szczuplejsze niesie. O czym się w opisaniu każdego przypomni. Geelgilgen Gelschwertel. weisch wertel. Kosaciec żółtego kwiatu. Kosaciec białego kwiatu. Księgi Pierwsze.
SAme dwa Kosace/ ale krainom naszym do znajomości rzadkie. Jeden Kwiatu żółtego/ który drudzy Samcem zowią/ Korzenia przylisowatszym albo rusego: Liściem podobnego pierwszemu: także i kłączem/ kwiatu żółtego. W tym Czechowie się barzo kochają/ i w Ogrodach swych nawięcej go flancują/ dla tego od niektórych Czeskim jest nazwany. Nieżeby tylko w Czechach rósł/ jeno że się w nim nawięcej kochają.
Zaś Kosaciec kwiatu białego/ który Łacinnicy dzisiejszy Florenckim mianują/ abo Włoskim/ drudzy Samicą/ Korzeń ma
sczupleysze nieśie. O czym śie w opisániu káżde^o^ przypomni. Geelgilgen Gelschwertel. weisch wertel. Kosaćiec żołtego kwiátu. Kosaćiec białego kwiátu. Kśięgi Pierwsze.
SAme dwá Kosace/ ále kráinom nászym do znáiomości rzadkie. Ieden Kwiátu żołtego/ ktory drudzy Sámcem zowią/ Korzenia przylisowátszym álbo rusego: Liśćiem podobnego pierwszemu: także y kłączem/ kwiátu żółtego. W tym Czechowie śie bárzo kocháią/ y w Ogrodách swych nawięcey go fláncuią/ dla tego od niektorych Czeskim iest názwány. Nieżeby tylko w Czechách rosł/ ieno że śie w nim nawięcey kocháią.
Záś Kosaćiec kwiátu białego/ który Láćinnicy dźiśieyszy Florenckim miánuią/ abo Włoskim/ drudzy Sámicą/ Korzeń ma
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 3
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ każdego po równej części/ to co namielej utłuc/ i po ćwierci łota/ z pitym miodem/ dawać chorym pić rano i na noc. Moczu ciężkiemu puszczaniu.
Ciężkiemu puszczaniu moczu z rzezaniem/ okrom tego/ co się wyższej powiedziało/ prochem go używając/ albo warzonego juchę pijąc/ ale też liście i z kłączem warząc/ na próg łona przykładany ciepło/ jest lekarstwem (Plat:) Uszczknieniu jadowitemu.
Wszelakiemu uszczknieniu jadowitemu od bestii/ jest wielkim ratunkiem/ w trunku wina używając go (Mart.) Morowemu powitrzu.
Przeciwko Morowemu Powietrzu proch korzenia Kozłkoweg^o z winem pić albo samo korzenie gryźć/ i woniąc dobrze. Item.
Drudzy
/ káżdego po rowney częśći/ to co namieley vtłuc/ y po ćwierći łotá/ z pitym miodem/ dawáć chorym pić ráno y ná noc. Moczu ćiężkiemu pusczániu.
Ciężkiemu pusczániu moczu z rzezániém/ okrom tego/ co sie wyższey powiedźiáło/ prochem go vżywáiąc/ álbo wárzonego iuchę pijąc/ ále też liśćie y z kłączem wárząc/ ná próg łoná przykłádány ćiepło/ iest lekárstwem (Plat:) Vsczknieniu iadowitemu.
Wszelákiemu vsczknieniu iádowitemu od bestyy/ iest wielkim rátunkiem/ w trunku winá vżywáiąc go (Marth.) Morowemu powitrzu.
Przećiwko Morowemu Powietrzu proch korzenia Kozłkoweg^o z winem pić álbo sámo korzenie gryść/ y woniąc dobrze. Item.
Drudzy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 52
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
okolicznościach swych mniejszy i drobniejszy. Prącia rumnieniejszego. Liścia mniejszego i drobniejszego. Kórzenia też cieńszego/ gładkiego/ bez odnóżek/ zapachu jednegóż z pierwszym/ i smaku także. Kwiat w obłoku białego/ jeno drobniejszego. Nasienia mniejszego/ ale barziej niżli pierwszy w język szczypiący/ i usta rozpalający. Trzeci wtóremu jest podobny/ kłączem/ kwieciem/ nasieniem/ zapachem i smakiem podobny/ tylko że nad te obadwa jeszcze smaku ostrzejszego/ i barziej usta rozpalającego. Liście też daleko głębiej i drobniej wykrawane/ na kształt Pietruszki kędzierzawej. Księgi Pierwsze. List. Miejsce.
ROsną pospolicie wszystkie trzy na skałach/ miedzy rozpadlinami skalnemi: miedzy kamieńmi. Bywają też
okolicznośćiách swych mnieyszy y drobnieyszy. Prąćia rumnienieysze^o^. Liśćia mnieyszego y drobnieyszego. Kórzenia też ćieńszego/ głádkiego/ bez odnóżek/ zapáchu iednegóż z pierwszym/ y smáku tákże. Kwiát w obłoku białego/ ieno drobnieyszego. Naśienia mnieyszego/ ále bárźiey niżli pierwszy w ięzyk sczypiący/ y vstá rospaláiący. Trzeći wtóremu iest podobny/ kłączem/ kwiećiem/ naśieniem/ zapáchem y smákiem podobny/ tylko że nád te obádwá iescze smáku ostrzeyszego/ y bárźiey vstá rospaláiącego. Liśćie też dáleko głebiey y drobniey wykrawáne/ ná kształt Pietruszki kędźierzáwey. Kśięgi Pierwsze. List. Mieysce.
ROsną pospolićie wszystkie trzy ná skáłách/ miedzy rospádlinámi skálnemi: miedzy kámieńmi. Bywáią też
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 62
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
na przodku Księżyca Maja: kwitnąć poczyna z Lata/ aż do Jesieni. Zaś mniejszy/ albo średni/ w Gajach/ i w miejscach cienistych. Czas kopania Korzenia/ zbierania Naci jego i Nasienia.
KOrzenie Biedrzencowe ma być kopane dnia dwunastego/ trzynastego/ i czternastego/ w Księżycu Lipcu. Zaś z liściem i z kłączem jego/ szóstego/ siódmego/ i ósmego dnia Sierpnia/ gdy Słońce w szóstym a dwudziestym/ w siódmym i ośmym a dwudziestym stopniu Lwa przebywa/ a Miesiąc w domu dziesiątym i w jedenastym: A to rano/ póki z rosy nie oschnie.
Także Nasienie Dzięgielowe ma być zbierane: a ile przeciwko kamieniowi w
ná przodku Kśiężycá Máiá: kwitnąć poczyna z Látá/ áż do Ieśieni. Záś mnieyszy/ álbo średni/ w Gáiách/ y w mieyscách ćienistych. Czás kopánia Korzenia/ zbieránia Naći iego y Naśienia.
KOrzenie Biedrzencowe ma być kopáne dniá dwunastego/ trzynastego/ y czternastego/ w Kśiężycu Lipcu. Záś z liśćiem y z kłącżem iego/ szostego/ śiodmego/ y osmego dniá Sierpniá/ gdy Słonce w szostym á dwudźiestym/ w śiodmym y osmym á dwudźiestym stopniu Lwá przebywa/ á Mieśiąc w domu dźieśiątym y w iedenastym: A to ráno/ poki z rosy nie oschnie.
Tákże Naśienie Dźięgielowe ma być zbieráne: á ile przećiwko kámieniowi w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 63
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w wyschłych i w piaszczystych barzo się kocha/ miedzy inemi ziółmi. Księgi Pierwsze. Przyrodzenie.
ROzgrzewającego jest przyrodzenia/ w wtórym stopniu/ wysuszającego w pierwszym. Czas kopania i zbierania. Korzeń.
KOrzenie/ ma być kopane Września/ gdy znak Niebieski Niedźwiadek wschodzi/ a Miesiąc w Wadze będzie. Liście i z młodym kłączem w Maju/ gdy pocznie dobrze z ziemie wychodzić. Słońce będąc w Wadze/ a Miesiąc w trzecim stopniu Niedźwiadka/ w domu piątym/ i w siódmym/ i w dziesiątym przebywając. Nasienie zaś ma być zbierane w Wrześniu/ dnia siedmnastego/ dziewiętnastego/ dwudziestego pierwszego: gdy Słońce w dziesiąty stopień Wagi/ a Miesiąc
w wyschłych y w piasczystych bárzo sie kocha/ miedzy inemi źiołmi. Kśięgi Pierwsze. Przyrodzenie.
ROzgrzewáiącego iest przyrodzenia/ w wtorym stopniu/ wysuszáiącego w pierwszym. Czás kopánia y zbieránia. Korzeń.
KOrzenie/ ma być kopáne Wrześniá/ gdy znák Niebieski Niedźwiadek wschodźi/ á Mieśiąc w Wadze będźie. Liśćie y z młodym kłącżem w Máiu/ gdy pocznie dobrze z źiemie wychodźić. Słońce będąc w Wadze/ á Mieśiąc w trzećim stopniu Niedźwiadká/ w domu piątym/ y w śiodmym/ y w dźieśiątym przebywáiąc. Naśienie zás ma być zbieráne w Wrześniu/ dniá śiedmnastego/ dźiewiętnastego/ dwudźiestego pierwszego: gdy Słońce w dźieśiąty stopień Wagi/ á Mieśiąc
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 79
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Ale górni jest nasilniejszy: Przeto do lekarstw Alchimistom/ i nam zwyczajniejszy być ma. Czas do kopania tego wtórego Dzięgielu korzenia/ brania ziela/ i nasienia.
KOrzeń wtórego Dzięgielu ma być kopany w Maju/ gdy Miesiąc we Lwie/ w domu jedenastym/ a Merkuriusz także w domu jedenastym będą. Liście i z kłączem w Lipcu zbierać/ kiedy słońce będzie w dwudziestym ośmym stopniu Lwa: Miesiąc w tymże znaku/ a Merkuriusz w Pannie Nasienie w Wrześniu dnia dziesiątego/ jedenastego/ dwunastego: gdy Miesiąc będzie we Lwie/ w domu dziesiątym. 3.
Trzeci Dzięgiel polny/ albo wodny: także we wszystkim wielkiemu jest podobny/
. Ale gorni iest naśilnieyszy: Przeto do lekarstw Alchimistom/ y nam zwyczáynieyszy bydź ma. Czás do kopánia tego wtorego Dźięgielu korzenia/ bránia źiela/ y naśienia.
KOrzeń wtorego Dźięgielu ma być kopány w Máiu/ gdy Mieśiąc we Lwie/ w domu iedenastym/ á Merkuryusz tákże w domu iedenastym będą. Liśćie y z kłączem w Lipcu zbieráć/ kiedy słońce będźie w dwudźiestym osmym stopniu Lwá: Miesiąc w tymże znáku/ á Merkuryusz w Pánnie Naśienie w Wrześniu dniá dźieśiątego/ iedenastego/ dwunastego: gdy Mieśiąc będźie we Lwie/ w domu dźieśiątym. 3.
Trzeći Dźięgiel polny/ álbo wodny: tákże we wszystkim wielkiemu iest podobny/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 86
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zatkanym Flegmą/ są ratunkiem: Abowiem rozgrzewają/ i snadne odbycie flegmy czynią. Sól Z DZIEGIELV.
Sól z Dzięgielu do wielu rozmaitych lekarstw bywa używana/ tymsposobem robiona/ jako z piołuny/ na przodku Sierpnia/ gdy nanawiętsze kwitnie/ i nasienie napoły dojźrzałe miewa/ a ma być ze wszystkim wzięty/ z kłączem/ z korzenim/ z liściem/ z kwieciem/ i z nasieniem/ na słońcu ususzony. Potym na popiół spaliwszy/ Kałkus albo ług z niego uczynić/ i tak działać/ jako się w piołynie opisało. Przeciwko zarazie morowego powietrza i wszelakiemu jadu barzo jest użyteczna/ używając jej po szóstej części od ćwierci łota.
zátkánym Flegmą/ są rátunkiem: Abowiem rozgrzewáią/ y snádne odbyćie flágmy czynią. SOL Z DZIEGIELV.
Sol z Dźięgielu do wielu rozmáitych lekarstw bywa vżywána/ tymsposobem robiona/ iáko z piołuny/ ná przodku Sierpniá/ gdy nánawiętsze kwitnie/ y naśienie nápoły doyźrzáłe miewa/ á ma być ze wszystkim wźięty/ z kłączem/ z korzenim/ z liśćiem/ z kwiećiem/ y z naśieniem/ ná słońcu vsuszony. Potym ná popioł spaliwszy/ Káłkus álbo ług z niego vczynić/ y ták dźiáłáć/ iáko sie w piołynie opisáło. Przećiwko záráźie moroweg^o^ powietrza y wszelákiemu iádu bárzo iest vżyteczna/ vżjwáiąc iey po szostey częśći od czwierći łotá.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 94
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
na Wsiach mało nie wszem pospolite: jednak nabujniej w Egipcie i w Armenii/ wszakże skutków jednostajnych wszędzie. Czas do brania. Kwiat.
KWiat ma być zbierany wtórego dnia Sierpnia/ także czwartego i ósmego: To jest/ gdy Słońce i Miesiąc w znaku Lwim będzie/ Merkuriusz w piątym stopniu Wagi/ Liście i z kłączem ma być rwane i zbierane/ pierwej niżliby okwitło/ dnia wtórego Czerwca czwartego i szóstego/ gdy słońce w pierwszym Stopniu/ albo w czwartym i szóstym i w ośmym będzie Bliźniąt: Merkuriusz w Byku/ a Miesiąc w Raku bieg swój odprawuje. Korzeń ma być kopany w ten czas/ gdy w liście trochę
ná Wśiách máło nie wszem pospolite: iednák nabuyniey w Egiptćie y w Armeniey/ wszákże skutkow iednostáynych wszędźie. Czás do bránia. Kwiát.
KWiát ma być zbierány wtorego dniá Sierpniá/ tákże czwartego y osmego: To iest/ gdy Słońce y Mieśiąc w znáku Lwim będźie/ Merkuryusz w piątym stopniu Wagi/ Liśćie y z kłączem ma bydź rwáne y zbieráne/ pierwey niżliby okwitło/ dniá wtorego Czerwcá czwartego y szostego/ gdy słońce w pierwszym Stopniu/ álbo w czwartym y szostym y w osmym będźie Bliźniąt: Merkuryusz w Byku/ á Mieśiąc w Ráku bieg swoy odpráwuie. Korzeń ma być kopány w ten czás/ gdy w liśćie trochę
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 103
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
potym z prostego Alembiku dystylować/ jako Aquawitę/ obwarowawszy dobrze/ żeby nigdziej para nie uchodziła/ znowusz onę wodkę dystylowaną w retorcie przeciągnąć/ a po łyżce tego choremu dawać/ w ten czas kiedyby go Kaduk napadł. Podagrze
Podagrze jest doświadczonym lekarstwem/ świeżo go biorąc ze wszystkim/ to jest korzenie/ Nać z kłączem/ z kwieciem/ i z nasieniem/ zwłaszcza w ten czas gdyby Saturnus w dziesiątym domu Wagi/ a we dwunastym stopniu był/ w minucie trzydziestej i pierwszej/ Mars w Raku niebieskim/ w ośmym a dwudziestym stopniu/ i w czterdziestej minucie/ a Jowisz in opposito , to jest/ przeciwny. To bywa
potym z prostego Alembiku dystyllowáć/ iáko Aquáwitę/ obwárowawszy dobrze/ żeby nigdźiey párá nie vchodźiłá/ znowusz onę wodkę dystyllowáną w retorćie przećiągnąć/ á po łyszce tego choremu dawáć/ w ten czás kiedyby go Káduk nápadł. Podágrze
Podágrze iest doświadczonym lekárstwem/ świeżo go biorąc ze wszystkim/ to iest korzenie/ Nać z kłączem/ z kwiećiem/ y z naśieniem/ zwłasczá w ten czás gdyby Sáturnus w dźieśiątym domu Wagi/ á we dwunastym stopniu był/ w minućie trzydźiestey y pierwszey/ Mars w Ráku niebieskim/ w osmym á dwudźiestym stopniu/ y w czterdźiestey minućie/ á Iowisz in opposito , to iest/ przećiwny. To bywa
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 104
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Sosiki przesadzają na dobrą stopę jeden od drugiego. Pączki także/ gdy na wiosnę z siebie puszcza/ albo korzonki młode porozrywane/ ale te dalej niż na stopę od siebie mają być flancowane i rozsadzane: bo w krótkim czasie niemało miejsca swym rozkrzewieniem okrywa. Księgi Pierwsze. Czas do kopania korzenia/ i brania liścia z kłączem/ także i nasienia jego.
POwiedziała się w Przemowie na przodku tych ksiąg przyczyna/ miedzy inymi: dla czego nie zawsze pożądanych i obiecowanych skutków z Ziół dochodzimy/ które nam Ziołopisowie obiecują i opisują. Miedzy któremi tę jedną/ a prawie przedniejszą/ powiedzieliśmy/ że nie według własnego czasu ich/ pod pewnemi niebieskiemi
Sośiki przesadzáią ná dobrą stopę ieden od drugieg^o^. Pączki tákże/ gdy ná wiosnę z śiebie puscza/ álbo korzonki młode porozrywáne/ ále te dáley niż ná stopę od śiebie máią być fláncowáne y rozsadzáne: bo w krotkim czáśie niemáło mieyscá swym rozkrzewieniem okrywa. Kśięgi Pierwsze. Czás do kopánia korzenia/ y bránia liśćia z kłącżem/ tákże y naśienia iego.
POwiedźiáłá sie w Przemowie ná przodku tych kśiąg przyczyná/ miedzy inymi: dla cze^o^ nie záwsze pożądánych y obiecowánych skutkow z Zioł dochodźimy/ ktore nam Ziołopisowie obiecuią y opisuią. Miedzy ktoremi tę iedną/ á práwie przednieyszą/ powiedźielismy/ że nie według własnego cżásu ich/ pod pewnemi niebieskiemi
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 115
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
