/ łotów szesnaście: Zankłu ośm łotów/ Oleju Lnianego kwartę/ Bobkowego pół kwarty/ ziele i z korzeniem pokrajawszy/ w pomienionych Olejkach tak długo warzą/ aż się w ziołach wszystka wilgotność strawi. Potym przecedzają i mocno prasują/ a Terpentyny ośm łotów przydają/ Gałganu w winie rozpuszczonego łot/ Mirry co namielej utartej/ Mastyki po łocie/ to długo i pilnie mieszają/ i za kosztowny Balsam do ran wszelakich mają. A gdzie go chcą/ do ran i Sadzeli zastarzałych/ zagniłych/ i mięsem dziwym zarosłym używać/ przykładają do tego Gryszpanu łot/ Koperwaseru pół łota/ co namielej utarszy. (Tab:) Ranom. Mięso dziwe trawi
/ łotow szesnaśćie: Zánkłu ośm łotow/ Oleiu Lniánego kwartę/ Bobkoweg^o^ poł kwarty/ źiele y z korzeniem pokráiawszy/ w pomienionych Oleykách ták długo wárzą/ áż sie w źiołách wszystká wilgotność strawi. Potym przecedzáią y mocno prásuią/ á Terpentyny ośm łotow przydáią/ Gałganu w winie rospusczonego łot/ Mirrhy co namieley vtártey/ Mástyki po łoćie/ to długo y pilnie mieszáią/ y zá kosztowny Bálsam do ran wszelákich máią. A gdźie go chcą/ do ran y Sádzeli zástárzáłych/ zágniłych/ y mięsem dźiwym zárosłym vżywáć/ przykłádáią do tego Gryszpanu łot/ Koperwáseru poł łotá/ co namieley vtárszy. (Tab:) Ránom. Mięso dźiwe trawi
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 25
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Oko/ Rozdział 38.
Ceruaria rubra et Sardinica. Ceruaria nigra et Causimon. Thymoleon. Hirtzwurtz Hirzwurtz Herzwurtz
KOrzeń JEleni czarny/ albo Jelenie Oko/ inym Jeleni Ogon/ albo radniej Serdeczny Korzeń/ od skutków/ które ma do serca: Jest obdłużny/ zwierzchu czarny/ we wnatrz żółtoblady. Ten rościerany ma zapach Mastyki: w wierzchu swym jest kępiasty/ jakoby z ości gęstych/ długich/ i cienkich/ podobny barwą i kształtem ogonowi Jeleniemu. Z kąd nazwiska u niektórych dostał. Z tych ości środku/ Kłącze pochodzi/ jako w zielu Lakotnym/ gęsto kolankowate/ ale szczuplejsze/ niższe/ i kruchczejsze/ niżli Lakornego ziela.
Oko/ Rozdział 38.
Ceruaria rubra et Sardinica. Ceruaria nigra et Causimon. Thymoleon. Hirtzwurtz Hirzwurtz Herzwurtz
KOrzeń IEleni czarny/ álbo Ielenie Oko/ inym Ieleni Ogon/ álbo rádniey Serdeczny Korzeń/ od skutkow/ ktore ma do sercá: Iest obdłużny/ zwierzchu cżarny/ we wnatrz żołtoblády. Ten rośćierány ma zapách Mástyki: w wierzchu swym iest kępiásty/ iákoby z ośći gęstych/ długich/ y ćienkich/ podobny bárwą y ksztáłtem ogonowi Ieleniemu. Z kąd názwiská v niektorych dostał. Z tych osći środku/ Kłącze pochodźi/ iáko w źielu Lákotnym/ gęsto kolankowáte/ ále sczupleysze/ niższe/ y kruchczeysze/ niżli Lákornego źiela.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 135
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
rozgania: jeno żeby był pod pewnym znakiem niebieskim kopany. O czym wyższej. Balsam z Olszowniku. Balsamum
Robią uczeni Alchimistowie/ i ćwiczeni Chyrurgowie/ z tego ziela Balsam/ tym sposobem: korzenia tego biorą/ ususzonego powoli/ i drobno pokrajanego/ cztery funty/ Orzecha Muszkatowego ośm łotów/ Amoniaku żywicznego łotów szesnaście/ Mastyki cztery łoty. To wszystko w sześci kwartach octu Rożanego cztery dwadzieścia godzin moczyć/ a potym w Korbasie/ szyje krzywej/ nakrywszy przystojnym Kapitelem/ albo Helmem/ piaskiem obsypać/ tak/ żeby tylko na cztery palce od krajów Kapitelu/ aż do połowice Korbasza było widać/ a to przy wolnym ogniu dystylować z pilnością i
rozgánia: ieno żeby był pod pewnym znákiem niebieskim kopány. O czym wyższey. Bálsam z Olszowniku. Balsamum
Robią vczeni Alchimistowie/ y ćwiczeni Chyrurgowie/ z tego źiela Bálsam/ tym sposobem: korzeniá tego biorą/ vsuszonego powoli/ y drobno pokraiánego/ cztery funty/ Orzechá Muszkátowego ośm łotow/ Ammoniaku żywicznego łotow szesnáśćie/ Mástyki cztyry łoty. To wszystko w sześći kwártách octu Rożánego cztyry dwádźieśćiá godźin moczyć/ á potym w Korbáśie/ szyie krzywey/ nákrywszy przystoynym Kápitelem/ álbo Helmem/ piaskiem obsypáć/ ták/ żeby tylko ná cztyry pálce od kráiow Kápitelu/ áż do połowice Korbaszá było widáć/ á to przy wolnym ogniu dystyllowáć z pilnośćią y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 152
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Wziąć korzenia na Nowiu Księżyca kopanego/ i ususzonego/ i na tarle raszplowanego/ albo utartego/ trzy funty/ i we trzech kwartach wodki z Terebintu upalonej/ białej/ przez cztery dwadzieścia godzin moczyć/ dobrze nakrywszy. Potym warzyć/ aż zgęstnieje jako miód/ przecedzić/ i przydać żywice jasnej/ chędogiej/ przepuszczonej/ Mastyki także przepuszczonej/ Kamfory rozpuszczonej/ po cztery łoty: Jeleniego Łoju dwadzieścia łotów/ Sadła Jawscowego łotów dwanaście: Wosku dwadzieścia i cztery łoty. To wszystko warzyć w Mosiądzowym naczyniu/ aż zgęstnieje/ jako maść. Ten plastr albo maść/ jad wszystek i truciznę/ nietylko z ran i ze wrzodów/ ale i ze
Wźiąć korzeniá ná Nowiu Kśiężycá kopánego/ y vsuszonego/ y ná tárle rászplowánego/ álbo vtártego/ trzy funty/ y we trzech kwartách wodki z Terebintu vpaloney/ białey/ przez cztery dwádźieśćiá godźin moczyć/ dobrze nákrywszy. Potym wárzyć/ áż zgęstnieie iáko miod/ przecedźić/ y przydáć żywice iásney/ chędogiey/ przepusczoney/ Mástyki tákże przepusczoney/ Kámfory rozpusczoney/ po cztery łoty: Ieleniego Łoiu dwádźieśćiá łotow/ Sádłá Iáwscowego łotow dwánaśćie: Wosku dwádźieściá y cztery łoty. To wszystko wárzyć w Mośiądzowym naczyniu/ áż zgęstnieie/ iáko máść. Ten plastr álbo máść/ iad wszystek y trućiznę/ nietylko z ran y ze wrzodow/ ále y ze
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 164
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Wybiciu z stawu.
Niedzwiedziej Lapy albo Barszczu dzikiego/ wziąć z ośm łotów/ Szałwiej/ Slazu/ Bylice/ Sabiny/ Majeranu/ Rozmarynu/ Piołunu/ Poleju/ Bożego drzewka/ każdego po dwie garści/ Gwoździków Kramnych sześć łotów/ Cynamonu przedniego pół łota/ Kminu polnego dwa łoty/ Gałganu trzy łoty Kadzidła Kramnego/ Mastyki/ po pół trzecia łota: Wosku ośm łotów/ Wina przednie dobrego połtory kwarty/ sadła starego wieprzowego funt. To wszystko wespół na węglistym ogniu tak długo warzyć/ aż wino wywre. Tak maść uczyniwszy/ na członki ułomne plastrować co nacieplej. Wino mętne/ klarowne przezroczyste uczynić.
Wino mętne/ tak czerwone/ jako
Wybićiu z stáwu.
Niedzwiedźiey Lápy álbo Barsczu dźikiego/ wźiąć z ośm łotow/ Szałwiey/ Slázu/ Bylice/ Sábiny/ Máieranu/ Rozmárynu/ Piołunu/ Poleiu/ Bożego drzewká/ káżdego po dwie gárśći/ Gwoźdźikow Kramnych sześć łotow/ Cynamonu przednieg^o^ poł łotá/ Kminu polnego dwá łoty/ Gáłgánu trzy łoty Kádźidłá Kramnego/ Mástyki/ po poł trzećia łotá: Wosku ośm łotow/ Winá przednie dobrego połtory kwarty/ sádłá stárego wieprzowego funt. To wszystko wespoł ná węglistym ogniu ták długo wárzyć/ áż wino wywre. Ták máść vczyniwszy/ ná członki vłomne plástrowáć co naćiepley. Wino mętne/ klarowne przezroczyste vczynić.
Wino mętne/ ták czerwone/ iáko
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 175
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wyciągnie. Potym Maścią gojącą/ jako inne rany goić. Też sam tenże sok na takie rany kładąc wyciąga znich jad. Macicy.
Macicę z swego miejsca na dół spuszczoną/ w swą klobę przywodzi/ wziąwszy soku tego dwa łoty/ Orzeszków/ albo nasienia z Szyszek Cyprysowego drzewa/ Kadzidła kramnego/ Galasu/ Mastyki/ jagód/ albo ziarnek Mirtynkowych/ po kwincie: utłuc wszystko co namielej/ a z Mirtynkowym Olejkiem zaczyniwszy/ czopek według potrzeby z tego utoczyć/ i w otwór łona/ omaczawszy go w Olejku Mirtowym/ wpuścić. Ślezienie
Ślezienie nabrzmiałej/ spuchłej/ i stwardziałej jest ratunkiem: Wziąć tego soku Amoniaku żywicznego/ wosku/
wyćiągnie. Potym Máśćią goiącą/ iáko ine rány goić. Też sam tenże sok ná tákie rány kłádąc wyćiąga znich iad. Máćicy.
Máćicę z swego mieyscá ná doł spusczoną/ w swą klobę przywodźi/ wźiąwszy soku tego dwá łoty/ Orzeszkow/ álbo naśienia z Szyszek Cyprysowego drzewá/ Kádźidłá kramneg^o^/ Gálásu/ Mástyki/ iágod/ álbo źiarnek Mirtynkowych/ po kwinćie: vtłuc wszystko co namieley/ á z Mirtynkowym Oleykiem záczyniwszy/ czopek według potrzeby z tego vtoczyć/ y w otwor łoná/ omaczawszy go w Oleyku Mirtowym/ wpuśćić. Sleźienie
Sleźienie nábrzmiáłey/ spuchłey/ y stwárdziáłey iest rátunkiem: Wźiąć tego soku Ammoniaku żywicznego/ wosku/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 194
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Ciało zimne wysusza/ wilgotne rozgrzewa.
W rozgrzewaniu/ i w wysuszaniu ciała naszego/ ma tak wielka moc/ że wszystkie Soki i Żywice przechodzi. Przeto Scjatyce/ Podagrze/ Chiragrze/ Artetyce/ Genagrze/ z zimnych flusów/ jest wielkim a znamienitym lekarkarstwem ćwierć łota tego Soku/ i tak wiele Bdelium, abo Mastyki wziąwszy/ a Konfektu/ którzy zowią Benedictam laxatiuam z łot/ z juchą Fengrekową pić dając. (Plat.) Scjatyce Podagre Chiragrz Artetyce. Genagrz: Kolice.
Kolice/ także z zimnej przyczyny/ w Klisterze dany/ z jakąkolwiek polewką/ z ziół do tego przystojnych. (tenże.) Głowy bolenie
Głowy
. Ciáło źimne wysusza/ wilgotne rozgrzewa.
W rozgrzewániu/ y w wysuszániu ćiáłá nászego/ ma ták wielka moc/ że wszystkie Soki y Zywice przechodźi. Przeto Scyátyce/ Podágrze/ Chirágrze/ Artetyce/ Genágrze/ z źimnych flusow/ iest wielkim á známięnitjm lekárkárstwem czwierć łotá tego Soku/ y ták wiele Bdelium, ábo Mástyki wźiąwszy/ á Konfektu/ ktorzy zowią Benedictam laxatiuam z łot/ z iuchą Fengrekową pić dáiąc. (Plat.) Scyátyce Podágre Chirágrz Artetyce. Genágrz: Kolice.
Kolice/ tákże z źimney przyczyny/ w Klisterze dány/ z iákąkolwiek polewką/ z zioł do tego przystoynych. (tenże.) Głowy bolenie
Głowy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 207
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nacierając. Potym Euforbium w Soku Rucianym uwarzywszy z jąderki samymi z Ptaszego serca/ albo z Anakardu/ onże tył mocno nacierać. (Plat.) Dychawicznym.
Dychawicznym z napełnienia i z zatkania Płuc flegmą grubą i lipką/ jest ratunkiem/ dając go co sześć/ albo ośm ziarn Pieprzowych zaważy/ z tak wielą Mastyki miałko utartej w miękkim jaju wypić. Żółtaczce.
Żółtaczkę żastarzałą pewnie i doświadczenie leczy/ z zamulenia Wątroby i Śleziony/ dając go z pół ćwierci łota z jajem także pić. Ślezionie
Ślezionę bolejącą i nabrzmiałą/ z zimnych/ flegmistych flusów. Także też Wątrobi:
Wątrobę/ biorąc go po sześci albo po ośmi gran/
náćieráiąc. Potym Euforbium w Soku Rućiánym vwárzywszy z iąderki sámymi z Ptászego sercá/ álbo z Anákárdu/ onże tył mocno náćieráć. (Plat.) Djcháwicznym.
Dycháwicznym z nápełnienia y z zátkánia Płuc flágmą grubą y lipką/ iest rátunkiem/ dáiąc go co sześć/ álbo ośm źiarn Pieprzowych záważy/ z ták wielą Mástyki miáłko vtártey w miękkim iáiu wypić. Zołtacce.
Zołtáczkę źástárzáłą pewnie y doświadczenie leczy/ z zámulenia Wątroby y Sleźiony/ dáiąc go z poł ćwierći łotá z iáiem tákże pić. Sleźionie
Sleźionę boleiącą y nábrzmiáłą/ z źimnych/ flegmistych flusow. Tákże też Wątrobi:
Wątrobę/ biorąc go po sześći álbo po ośmi gran/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 207
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Żółtaczce.
Żółtaczkę żastarzałą pewnie i doświadczenie leczy/ z zamulenia Wątroby i Śleziony/ dając go z pół ćwierci łota z jajem także pić. Ślezionie
Ślezionę bolejącą i nabrzmiałą/ z zimnych/ flegmistych flusów. Także też Wątrobi:
Wątrobę/ biorąc go po sześci albo po ośmi gran/ z konfektem Diasene/ albo z trochą Mastyki/ bądź w trunku/ bądź w Konfekcie/ albo w Lektwarzu. Dziwe mięso trawi.
Eusorbium, Dziwie mięso wyjada/ i trawi/ nim zasypując. (Plat.) Żyłom suchym flegmistym.
Żyły pięte/ albo suche/ flegmistymi wilgotnościami obciążone wychędaża/ wysusza (Mesua.) W Olejku z żółtych fiołków rozcierany
Zołtacce.
Zołtáczkę źástárzáłą pewnie y doświadczenie leczy/ z zámulenia Wątroby y Sleźiony/ dáiąc go z poł ćwierći łotá z iáiem tákże pić. Sleźionie
Sleźionę boleiącą y nábrzmiáłą/ z źimnych/ flegmistych flusow. Tákże też Wątrobi:
Wątrobę/ biorąc go po sześći álbo po ośmi gran/ z konfektem Diasene/ álbo z trochą Mástyki/ bądź w trunku/ bądź w Confekćie/ álbo w Lektwarzu. Dźiwe mięso trawi.
Eusorbium, Dźiwie mięso wyiada/ y trawi/ nim zásypuiąc. (Plat.) Zyłom suchym flágmistym.
Zyły pięte/ álbo suche/ flágmistymi wilgotnośćiámi obćiążone wychędaża/ wysusza (Mesua.) W Oleyku z żołtych fiołkow rozćierány
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 207
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zaplugawione wychędaża.
Plugawości w ranach/ albo we wrzodach wychędaża/ z Rzodkwią a z Octem przykałdany. (Constantinus.) Rany świże goi.
Bywa z Gałbanu Balsam/ albo Olejek czyniony/ od Chirurgów uczonych/ do ran/ tym sposobem: Biorą Gałbanu dwa łoty/ Amoniaku/ Bdelium, po łocie/ Mirry/ Mastyki/ Kadzidła białego kramnego/ po pół łota/ Terpentyny ośm łotów/ Oliwy trzy funty. Te żywice przerzeczone moczą przez trzy dni w białym winie starym/ mocnym/ żeby dobrze w nim zagrąznęły. Potym Oliwy do tego wlawszy/ warzą na wolnym ogniu węglistym/ do strawienia/ i wywrzenia wina/ cedzą/ i co
záplugáwione wychędaża.
Plugáwośći w ránách/ álbo we wrzodách wychędaża/ z Rzodkwią á z Octem przykáłdány. (Constantinus.) Rány świże goi.
Bywa z Gałbanu Bálsam/ álbo Oleiek czyniony/ od Chirurgow vczonych/ do ran/ tym sposobem: Biorą Gałbanu dwá łoty/ Ammoniaku/ Bdelium, po łoćie/ Mirrhy/ Mástyki/ Kádźidłá białego kramnego/ po poł łotá/ Terpentyny ośm łotow/ Oliwy trzy funty. Te żywice przerzeczone moczą przez trzy dni w białym winie stárym/ mocnym/ żeby dobrze w nim zágrąznęły. Potym Oliwy do tego wlawszy/ wárzą ná wolnym ogniu węglistym/ do strawienia/ y wywrzenia winá/ cedzą/ y co
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 214
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
