zbytnie uleczenie/ Ze trzciny przypałone płomieniem korzenie.
O Soli. Chleba kazawszy na stół dodać z dobrą wolą/ Każ solniczkę postawić chłopiętom i z solą. Ta truciznie przeciwna/ i potrawy zdobi/. Nie smaczna mi kucharka/ co bez soli robi. A zaś zbyteczna słoność/ oczom zwykła szkodzić/ I świerzb/ Liszaje różne/ ba i trądy rodzić/ Przytym umniejszać mocno w człowieku nasienia/ Jeśli wiary nie dajesz/ dasz ją z doświadczenia.
O Smakach i ich własnościach. Trz smaki mają w sobie wielkie gorącości. Słony/ ostry/ i który ciągnie do gorzkości. Ziębią trzy/ kwaśny/ cierpki/ morszczyznie podobny/ Tłusty
zbytnie vleczenie/ Ze trzciny przypałone płomieniem korzenie.
O Soli. Chlebá kazawszy ná stoł dodáć z dobrą wolą/ Każ solniczkę postáwić chlopiętom y z solą. Tá trućiznie przećiwna/ y potráwy zdobi/. Nie smáczna mi kuchárká/ co bez soli robi. A záś zbyteczna słoność/ oczom zwykłá szkodźić/ Y świerzb/ Liszáie rożne/ bá y trądy rodzić/ Przytym vmnieyszáć mocno w człowieku naśienia/ Ieśli wiáry nie dáiesz/ dasz ią z doświádczenia.
O Smákách y ich własnośćiach. Trz smaki máią w sobie wielkie gorącośći. Słony/ ostry/ y ktory ćiągnie do gorzkośći. Ziębią trzy/ kwáśny/ ćierpki/ morsczyznie podobny/ Tłusty
Skrót tekstu: OlszSzkoła
Strona: C3v
Tytuł:
Szkoła Salernitańska
Autor:
Hieronim Olszowski
Drukarnia:
Walerian Piątkowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
liryka
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1640
Data wydania (nie wcześniej niż):
1640
Data wydania (nie później niż):
1640
co mają skórę po wierzchu plugawą; bądź to będą strupy/ parchy/ otręty/ łupieże/ krosty suche abo zropione: gdy się w niej kto będzie ponarzał i kąpał tak/ jako się potym nauka dostatnia poda. Na wrzody też onej zażyć możesz/ na fistuły/ na dymiona/ wole/ na brodawki/na liszaje/ i na insze zwierzchne plugastwa/ zwłaszcza które w sobie nie mają wielkiego zapalenia/ abo nie są barzo głęboko a twardo wewnątrz: nawet na owe blachy które po ciele się pokazują/ co więc ludzie prości nazywają ośladami/ i wiele baśni o nich plotą/ barzo skuteczna może być ta woda: nawet choć te takowe
co máią skórę po wierzchu plugáwą; bądź to będą strupy/ párchy/ otręty/ łupieże/ krosty suche ábo zropione: gdy się w niey kto będźie ponarzał y kąpał ták/ iáko się potym náuká dostatnia poda. Ná wrzody też oney záżyć możesz/ ná fistuły/ ná dymioná/ wole/ ná brodawki/ná liszáie/ y ná insze zwierzchne plugástwá/ zwłaszcżá ktore w sobie nie máią wielkiego zápalenia/ ábo nie są bárzo głeboko á twárdo wewnątrz: náwet ná owe bláchy ktore po ćiele się pokázuią/ co więc ludzie prośći nazywáią ośládámi/ y wiele báśni o nich plotą/ barzo skutecżna może bydź tá wodá: náwet choć te takowe
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 145.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
/ i goi/ biorąc przed nią lekarstwa: czegom ja nie raz doświadczył. Rozumiałbym też/ że i guzom owym twardym/ które franca upominki po sobie zostawia swym dworzanom/ błoto z tej wody mogłoby niepomału pomoc: zażywając go tym sposobem/ jako się już pierwej dała nauka. Także krosty/ liszaje/ dziury/ świerzby/ może poratować: istoty jednak samej wykorzenić żadną miarą nie może. Upominam tedy wszytkich tych/ którzy wysługę jaką znaczną mają od tej paniej francy; aby oni zaniechawszy tej wody cieplicznej/ i sobie nie zdrowia więtszego/ i tej wodzie złego udania nie czyniąc/ udali się raczej do innych lekarstw:
/ y goi/ biorąc przed nią lekárstwá: cżegom ia nie raz doświádcżył. Rozumiałbym też/ że y guzom owym twárdym/ ktore fráncá vpominki po sobie zostáwia swym dworzánom/ błoto z tey wody mogłoby niepomału pomoc: zażywáiąc go tym sposobem/ iáko się iuż pierwey dałá nauka. Tákże krosty/ liszáie/ dźiury/ świerzby/ może porátowáć: istoty iednak samey wykorzenić żadną miarą nie może. Vpominam tedy wszytkich tych/ ktorzy wysługę iaką znacżną maią od tey pániey francy; aby oni zaniechawszy tey wody ćieplicżney/ y sobie nie zdrowia więtszego/ y tey wodźie złego vdánia nie cżyniąc/ vdali się rácżey do innych lekarstw:
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 198.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
jako Kosaciec/ korzeń mocząc w winie/ albo warząc i pijąc. Durant. Suchotom.
Suchotnym użyteczne ziele/ pijąc go z kozim mlekiem/ bądź prochem/ bądź warzony korzeń. Wrzodom świnim.
Wrzody świnie albo zołza za uszyma i po szyj rozciągnione/ tymże sokie namazować dobrze/ albo wszystkim tym zielem plastrując. Liszaje na ciele spądza sokiem ze wszytkiego ziela wyżętym namazując. liszajom Podag:
Podagrykom jest niemałym ratunkiem. Księgi Pierwsze. O Zielu Tatarskiem/ Rozdział 3.
Acorum et Acorus verus. Piper apumKalmus ackerwurtz.
ZIele Tatarskie jest to/ które Łacinnicy właśnie Acorum zowią/ Liścia Kosacowemu podobnego/ jeno węższe i dłuższe własną wonność
iáko Kosaćiec/ korzen mocząc w winie/ álbo wárząc y piiąc. Durant. Suchotom.
Suchotnym vżyteczne źiele/ piiąc go z koźim mlekiem/ bądź prochem/ bądź wárzony korzen. Wrzodom świnim.
Wrzody świnie álbo zołzá zá vszymá y po szyi rośćiągnione/ tymże sokie námázowáć dobrze/ álbo wszystkim tym zielem plastruiąc. Liszáie ná ciele spądza sokiem ze wszytkiego źiela wyżętym námázuiąc. liszáiom Podág:
Podágrykom iest niemáłym rátunkiem. Kśięgi Pierwsze. O Zielu Tátárskiem/ Rozdźiał 3.
Acorum et Acorus verus. Piper apumKalmus ackerwurtz.
ZIele Tátárskie iest to/ ktore Láćinnicy właśnie Acorum zowią/ Liśćia Kosacowemu podobnego/ ieno węższe y dłuższe własną wonność
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 18
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Wietrznościom.
Wietrzności w ciel zawarte rozpędza/ i odmiatanim pozbywa/ gryząc go/ albo juchę z warzonengo pijąc. Zasiniałości.
Zasiniałości z zbicia albo z potłuczenia rozpędza/ Chustę albo gębkę w ciepłej tusze jego maczając/ i miejsce zasiniałe naparzając. Bladym cerę daje
Bladym Cerę cudną i rumienną czyni/ jakimkolwiek sposobem używany. Liszajom
Liszaje spądza/ obmywając je wodą/ albo juchą jego/ i prochem jego zaraz posypując: albo je też maścią namazując/ do którejby Proch tegoż korzenia był przymieszany. Też jucha z warzonego/ albo wino/ z którymby było przyprawione/ niepomału do tego pomaga pijąc.
Ządza i chciwość cielesną do Wenusa pobudza/
Wietrznośćiom.
Wietrznośći w ciel záwárte rospądza/ y odmiátánim pozbywa/ gryząc go/ álbo iuchę z warzonengo piiąc. Záśiniáłośći.
Záśiniáłośći z zbićia albo z potłuczenia rospądza/ Chustę álbo gębkę w ćiepłey tusze iego maczaiąc/ y mieysce záśiniáłe náparzáiąc. Bládym cerę dáie
Bladym Cerę cudną y rumienną czyni/ iákimkolwiek sposobem vżywány. Liszáiom
Liszáie spądza/ obmywáiąc ie wodą/ álbo iuchą iego/ y prochem iego záraz posypuiąc: álbo ie też maśćią namázuiąc/ do ktoreyby Proch tegoż korzeniá był przymieszány. Też iucha z wárzonego/ álbo wino/ z ktorymby było przypráwione/ niepomału do tego pomaga piiąc.
Ządza y chćiwość ćielesną do Venusá pobudza/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 21
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ogniłe/ zdrowym i rumiennym mięsem narosłe czyni. Zębom osłabiałym
Zęby przytym chwirocące i osłabiałe umacnia.
Zagniłości wszelakie odgania/ a ile w uściech/ Zapach im przyjemny dając. Krostom francowatym.
Złe krosty i wrzody śliwiące/ tak francowate/ jak i inne/ goi/ namazując je olejkiem wyższej opisanym. Liszajom złym.
Liszaje ciało szpecące psujące. Także Krostom ciało roziadającym
Krosty/ które ostrością swą skore na ciele otwierają/ spądza/ Sól w wódce Przetarznice roztarta/ tym je każdego dnia dwakroć namazując/ rano i na noc. Paprzyskom.
Paprzyska na głowie/ które włosy psują/ spądza/ Istność z tego ziela wyciągniona/ z ługiem zmieszana/
ogniłe/ zdrowym y rumiennym mięsem nárosłe czyni. Zębom osłábiáłym
Zęby przytym chwirocące y osłábiáłe vmacnia.
Zágniłośći wszelákie odgania/ á ile w vśćiech/ Zápách im przyiemny dáiąc. Krostom fráncowátym.
Złe krosty y wrzody śliwiące/ ták fráncowáte/ iák y ine/ goi/ námázuiąc ie oleykiem wyższey opisánym. Liszaiom złym.
Liszáie ćiáło szpecące psuiące. Tákże Krostom ćiáło roziadáiącjm
Krosty/ ktore ostrośćią swą skore ná ćiele otwieráią/ spądza/ Sol w wodce Przetarznice rostárta/ tym ie káżdego dniá dwákroć námázuiąc/ ráno y ná noc. Páprzyskom.
Páprzyská ná głowie/ ktore włosy psuią/ spądza/ Istność z tego źiela wyciągniona/ z ługiem zmieszána/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 136
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ ściera/ korzeniem jego/ z miodem roztartym/ abo z Sokiem namazując. (Dios.) Ostrości ciała.
Ostrość ciała gładzi. Trędu i trętwiałości.
Trądy i Trędowatość tymże namazując spądza. Jeszcze lepiej z siarką zmieszany. Gruczołom
Gruczoły i Narośliny twarde rozpędza. Świerzb.
Świerzb/ i krosty wszelakie. Liszaje
Liszaje także każde/ z miodem ściera. Maść członki czyni miąższe.
Maść z korzenia tego ziela/ nietylko członek wstydliwy męski/ ale każdy/ gdzie by był plastrowany/ miąższy czyni. Ciała/ a ile w białej płci/ po wszytek czas żywota zdrowe chędogie/ białe/ i jako Alabastr przeźroczyste czyni.
Sok
/ śćiera/ korzeniem iego/ z miodem rostártym/ ábo z Sokiem námázuiąc. (Dios.) Ostrośći ćiáłá.
Ostrość ćiáłá głádźi. Trędu y trętwiáłośći.
Trądy y Trędowátość tymże námázuiąc spądza. Iescze lepiey z śiárką zmieszány. Gruczołom
Gruczoły y Nárośliny twárde rospądza. Swierzb.
Swierzb/ y krosty wszelákie. Liszáie
Liszáie tákże káżde/ z miodem śćiera. Maść członki czyni miąższe.
Máść z korzeniá tego źiela/ nietylko członek wstydliwy męski/ ále káżdy/ gdźie by był plastrowány/ miąższy czyni. Ciáłá/ á ile w białey płći/ po wszjtek czás żywotá zdrowe chędogie/ białe/ y iáko Alábástr przeźroczyste czyni.
Sok
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 184
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ściera/ korzeniem jego/ z miodem roztartym/ abo z Sokiem namazując. (Dios.) Ostrości ciała.
Ostrość ciała gładzi. Trędu i trętwiałości.
Trądy i Trędowatość tymże namazując spądza. Jeszcze lepiej z siarką zmieszany. Gruczołom
Gruczoły i Narośliny twarde rozpędza. Świerzb.
Świerzb/ i krosty wszelakie. Liszaje
Liszaje także każde/ z miodem ściera. Maść członki czyni miąższe.
Maść z korzenia tego ziela/ nietylko członek wstydliwy męski/ ale każdy/ gdzie by był plastrowany/ miąższy czyni. Ciała/ a ile w białej płci/ po wszytek czas żywota zdrowe chędogie/ białe/ i jako Alabastr przeźroczyste czyni.
Sok z
śćiera/ korzeniem iego/ z miodem rostártym/ ábo z Sokiem námázuiąc. (Dios.) Ostrośći ćiáłá.
Ostrość ćiáłá głádźi. Trędu y trętwiáłośći.
Trądy y Trędowátość tymże námázuiąc spądza. Iescze lepiey z śiárką zmieszány. Gruczołom
Gruczoły y Nárośliny twárde rospądza. Swierzb.
Swierzb/ y krosty wszelákie. Liszáie
Liszáie tákże káżde/ z miodem śćiera. Maść członki czyni miąższe.
Máść z korzeniá tego źiela/ nietylko członek wstydliwy męski/ ále káżdy/ gdźie by był plastrowány/ miąższy czyni. Ciáłá/ á ile w białey płći/ po wszjtek czás żywotá zdrowe chędogie/ białe/ y iáko Alábástr przeźroczyste czyni.
Sok z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 184
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
naparzenim i obmyciem/ tegoż ziela wodką. Zmazom.
Zmazy wszelakie i szkaradości z twarzy i z ciała spądza/ wodką z samego Lubczykowego kwiecia wyciągnioną/ i z białki a z Kamforą trochę zmieszaną/ i znowu dystylowaną/ przez trzydzieści dni porządnie/ na każdy wieczor/ idąc spać/ twarz tym namazując. Liszajom.
Liszaje jaglaste/ albo krupiate/ i pomykające się/ a ciało szpecące/ spądza i goi wodą/ albo juchą z tego wszystkiego ziela warzonego/ obmywając po Pełni księżyca na schodzie/ to jest: na trzeciej kwadrze. Ślinóg:
Ślinogorz/ albo wrzód w garle leczy/ Ocet pijąc/ któryby w Trzcinie/ albo w
nápárzenim y obmyciem/ teg^o^ż źiela wodką. Zmázom.
Zmázy wszelákie y szkárádośći z twarzy y z ciáłá spądza/ wodką z sámego Lubczykowego kwiećia wyćiągnioną/ y z białki á z Kámforą trochę zmieszáną/ y znowu dystyllowáną/ przez trzydźieśći dni porządnie/ ná káżdy wieczor/ idąc spác/ twarz tym namázuiąc. Liszáiom.
Liszáie iagláste/ álbo krupiáte/ y pomykáiące sie/ á ciáło szpecące/ spądza y goi wodą/ álbo iuchą z tego wszystkiego źiela wárzonego/ obmywáiąc po Pełni kśiężycá ná schodźie/ to iest: ná trzećiey kwadrze. Slinog:
Slinogorz/ álbo wrzod w gárle leczy/ Ocet piiąc/ ktoryby w Trzćinie/ álbo w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 244
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
potrzeb/ do uczynienia plastru/ który po trzykroć na żywot przykładaj. Ten abowiem wszystkie wilgotności wyciąga/ które się zapalają w ciele/ i te gorączki czynią. Żółtaczce.
Żółtą niemoc spądza/ sok z Jęczmienną mąką zaczynić/ i z tego pigułki poczynić/ a przez dni dziewięć po cztery z nich rano brać. Liszajom
Liszaje/ i Świerzbu
Świerzb suchy z ciała spądza: warzony wy sycie/ pijąc/ w nim się często kąpiąc/ abo też sokiem jego nacierając. Czerwonce.
Zaleca Plinius nad inne wszystkie lekarstwa korzenie Pięciornikowe/ przeciw nie uleczonej czerwonej ciekącce/ w mleku warzone/ a trunkiem używane. Żółtaczce.
Żółtą chorobę leczy/ także korzenie
potrzeb/ do vczynienia plastru/ ktory po trzykroć ná żywot przykłáday. Ten ábowiem wszystkie wilgotnośći wyćiąga/ ktore się zápaláią w ćiele/ y te gorączki czynią. Zołtacce.
Zołtą niemoc spądza/ sok z Ięczmienną mąką záczynić/ y z tego pigułki poczynić/ á przez dni dźiewięć po cztery z nich ráno bráć. Liszáiom
Liszáie/ y Swierzbu
Swierzb suchy z ćiáłá spądza: wárzony wy syćie/ pijąc/ w nim się często kąpiąc/ ábo też sokiem iego náćieráiąc. Czerwonce.
Záleca Plinius nád ine wszystkie lekárstwá korzenie Pięćiornikowe/ przećiw nie vleczoney czerwoney ćiekącce/ w mleku wárzone/ á trunkiem vżywáne. Zołtacce.
Zołtą chorobę leczy/ tákże korzenie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 300
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
