rozprzestrzenia się i miejsca większego szukając łupinę na kasztanie z trzaskiem rozrywa. a kiedy kasztan nakrajony, przez otwartą skorę powoli wychodzi. 11. Czemu dzieci pospolicie zle wymawiają? Bo język mają barzo wilgotny, która wilgotność za czasem wysycha, i wymawiają lepiej. 12. Czemu niektórzy szeplenią? To pochodzi z tąd, iż muszkuły albo żyły które język obracają stwardziały, albo skurczyły się: albo też język sam pełen wilgotności zbytecznych, a zatym cięższy i grubszy niżby nim sposobnie natura władnąć mogła. 13. Czemu język tłustości nie ma? Język jest nakształt gębki wszytek subtelne mający w sobie dziurki, które barzo pomagają do rozeznania smaków: a
rozprzestrzenia się y mieyscá większego szukáiąc łupinę ná kásztánie z trzaskiem rozrywa. á kiedy kásztan nákráiony, przez otwártą skorę powoli wychodźi. 11. Czemu dźieći pospolićie zle wymawiáią? Bo ięzyk máią bárzo wilgotny, ktora wilgotność zá czásem wysycha, y wymawiáią lepiey. 12. Czemu niektorzy szeplenią? To pochodźi z tąd, iż muszkuły álbo żyły ktore ięzyk obrácáią ztwárdźiáły, álbo skurczyły się: álbo też ięzyk sam pełen wilgotnośći zbytecznych, a zátym ćięższy y grubszy niżby nim sposobnie náturá władnąć mogłá. 13. Czemu ięzyk tłustośći nie ma? Ięzyk iest nákształt gębki wszytek subtelne máiący w sobie dźiurki, ktore bárzo pomagáią do rozeznánia smákow: á
Skrót tekstu: TylkRoz
Strona: 208
Tytuł:
Uczone rozmowy
Autor:
Wojciech Tylkowski
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1692
Data wydania (nie wcześniej niż):
1692
Data wydania (nie później niż):
1692
kto biczy zagrzewa się, serce zaś potrzebuje zawsze jakiej ochłody, i dla tego jako upragnione aby się ochłodziło powietrze do siebie ciągnie, prędzej swoje ruszania odprawując, i dla tego ruszania puls w biegających bywa prędszy. 11. Czemu gdy ciężar niesiemy prędko tchniemy? Do odetchnienia należą boki i piersi, kiedy ciężar niesiemy tedy muszkuły zabawione są, które pod czas oddychania piersi rozpieraja, i tak nie mając serce rozprzestrzenionego tchnienia, musi to drobiąc nagradzać, a zatym i puls prędkszy, i oddychanie bywa gęste. ROZDZIAŁ XVIII. O śmierci.
1. Czemu nie wszyscy jednaką śmierć mają? Przyczyny bowiem śmierci u różnych różne. V niektórych jako u
kto biczy zágrzewa się, serce záś potrzebuie záwsze iákiey ochłody, y dla tego iáko uprágnione áby się ochłodźiło powietrze do siebie ćiągnie, prędzey swoie ruszánia odprawuiąc, y dla tego ruszánia puls w biegáiących bywa prędszy. 11. Czemu gdy ćiężar niesiemy prędko tchniemy? Do odetchnienia należą boki y pierśi, kiedy ćiężar niesiemy tedy muszkuły zábáwione są, ktore pod czás oddychánia piersi rozpieraia, y ták nie maiąc serce rozprzestrzenionego tchnienia, muśi to drobiąc nágradzać, á zátym y puls prętkszy, y oddychanie bywa gęste. ROZDZIAŁ XVIII. O śmierći.
1. Czemu nie wszyscy iednáką śmierć máią? Przyczyny bowiem śmierći u rożnych rożne. V niektorych iáko u
Skrót tekstu: TylkRoz
Strona: 195
Tytuł:
Uczone rozmowy
Autor:
Wojciech Tylkowski
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1692
Data wydania (nie wcześniej niż):
1692
Data wydania (nie później niż):
1692
figurę tego humoru nadgradzające, w należytym widzeniu oko utrzymane być może: byle proporcjonalnych do tego defektu szkiełek okularnych dobrać. Trzeci humor jest niby szklany gęstszy nad wodny, miększy nad kryształowy Retynie przyległy. Ta cała struktura oka utrzymuje się i ma komunikacją z samym muzgiem przez żyłowaty kanalik, nazwany Nervus Ophius. Lubo są insze muszkuły, to jest suche żyły, które obracają oko, to w prawą, to w lewą, to na dół, to do góry.
LIV. Co się tycze rzeczy widomych? względem nich pierwsza jest prawda. Iż każda rzecz widoma, powinna być kolorem jakim i światłem nadana, albo oświecona. J z tej racyj
figurę tego humoru nadgradzáiące, w należytym widzeniu oko utrzymane być może: byle proporcyonalnych do tego defektu szkiełek okularnych dobráć. Trzeci humor iest niby szklany gęstszy nad wodny, miększy nad kryształowy Retynie przyległy. Tá całá struktura oka utrzymuie się y ma kommunikácyą z samym muzgiem przez żyłowaty kánalik, názwany Nervus Ophius. Lubo są insze muszkuły, to iest suche żyły, ktore obrácáią oko, to w prawą, to w lewą, to ná doł, to do gory.
LIV. Co się tycze rzeczy widomych? względem nich pierwsza iest prawda. Jż każda rzecz widoma, powinna być kolorem iákim y światłem nadána, álbo oświecona. J z tey rácyi
Skrót tekstu: BystrzInfCosm
Strona: Ev
Tytuł:
Informacja Cosmograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
biologia, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
pochodzą do oczu lubo dwa obrazki: i podobnemiż promieniami, którymi się maluje w oku jednym objectum, maluje i w drugim, dla tego się nie dwoi widzenie lubo przy dwojakim obrazku jednego objectum. Z przeciwnej racyj pianemu na przykład dwoi się w oczach jedna rzecz widoma, iż zapalone gorącym trunkiem humory oka, i muszkuły, nie mogą jednostajnie przyjmować radiacyj objectum, i jednakowych malować na retynie obrazków. Zmysł zwierzchni ludzki słyszenia.
LVII. Jako aby człowiek widział, tak podobne aby człowiek słyszał trzy do tego służą rzeczy. Pierwsza jako instrument ucho w swojej organizacyj wydoskonalone i duszą żyjącą ożywione. Drugie objectum to jest rzecz brzmieniem i dziękiem nadana
pochodzą do oczu lubo dwa obrazki: y podobnemiż promieniami, ktorymi się máluie w oku iednym objectum, maluie y w drugim, dla tego się nie dwoi widzenie lubo przy dwoiákim obrazku iednego objectum. Z przeciwney rácyi pianemu ná przykład dwoi się w oczach iedna rzecz widoma, iż zapalone gorącym trunkiem humory oká, y muszkuły, nie mogą iednostáynie przyimowáć radiacyi objectum, y iednakowych malowáć ná retynie obrazkow. Zmysł zwierzchni ludzki słyszeniá.
LVII. Jáko áby człowiek widział, ták podobne áby człowiek słyszał trzy do tego służą rzeczy. Pierwsza iáko instrument ucho w swoiey organizácyi wydoskonalone y duszą żyiącą ożywione. Drugie objectum to iest rzecz brzmięniem y dziękiem nadana
Skrót tekstu: BystrzInfCosm
Strona: E2v
Tytuł:
Informacja Cosmograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
biologia, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
LXXII. Kichanie pochodzi z dwóch przyczyn. Albo przez rozdraźnienie mammilarnej części ciała w nosie będącej a z muzgiem złączonej, naprzykład wąchaniem tabaki, lub innej gryzącej materyj. Albo z abundancyj niepotrzebnych, i szczypiących humorów w muzgu, które spływające do tejże mammilarnej części nosa, gryzieniem i tytyllacją swoją sprawują, iż poruszone muszkuły usiłują te niepotrzebne humory pozbyć. Co samo jest kichnienie. Zmysły i potencje ludzkie Wewnętrzne.
Dwojakie są potencje i zmysły wewnętrzne. Jedne: które służą do sprawowania akcyj witalnych materialnych, i innym zwierzętom pospol tych nie tylko człowiekowi. A te są Potencje nutryca, augmentacja, imaginatywa i chuć czyli apetyt. Drugie:
LXXII. Kichánie pochodzi z dwoch przyczyn. Albo przez rozdraźnienie mammilarney części ciałá w nosie będącey á z muzgiem złączoney, náprzykład wąchaniem tábáki, lub inney gryzącey máteryi. Albo z abundancyi niepotrzebnych, y szczypiących humorow w muzgu, ktore spływáiące do teyże mammilarney części nosa, gryzieniem y tytyllácyą swoią spráwuią, iż poruszone muszkuły usiłuią te niepotrzebne humory pozbyć. Co samo iest kichnienie. Zmysły y potencye ludzkie Wewnętrzne.
Dwoiákie są potencye y zmysły wewnętrzne. Jedne: ktore służą do sprawowania ákcyi witálnych máteryalnych, y innym zwierzętom pospol tych nie tylko człowiekowi. A te są Potencye nutryca, augmentácya, imáginátywa y chuć czyli áppetyt. Drugie:
Skrót tekstu: BystrzInfCosm
Strona: F2
Tytuł:
Informacja Cosmograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
biologia, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
