Religii/ i bez miejsca/ gdzieby jej dogadzała: i pewnie rychleby się obeszła bez słońca/ a niż bez niej: jeśliż nie zna prawej i świętej Religii/ puszcza się do zabobonów: jeśliż jej schodzi na miejscach świętych pobudowanych; tedy szuka Boga po górach abo po jaskiniach. A przetoż Indiani barzo skłonni i zwyczajni do służby swych bogów/ gdy już zostali bez bałwanów i bez Gwak; (abowiem gniew i popędliwość żołdatów/ także zawzięte wojny popsowały były i poburzyły wszytko) chodzili snadnie do kościołów/ i sposabiali się do onej Religii/ do której bywali wzywani i namawiali przez kaznodzieje Chrześcijańskie; a zwłaszcza iż ta
Religiey/ y bez mieyscá/ gdźieby iey dogadzáłá: y pewnie rychleby się obeszłá bez słońcá/ á niż bez niey: iesliż nie zna práwey y świętey Religiey/ puscza się do zabobonow: iesliż iey schodźi ná mieyscách świętych pobudowánych; tedy szuka Bogá po gorách ábo po iáskiniách. A przetoż Indiani bárzo skłonni y zwyczáyni do służby swych bogow/ gdy iuż zostáli bez báłwanow y bez Gwák; (ábowiem gniew y popędliwość żołdatow/ tákże záwźięte woyny popsowáły były y poburzyły wszytko) chodźili snádnie do kośćiołow/ y sposabiáli się do oney Religiey/ do ktorey bywáli wzywáni y námawiáli przez káznodźieie Chrześćiáńskie; á zwłasczá iż tá
Skrót tekstu: BotŁęczRel_V
Strona: 45
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. V
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
a zwłaszcza iż ta daleko lżejsza i wdzięczniejsza była/ a niż bałwochwalstwo ich przeszłe. Jako bowiem strumyczek/ jeśliż mu zatamują zwyczajną drogę/ obraca się snadniuchno w ono łożysko/ któreby mu świeżo wykopano; tak też człowiek nie mogąc iść swą drogą zwyczajną/ imuje się łacniuchno podobnej abo bliskiej: takci też Indiani nie mając już bałwanów ani swych zwyczajów Oratoria/ bez wielkiej trudności i bez sporu zafrymarczyli drogę zatracenia za drogę zbawienną/ bałwochwalstwo za prawą pobożność/ służbę szatańską za służbę Bożą. W państwie Rzymskim nie wykorzeniło się bałwochwalstwo aż za panowania Teodosiusza wtórego: abowiem Konstantyn wielki/ aby był niepodał okazji Poganom do tumultów i do
á zwłasczá iż tá dáleko lżeysza y wdźięcznieysza byłá/ á niż báłwochwálstwo ich przeszłe. Iáko bowiem strumyczek/ iesliż mu zátámuią zwyczáyną drogę/ obráca się snádniuchno w ono łożysko/ ktoreby mu świeżo wykopano; ták też człowiek nie mogąc iść swą drogą zwyczáyną/ imuie się łácniuchno podobney ábo bliskiey: tákći też Indiani nie máiąc iuż báłwanow áni swych zwyczáiow Oratoria/ bez wielkiey trudnośći y bez sporu záfrymárczyli drogę zátrácenia zá drogę zbáwienną/ báłwochwálstwo zá práwą pobożność/ służbę szátáńską zá służbę Bożą. W páństwie Rzymskim nie wykorzeniło się báłwochwálstwo áż zá pánowánia Theodosiuszá wtorego: ábowiem Constántin wielki/ áby był niepodał occásiey Pogánom do tumultow y do
Skrót tekstu: BotŁęczRel_V
Strona: 45
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. V
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
pałace w szopy/ kościoły w Moschie abo w stajnie: grunty i role na timarry/ i zostaje na koniec panem wolnym osób i majętności. Lecz panowie Chrześcijanscy/ iż nie zaczynają Impres z takim przewyższeniem sił i mocy/ inakszym idą sposobem/ którego raczej czas i opatrzność potrzebuje. Otoż wracając się skądeśmy wyszli/ Indiani niemając już bałwanów ani kościołów ich/ do których wedle zwyczaju uciekali się w potrzebach swych/ schodzili się łacno do kościołów Pana Boga naszego które im były pokazane/ i przyjęli bez wielkiej trudności wiary ś. którą im opowiedano. Guaki w Peru były zburzone przez same żołdaty i przez wojny/ z których nasławniejsze były owa
páłace w szopy/ kośćioły w Moschie ábo w stáynie: grunty y role ná timárry/ y zostáie ná koniec pánem wolnym osob y máiętnośći. Lecz pánowie Chrześćiánscy/ iż nie záczynáią Impres z tákim przewyższeniem śił y mocy/ inákszym idą sposobem/ ktorego ráczey czás y opátrzność potrzebuie. Otoż wrácáiąc się zkądesmy wyszli/ Indiani niemáiąc iuż báłwanow áni kośćiołow ich/ do ktorych wedle zwyczáiu vćiekáli się w potrzebách swych/ schodźili się łácno do kośćiołow Páná Bogá nászego ktore im były pokazáne/ y przyięli bez wielkiey trudnośći wiáry ś. ktorą im opowiedano. Guáki w Peru były zburzone przez sáme żołdaty y przez woyny/ z ktorych násławnieysze były owá
Skrót tekstu: BotŁęczRel_V
Strona: 46
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. V
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
w nowej Hiszpaniej wyginęły bałwany i domy ich/ nie tak dalece z przygody i za zwyczajnym postępkiem wojennym (której własność jest psować i wniwecz wszytko obracać) jako za roztropnością i gorącością Fernanda Cortesiusa/ skoro jej dostał: bo rozkazał swymKapitanom i namiestnikom/ aby niezostawiali bałwana ani kościoła żadnego ich całego. I tak Indiani niemogąc chodzić tam gdzie byli zwykli na złe dzieła/ byli snadnie przywiedzeni tam/ gdzieby mogli dobrze czynić. Piątej części, Księgi trzecie. O przeszkodach, które miało nawrócenie Indianów.
Gdyżeśmy już pokazali sposobności i snadność/ za którą Pan Bóg nasz promowował wiarę i postępek kazania w Ameryce; nie od rzeczy
w nowey Hiszpániey wyginęły báłwany y domy ich/ nie ták dálece z przygody y zá zwyczáynym postępkiem woiennym (ktorey własność iest psowáć y wniwecz wszytko obrácáć) iáko zá rostropnośćią y gorącośćią Fernándá Cortesiusá/ skoro iey dostał: bo roskazał swymCápitanom y namiestnikom/ áby niezostáwiáli báłwaná áni kośćiołá żádnego ich cáłego. Y ták Indiani niemogąc chodźić tám gdźie byli zwykli ná złe dźiełá/ byli snádnie przywiedźieni tám/ gdźieby mogli dobrze czynić. Piątey częśći, Kśięgi trzećie. O przeszkodách, ktore miáło náwrocenie Indianow.
GDyżesmy iuż pokázáli sposobnośći y snádność/ zá ktorą Pan Bog nász promowował wiárę y postępek kazánia w Americe; nie od rzeczy
Skrót tekstu: BotŁęczRel_V
Strona: 47
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. V
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
siłę i moc czerstwością/ a przespieczeństwo chytrością: poraził w bitwie jednej rebelles: a wsadziwszy i skarawszy na gardle Gonzala/ uspokoił wszytko. Od tego czasu aż do tąd sprawy Religii (jako też rządy i sprawowanie ludzi) za pokojem poszły daleko lepiej. Piątej części, Księgi trzecie. O niektórych okazjach, które podali Indiani, iż się z nimi zle obchodzono.
Mówiliśmy teraz/ iż Hiszpani nie dobrze traktowali Indiany przypomniemy tu niektóre rzeczy/ któremi oni do tego podali okazją: co pomoże do zupełnej wiadomości o naturze tamtych ludzi/ i o postępku tam Religii.
W roku 1492. Chrysztof Columbus zbudował na Hiszpanioli/ którą mało przed tym
śiłę y moc czerstwośćią/ á przespieczeństwo chytrośćią: poráźił w bitwie iedney rebelles: á wsádźiwszy y skarawszy ná gárdle Gonzálá/ vspokoił wszytko. Od tego czásu áż do tąd spráwy Religiey (iáko też rządy y spráwowánie ludźi) zá pokoiem poszły dáleko lepiey. Piątey częśći, Kśięgi trzećie. O niektorych occásiách, ktore podáli Indiáni, iż się z nimi zle obchodzono.
Mowilismy teraz/ iż Hiszpani nie dobrze tráktowáli Indiany przypomniemy tu niektore rzeczy/ ktoremi oni do tego podáli occásią: co pomoże do zupełney wiádomośći o náturze támtych ludźi/ y o postępku tám Religiey.
W roku 1492. Chrysztof Columbus zbudował ná Hiszpánioli/ ktorą máło przed tym
Skrót tekstu: BotŁęczRel_V
Strona: 49
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. V
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
roku 1520 Bartolomaeus de Casa/ gdy mu się nie zdało/ żeby sprawa opowiadania wiary takimi sposobami szła/ jako miała iść/ i żeby się tak z nią obchodzono/ jakoby świątobliwość nauki Ewangeliej potrzebowała; pokazawszy Cesarzowi nierządy/ które z sobą niosła żołnierzów tamecznych zabawa/ i zgorszenia które stąd pochodziły/ persuadował mu/ iżby Indiani łacniej mogli być pozyskani łagodnością/ a niż orężem i niewolą. Otrzymał tedy od Cesarza (który rad przyjmował wszytkie ony śrzodki ku poratowaniu Indii/ które mu tylo z jakimikolwiek acz podobnymi tylo ku prawdzie dowodami podał kto) żeby 300 żołdatów nie czyniąc szkody żadnej tamtym ludziom/ jako to im jest pospolita/ sprawowali role/
roku 1520 Bártholomaeus de Cásá/ gdy mu się nie zdáło/ żeby spráwá opowiádánia wiáry tákimi sposobámi szłá/ iáko miáłá iść/ y żeby się ták z nią obchodzono/ iákoby świątobliwość náuki Ewángeliey potrzebowáłá; pokazawszy Cesárzowi nierządy/ ktore z sobą niosłá żołnierzow támecznych zabáwá/ y zgorszenia ktore ztąd pochodźiły/ persuádował mu/ iżby Indiáni łácniey mogli być pozyskáni łágodnośćią/ á niż orężem y niewolą. Otrzymał tedy od Cesárzá (ktory rad prziymował wszytkie ony śrzodki ku porátowániu Indiey/ ktore mu tylo z iákimikolwiek ácz podobnymi tylo ku prawdźie dowodámi podał kto) żeby 300 żołdatow nie czyniąc szkody żadney támtym ludźiom/ iáko to im iest pospolita/ spráwowáli role/
Skrót tekstu: BotŁęczRel_V
Strona: 51
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. V
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
iż w onym nacieraniu na Hiszpany/ wołali: sant Yago/ sant Yago. którym lepiej szczęście posłużyło/ wpadszy w jeden statek/ który był na rzecze tamecznej/ uszli do Cubagwy. Casa zrozumiawszy co się zstało z jego ludźmi/ został Dominikanem/ i był potym Biskupem w Ciapie: a choć go to tak zelżyli Indiani/ i tak zle mu nagrodzili jego chęci ku sobie; jednak on przecię nie zaniechał ich nigdy bronić/ i pomagać im wszytką swoją siłą/ i życzyć im/ i bronić spraw ich i wolności. Dla tych i inszych podobnych przypadków (które ja tu opuszczam/ abym plotek nie pisał) za którymi znać było
iż w onym náćierániu ná Hiszpany/ wołáli: sánt Yágo/ sánt Yágo. ktorym lepiey sczęśćie posłużyło/ wpadszy w ieden státek/ ktory był ná rzecze támeczney/ vszli do Cubágwy. Cásá zrozumiawszy co się zstáło z iego ludźmi/ został Dominikanem/ y był potym Biskupem w Ciápie: á choć go to ták zelżyli Indiáni/ y ták zle mu nágrodźili iego chęći ku sobie; iednák on przećię nie zániechał ich nigdy bronić/ y pomágáć im wszytką swoią śiłą/ y życzyć im/ y bronić spraw ich y wolnośći. Dla tych y inszych podobnych przypadkow (ktore ia tu opusczam/ ábym plotek nie pisał) zá ktorymi znáć było
Skrót tekstu: BotŁęczRel_V
Strona: 51
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. V
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
Nowa Hiszpania ma 5. w Meksyku/ w ś. Dominiku/ w Guatimali/ w Guadalagiarze/ i w Panamie. Peru też ma ich także 5. w Limie/ w Cesarskim Chile/ w Placje/ w Quitto/ w świętej wierze nowego królestwa. Do tych nawyższych trybunałów uciekają się tak Hiszpani/ jako i Indiani/ a niemasz od nich Apelacji. Hiszpanowie tam nie mają (oprócz Marchiona de Valle/ a kilku inszych) miast/ ani poddanych hołdowniczym prawem; ale tylo zleconym do żywota owego/ któremu co dadzą (a dają pospolicie tym co też tam nabywają tych państw) i do żywota jego syna starszego/ abo żony
Nowa Hiszpánia ma 5. w Mexiku/ w ś. Dominiku/ w Guátimáli/ w Guádálágiárze/ y w Pánámie. Peru też ma ich tákże 5. w Limie/ w Cesárskim Chile/ w Plácye/ w Quitto/ w świętey wierze nowego krolestwá. Do tych nawyższych trybunałow vćiekáią się ták Hiszpani/ iáko y Indiani/ á niemász od nich Appellátiey. Hiszpanowie tám nie máią (oprocz Márchioná de Valle/ á kilku inszych) miast/ áni poddánych hołdowniczym práwem; ále tylo zleconym do żywotá owego/ ktoremu co dádzą (á dáią pospolićie tym co też tám nábywáią tych państw) y do żywotá iego syná stárszego/ ábo żony
Skrót tekstu: BotŁęczRel_V
Strona: 66
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. V
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
ciasno/ iż nie zdało się podobna ludzkim obyczajem/ aby byli mieli wyniść/ powiadają osoby godne wiary/ iż podrzucając nieprzyjaciele ogień pod domy Hiszpanów/ nakrytych niejaką pewną słomą/ nie zajmowały się przecię: abowiem jedna pani dziwnej piękności i spaniałości/ która tam stała wzgórę/ zaraz gasiła: co też oświadczali z wielkim podziwieniem Indiani. Za niektórymi też inszymi okazjami/ tak w Nowej Hiszpaniej/ jako i w Peru/ taż pani pokazowała staranie i obronę swą/ jaką około Chrześcijan; a osobliwie/ gdy ustąpili byli Hiszpanowie/ uciekszy z miasta Meksyku/ do jednej góreczki/ która była na trzy mile stamtąd: kędy też jeszcze i dziś nawiedzają
ćiásno/ iż nie zdáło się podobna ludzkim obyczáiem/ áby byli mieli wyniść/ powiádáią osoby godne wiáry/ iż podrzucáiąc nieprzyiaćiele ogień pod domy Hiszpanow/ nákrytych nieiáką pewną słomą/ nie záymowáły się przećię: ábowiem iedná páni dźiwney pięknośći y spániáłośći/ ktora tám stałá wzgorę/ záraz gáśiłá: co też oświadczáli z wielkim podźiwieniem Indiani. Zá niektorymi też inszymi occásiámi/ ták w Nowey Hiszpániey/ iáko y w Peru/ táż páni pokázowáłá stáránie y obronę swą/ iáką około Chrześćian; a osobliwie/ gdy vstąpili byli Hiszpanowie/ vćiekszy z miástá Mexiku/ do iedney goreczki/ ktora byłá ná trzy mile ztámtąd: kędy też iescze y dźiś náwiedzáią
Skrót tekstu: BotŁęczRel_V
Strona: 69
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. V
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
. Taż mając przy sobie jednego poważnego starca/ kazała się wrócić jednemu wielkiemu wojsku Aurauaconów/ którzy się byli zapuścili na zepsowane Imperiale miasta w Chile/ które na ten czas nie było niwczym opatrzone/ i zachowała je. a tego cudu dowiedziano się z powieści samych Aurauacanów. Przy rozmaitych też utarczkach/ widali Indiani jednego Kaualliera z mieczem/ który bił za Chrześcijany. przetoż też mają tam wielkie nabożeństwo ku ś. Jakubowi wszędzie. Piątej części, O niektórych widzeniach dziwnych.
Oprócz pomienionych cudów/ chciał też P. Bóg wzbudzić nabożeństwo i dopomoc wierze Indianów przez rozmaite widzenia/ które też nie mało mają cudownych rzeczy/ z
. Táż máiąc przy sobie iednego poważnego stárcá/ kazáłá się wroćić iednemu wielkiemu woysku Auráuáconow/ ktorzy się byli zápuśćili ná zepsowáne Imperiale miástá w Chile/ ktore ná ten czás nie było niwczym opátrzone/ y záchowáłá ie. á tego cudu dowiedźiano się z powieśći sámych Auráuácánow. Przy rozmáitych też vtarczkách/ widáli Indiani iednego Káuállierá z mieczem/ ktory bił zá Chrześćiány. przetoż też máią tám wielkie nabożeństwo ku ś. Iákubowi wszędźie. Piątey częśći, O niektorych widzeniách dźiwnych.
OProcz pomienionych cudow/ chćiał też P. Bog wzbudźić nabożeństwo y dopomoc wierze Indianow przez rozmáite widzenia/ ktore też nie máło máią cudownych rzeczy/ z
Skrót tekstu: BotŁęczRel_V
Strona: 70
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. V
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
