby też w Olejku Migdałów słodkich to było/ tedy je we troj albo we czwor
Lyśinę ná głowie rádá czyni/ gdyby iey w trunku sámey sczegulney vżywał/ álbo choćia/ z inymi lekárstwy/ zwłasczá mężczyzná/ w swym męskim wieku/ gdyby ią często brał. Młodszym nie ták rychła/ stárym bárzo prędko więtszą część włosow z głowy zdmucha. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Gryźienie w źjwoćie czyni.
Gryźienie y morzysko w żywoćie roznieca/ zwłasczá ktorzy máią żołądek koleryczny. Correctiuum iego. Iádowitośći iey vmorzenie. Oleykiem orzechow włoskich/ Migdał. słodkich.
Iad bywa z Sárkokoły odięty/ Oleykiem z Włoskich orzechow/ w nim ią rośćieráiąc. Gdźieby też w Oleyku Migdałow słodkich to było/ tedy ie we troy álbo we czwor
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 225
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i zwiera/ tłukąc i przywijając. Kamieniu
Kamień w nyrkach i w pęcherzu krszy. Moczu.
Mocz zatrzymany pędzi. macicy.
Macicę zaziębioną/ i do płodu przeto niesposobną rozgrzewa i naprawuje/ warząc go w winie/ a po sześciu/ abo siedmiu łyżek/ rano i na noc ciepło go pijąc. Gryzieniu w kiszkach
Gryzienie w kiszkach uśmierza. opuszeniu
Opuszenie żywota/ i nadęcie kiszek wolne czyni/ abowiem wietrzności rozpędza. Puchlinie
Puchlinę z ciała wywodzi. Bokom nabitym.
Nabicie i pełność boków z dusznością leczy. Owa tym wszytkim chorobom służy/ którym Zankiel. Nyrkom zawrzedziałym.
Zawrzedziałości nerek i innym wnętrznościom służy. Także Wrzodom zagniłym.
Wrzody złe
y zwiera/ tłukąc y przywiiáiąc. Kámieniu
Kámień w nyrkách y w pęcherzu krszy. Moczu.
Mocz zátrzymány pędźi. máćicy.
Máćicę záźiębioną/ y do płodu przeto niesposobną rozgrzewa y nápráwuie/ wárząc go w winie/ á po sześćiu/ ábo śiedmiu łyżek/ ráno y ná noc ćiepło go piiąc. Gryźieniu w kiszkách
Gryźienie w kiszkách vśmierza. opuszeniu
Opuszenie żywotá/ y nádęćie kiszek wolne czyni/ ábowiem wietrznośći rospądza. Puchlinie
Puchlinę z ćiáłá wywodźi. Bokom nábitym.
Nábićie y pełność bokow z dusznośćią leczy. Owa tym wszytkim chorobom służy/ ktorym Zánkiel. Nyrkom záwrzedźiáłym.
Záwrzedźiáłośći nyrek y innym wnętrznośćiom służy. Tákże Wrzodom zágniłym.
Wrzody złe
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 305
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
