człowieka/ który tym nie tylko żołądkowi/ ale i dowcipowi zaszkodzi. Jest i mądrego brakować potrawy/ które ze szkodą są i pomocą. Suchemu co za mądrość ogień jeść w korzeniu/ i wino gorące pić? Jeżeli potrzeba/ a nie możesz dospać/ dobra na to Sałata/ i potrawy z Migdałów/ lubo z migdałami Niechajże tedy każdy uważa jaki mu pokarm zdrowszy. O Spaniu. 4.. Sen trzem siłom w człowieku pomocen: najądrznieniu mózgu/ przymnożeniu duchów/ i ku wykonaniu powinności żołądkowej ywątrobnej. Dla tego nie obrzeży Owidiusz: Is quoque qui grauili cibus est in corpote somno, Równie jak silny człowiek gdy się potraw naje
cżłowieká/ ktory tym nie tylko żołądkowi/ ále y dowćipowi zaszkodzi. Iest y mądrego brákowáć potráwy/ ktore ze szkodą są y pomocą. Suchemu co zá mądrość ogień ieść w korzeniu/ y wino gorące pić? Ieżeli potrzebá/ á nie możesz dospáć/ dobrá ná to Sáłatá/ y potráwy z Migdałow/ lubo z migdałámi Niechayże tedy káżdy vważa iáki mu pokarm zdrowszy. O Spániu. 4.. Sen trzem śiłom w człowieku pomocen: náiądrznieniu mozgu/ przymnożeniu duchow/ y ku wykonániu powinnośći żołądkowey ywątrobney. Dla tego nie obrzeży Owidiusz: Is quoque qui grauili cibus est in corpote somno, Rownie iák silny cżłowiek gdy się potraw náie
Skrót tekstu: OlszSzkoła
Strona: G
Tytuł:
Szkoła Salernitańska
Autor:
Hieronim Olszowski
Drukarnia:
Walerian Piątkowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
wiersz
Rodzaj:
liryka
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1640
Data wydania (nie wcześniej niż):
1640
Data wydania (nie później niż):
1640
ANCIA; IULIA, przeciwko niepomiarkowaniu w Państwie postanowieni Septem Virt Epulonum przestrzegający zbytecznych traktamentów.
W TEBACH Kolumna wystawiona była z przeklęstwem na Menesa Króla Egipskiego, że on pierwszy rozwiozłego życia był Autorem. Rzymianie dawni tak byli w jedzeniu moderaci, że tylko żytnego zażywali chleba, kaszy z bobowych krup, albo jęczmiennych: Medowie tylko Migdałami. Murzyni Saranczą żyli.
Ma się też i w STROJU zachować Moderamen, gdyż się tym gdy zdobią Osoby, gołocą Skarby: Letkości, próżnowania i, pychy są materią, bogate Materie, a Miętkości miętkie jedwabie. Czemu aby zabiegali Efory, to jest Cenzorowie u Lacedemończyków postanowieni, u Rzymianów Lex Sumptuaria wielkich zakazująca Sumptów
ANCIA; IULIA, przeciwko niepomiarkowaniu w Państwie postanowieni Septem Virt Epulonum przestrzegaiący zbytecznych traktamentow.
W TEBACH Kolumna wystawiona była z przeklęstwem na Menesa Krola Egypskiego, że on pierwszy rozwiozłego życia był Autorem. Rzymianie dawni tak byli w iedzeniu moderaci, że tylko żytnego zażywali chleba, kaszy z bobowych krup, álbo ięczmiennych: Medowie tylko Migdałami. Murzyni Saránczą żyli.
Ma się też y w STROIU zachować Moderamen, gdyż się tym gdy zdobią Osoby, gołocą Skarby: Letkości, prożnowania y, pychy są materyą, bogate Materye, a Miętkości miętkie iedwabie. Czemu aby zabiegali Ephori, to iest Censorowie u Lacedemończykow postanowieni, u Rzymianow Lex Sumptuaria wielkich zakazuiąca Sumptow
Skrót tekstu: ChmielAteny_I
Strona: 365
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 1
Autor:
Benedykt Chmielowski
Drukarnia:
J.K.M. Collegium Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1755
Data wydania (nie wcześniej niż):
1755
Data wydania (nie później niż):
1755
i zagrzewają ciało, pragnienie czynią, tuczą, ale mnożą cholerę. Chorym ludziom nie są zdrowe, bo w żołądku nie mogą być strawione, tam gniją, Zdrowemu wezykę od wilgoci purgują, jako też pluca i nerki: naczczo są najlepsze imbieru po nich zażywając. Krwie w sobie rozmnoży dosyć, kto ich zażywa z migdałami i orzechami włoskiemi. Białe figi u Awicenny najlepsze, drugie żółte, a czarne ostatnie są. Nie naszych krajów Polskich. Migdałowy owoc ktoby z pestki świeżo wyjoł subtelnie i słowo jakie (naprzykład JEZUS) napisał, i znowu w pestkę misternie wsadził, i tak posadził całe drzewko z tym słowem wyda frukt.
y zagrzewaią ciało, pragnienie czynią, tuczą, ale mnożą cholerę. Chorym ludziom nie są zdrowe, bo w żołądku nie mogą bydź strawione, tam gniią, Zdrowemu wezykę od wilgoci purguią, iako też pluca y nerki: naczczo są naylepsze imbieru po nich zażywaiąc. Krwie w sobie rozmnoży dosyć, kto ich záżywa z migdałami y orzechami włoskiemi. Białe figi u Awicenny naylepsze, drugie żołte, á czarne ostatnie są. Nie naszych kraiow Polskich. Migdałowy owoc ktoby z pestki swieżo wyioł subtelnie y słowo iakie (naprzykład IEZUS) napisał, y znowu w pestkę misternie wsadził, y tak posadził całe drzewko z tym słowem wyda frukt.
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 390
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
godzin pięć najmniej/ wstaw w naczyniu glinianym/ którego jeżeli niemosz/ obwin w płótno/ a wstaw w kotle/ żasol dobrze/ a gdy odewre odbierz pięknie/ i włóż pietruszki/ a gdy uwre/ daj na Misę potrząsnąwszy rozmaitemi kwiatkami: możesz to i na zimno podać. Możesz też i Chrzan zrobić uwierciawszy z Migdałami/ albo gęstą śmietaną/ i octem winnym/ a przywarzywszy polij/ a daj na Stół. Tenże Cąber możesz już uwarzony przypiec w piecu upalonym potrżąsnąwszy chlebem białym tartem/ zmieszanym z Pieprzem i Gozdzikami. Rozdział Pierwszy, II. Cąber z Miodownikiem.
TAkowyż Cąber uciąwszy/ namocz w oćecie piwnym i soli/
godźin pięć naymniey/ wstaw w naczyniu gliniánym/ ktorego ieżeli niemosz/ obwin w płotno/ á wstaw w kotle/ żásol dobrze/ á gdy odewre odbierz pięknie/ y włoż pietruszki/ á gdy vwre/ day ná Misę potrząsnąwszy rozmáitemi kwiatkámi: mozesz to y ná zimno podać. Możesz też y Chrzan zrobić vwierćiawszy z Migdałami/ álbo gęstą śmietáną/ y octem winnym/ á przywárzywszy poliy/ á day ná Stoł. Tenże Cąber możesz iuż vwárzony przypiec w piecu vpalonym potrżąsnąwszy chlebem białym tartem/ zmieszánym z Pieprzem y Gozdźikami. Rozdźiał Pierwszy, II. Cąber z Miodownikiem.
TAkowyż Cąber vćiąwszy/ námocz w oćećie piwnym y soli/
Skrót tekstu: CzerComp
Strona: 14
Tytuł:
Compendium ferculorum albo zebranie potraw
Autor:
Stanisław Czerniecki
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
kulinaria
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1682
Data wydania (nie wcześniej niż):
1682
Data wydania (nie później niż):
1682
gotuj: Weźmiej Jelenia albo Łosia/ porąb w sztuki jakie chcesz? odwarz/ wstaw nacedziwszy Rosołem i Octem/ warz/ a gdy dowiera/ miej powidła przebite/ rozpuszczone Octem/ przydaj Soku wiśniowego/ słodkości/ Pieprzu/ Imbieru/ Goździków/ Cynamonu; przywarz/ a daj na Stół: a jeżeli chcesz potrząśnij Migdałami wzdłuż krajanemi/ w przód oparzonemi/ i białym Cukrem/ VIII. Zubrowy Cąber tak gotuj rumiano.
WEdług zwyczaju utniej Cąber Zubrowy/ namocz w occie i soli przez godzin dziesięć/ wstaw w inszym Occie/ i zasol dobrze/ warz/ a gdy dowre/ odbierz/ wstaw znowu w tym Occie w którymeś
gotuy: Weźmiey Ielenia álbo Łośiá/ porąb w sztuki iakie chcesz? odwarz/ wstaw nacedźiwszy Rosołem y Octem/ warz/ á gdy dowiera/ miey powidłá przebite/ rospuszczone Octem/ przyday Soku wiśniowego/ słodkośći/ Pieprzu/ Imbieru/ Gozdźikow/ Cynámonu; przywarz/ á day ná Stoł: á ieżeli chcesz potrząśniy Migdałámi wzdłusz kráiánemi/ w przod opárzonemi/ y białym Cukrem/ VIII. Zubrowy Cąber ták gotuy rumiáno.
WEdług zwyczáiu vtniey Cąber Zubrowy/ námocz w oććie y soli przez godźin dźieśięć/ wstaw w inszym Oććie/ y zásol dobrze/ warz/ á gdy dowre/ odbierz/ wstaw znowu w tym Oććie w ktorymeś
Skrót tekstu: CzerComp
Strona: 17
Tytuł:
Compendium ferculorum albo zebranie potraw
Autor:
Stanisław Czerniecki
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
kulinaria
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1682
Data wydania (nie wcześniej niż):
1682
Data wydania (nie później niż):
1682
zrysuj/ do której Figatelle żrób; włóż w kocieł/ i pietruszki; i cebule drobno nakraj; zasol; według smaku warż; wlej trochę gąszczu; Limonią wkraj; daj Wina; Octu dobrego; słodkości; Pieprzu; Cynamonu; Oliwy; przywarz; a daj na Stół. XVII, Ryby biało z Migdałami.
Okonie; albo Szczupaka oczesawszy w kocieł; Cebule w kostkę; Pietruszki w kostkę i wzdłuż zasol według smaku; odwarz/ Migdałów oparzywszy uwierć; rozpuść; wlej w rybę; daj kwiatu/ Oliwy; przywarz a daj na stół. XVIII. Tak Plajtazy i Stokwisz gotuj, lubo niżej będziesz miał inszy
zrysuj/ do ktorey Figátelle żrob; włoż w koćieł/ y pietruszki; y cebule drobno nakray; zásol; według smaku warż; wley trochę gąszczu; Limonią wkray; day Winá; Octu dobrego; słodkośći; Pieprzu; Cynamonu; Oliwy; przywarz; a day ná Stoł. XVII, Ryby biało z Migdałámi.
Okonie; albo Szczupaká oczesáwszy w koćieł; Cebule w kostkę; Pietruszki w kostkę y wzdłuż zásol według smaku; odwarz/ Migdałow oparzywszy vwierć; rospuść; wley w rybę; day kwiátu/ Oliwy; przywarz á day na stoł. XVIII. Tak Pláytázy y Stokwisz gotuy, lubo niżey będźiesz miał inszy
Skrót tekstu: CzerComp
Strona: 50
Tytuł:
Compendium ferculorum albo zebranie potraw
Autor:
Stanisław Czerniecki
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
kulinaria
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1682
Data wydania (nie wcześniej niż):
1682
Data wydania (nie później niż):
1682
i Ptaki różne.
Szczupaka słonego/ ochędoż pięknie/ Mięso od skory/ i od kości odbierz usiekaj wlej oliwy chleba tartego/ Cebule pieczoną usiekaj/ daj Pieprżu/ cynamonu Rożenków drobnych cukru mieszaj to/ wszytko społem a formuj w ręku ptaki/ jakie chcesz albo umiesz: Spuszczaj w kocieł wody gorącej/ a potym natknij Migdałami wzdłuż krajanemi albo pinellami; potrżąsaj mąką a puszczaj na górace masło/ albo Oliwę/ albo olej a natykaj skrzydełkami Kuropatwiemi/ albo takimi/ jakie formawałeś Ptaki/ jeżeli chcesz such odaj/ albo sapor jaki chcesz zapraw. LXXXV. Grzanki z Ryb słonych.
Szczupaka słonego ochędoż pięknie mieso od kości odbiczz/ i od skory
y Ptaki rożne.
Szczupaká słonego/ ochędoż pięknie/ Mięso od skory/ y od kośći odbierz vśiekay wley oliwy chleba tártego/ Cebule pieczoną vśiekay/ day Pieprżu/ cynamonu Rożenkow drobnych cukru mieszay to/ wszytko społem a formuy w ręku ptaki/ iákie chcesz álbo vmiesz: Spuszczay w koćieł wody gorącey/ a potym natkniy Migdałami wzdłuż kráiánemi albo pinellami; potrżąsay mąką á puszczay ná gorace másło/ albo Oliwę/ álbo oley á nátykay skrzydełkami Kuropatwiemi/ álbo tákimi/ iákie formawałeś Ptaki/ ieżeli chcesz such oday/ álbo sapor iaki chcesz zápraw. LXXXV. Grzánki z Ryb słonych.
Szczupaká słonego ochędoż pieknie mieso od kośći odbiczz/ y od skory
Skrót tekstu: CzerComp
Strona: 63
Tytuł:
Compendium ferculorum albo zebranie potraw
Autor:
Stanisław Czerniecki
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
kulinaria
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1682
Data wydania (nie wcześniej niż):
1682
Data wydania (nie później niż):
1682
Memoriał 5. Ryby szaro po Królewsku, 47. Ryby szaro w swej Jusze 48. Szaro w Mackowej Jusze, tamże. Żółto po Węgiersku. 49. Sadzone albo po Czesku, tamże. Ryby czarno, Ryby z masłem, tamże z Masłem po Holendersku, tamże. z Grzybami suchymi. 50. Biało z Migdałami, tamże. Biało słodko bez Migdałów, tamżę. Ryby z limonią, Ryby z Kasztanami, 52. z Figami suchemi z Dachtellami, tamże. z Bronellami, z Kaparami, tamże. z Pinellami, z Pistacjami, tamże Ryby z Sałatą Ryby z Szczawiem. 51. Ryby z Agrestem, tamże. z Rakami
Memoryał 5. Ryby száro po Krolewsku, 47. Ryby száro w swey Iusze 48. Száro w Máckowey Iusze, támże. Zołto po Węgiersku. 49. Sadzone albo po Czesku, tamże. Ryby czarno, Ryby z masłem, tamże z Masłem po Holendersku, támże. z Grzybámi suchymi. 50. Biało z Migdałami, támże. Biało słodko bez Migdałow, tamżę. Ryby z limonią, Ryby z Kásztánámi, 52. z Figámi suchemi z Dachtellami, támże. z Bronellami, z Kapárámi, tamże. z Pinellámi, z Pistácyámi, támże Ryby z Sałátą Ryby z Szczawiem. 51. Ryby z Agrestem, támże. z Rákámi
Skrót tekstu: CzerComp
Strona: 103
Tytuł:
Compendium ferculorum albo zebranie potraw
Autor:
Stanisław Czerniecki
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki
Tematyka:
kulinaria
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1682
Data wydania (nie wcześniej niż):
1682
Data wydania (nie później niż):
1682
słaby posila
Wzrok słaby posila i ostrzy/ taż wodka z korzenia jego oczy wymawając. Żółtaczce.
Żółtą chorobę z ciała spądza/ z winem używany korzeń. Uszczknionym od Wężów.
Uszczknionym od jadowitych bestii/ dobrze go używać/ i na ranę przykładać. Położnicom.
Położnice po porodzeniu/ nie dobrze wyciszczone/ uwierciany z migdałami a w trunku używany wychędaża. Pokurczenie członków.
Pokurczonym z wina wapiennego używania/ Węgrowie to Cemerem zowią/ niemasz nic lepszego nad ten plastr abo maść z Biedrzeńcowego korzenia i z ziela/ wziąwszy Soku z tego wszytkiego ziela/ Octu Rożanego po równej części/ i warzyć to w polewanym garncu/ aż do połowice:
słáby pośila
Wzrok słáby pośila y ostrzy/ táż wodká z korzenia iego oczy wymawáiąc. Zołtacce.
Zołtą chorobę z ćiáłá spądza/ z winem vżywány korzeń. Vszczknionym od Wężow.
Vsczknionym od iádowitych bestiy/ dobrze go vżywáć/ y ná ránę przykłádáć. Położnicom.
Położnice po porodzeniu/ nie dobrze wyćisczone/ vwierćiány z migdałámi á w trunku vżywány wychędaża. Pokurczenie członkow.
Pokurczonym z winá wapiennego vżywánia/ Węgrowie to Cemerem zowią/ niemász nic lepszego nád ten plastr ábo máść z Biedrzeńcowego korzenia y z źiela/ wźiąwszy Soku z tego wszytkieg^o^ źiela/ Octu Rożánego po rowney częśći/ y wárzyć to w polewánym gárncu/ áż do połowice:
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 64
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
z tego ziela bywa. Jeden który się tak na kłączu/ jako na korzeniu jego skrzepły znajduje/ jako Żywica jaką. A ten potężniejszy daleko jest w swych skutkach/ i trwalszy niżli drugi/ który bądź z ziela jego samego/ bądź z korzenia bywa wyżęty. Nauka używania
Ten w trunku ma być/ albo z Migdałami gorzkimi/ albo z Rutą/ albo z ciepłym chlebem/ albo z wodką Rumienkową rozpuszczany i dany. (Gal: Dios.) albo z swojskim Koprem. Piersiom
Piersi Płuc wszelakim dolegliwościom z zimna śłuży/ zwłaszcza w dzieciach/ i w młodzieńczykach. Płucom. Flegmistem
Flegmistemu żołądku/ jest barzo użyteczny/ z winem używany
z tego źiela bywa. Ieden ktory sie ták ná kłączu/ iáko ná korzeniu iego skrzepły znáyduie/ iáko Zywicá iáką. A ten potężnieyszy dáleko iest w swych skutkách/ y trwálszy niżli drugi/ ktory bądź z źiela iego sámego/ bądź z korzeniá bywa wyżęty. Náuká vzywánia
Ten w trunku ma być/ álbo z Migdałámi gorzkimi/ álbo z Rutą/ álbo z ćiepłym chlebem/ álbo z wodką Rumienkową rospusczány y dány. (Gal: Dios.) álbo z swoyskim Koprem. Pierśiom
Pierśi Płuc wszelákim dolegliwośćiom z źimná śłuży/ zwłasczá w dźiećiách/ y w młodźieńczykách. Płucom. Flegmistem
Flegmistemu żołądku/ iest bárzo vżyteczny/ z winem vżywány
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 199
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
