, tęższego do ręcznej strzelby wolniejszego do armaty. Tęgość zaś prochu mniejsza lub większa, z mniejszej lub większej proporcyj saletry i siarki do węgli pochodzi. Atoli sławnego Inżyniera Mietiusza jest zdanie iż więcej sumptu jest w robieniu armatnego prochu. Tyle bowiem drugie prochu armatnego potrzebuje naboi armaty, a niżeli tęgiego tego, który służy do naboju ręcznej strzelby. Zaczym uniwersalną preskrypcją każdego prochu tę naznacza. Jeżeli dajesz funt saletry, dać masz siarki uncyj dwie albo pół trzeci, a węgli uncyj trzy. J tak multyplikując według proporcyj te materie, mieć będziesz proch dość należyty.
Ze zaś proch choć od jednej iskry płonie, w górę wybucha, dymi, i
, tęszszego do ręczney strzelby wolnieyszego do armaty. Tęgość zaś prochu mnieysza lub większa, z mnieyszey lub większey proporcyi saletry y siarki do węgli pochodzi. Atoli sławnego Jndziniera Miethiusza iest zdanie iż więcey sumptu iest w robieniu armatnego prochu. Tyle bowiem drugie prochu armatnego potrzebuie naboi armaty, á niżeli tęgiego tego, ktory służy do naboiu ręczney strzelby. Záczym uniwersalną preskrypcyą każdego prochu tę naznacza. Jeżeli dáiesz funt saletry, dać masz siarki uncyi dwie álbo puł trzeci, á węgli uncyi trzy. J ták multyplikuiąc według proporcyi te materye, miec będziesz proch dość należyty.
Ze zaś proch choć od iedney iskry płonie, w gorę wybucha, dymi, y
Skrót tekstu: BystrzInfArtyl
Strona: O3
Tytuł:
Informacja artyleryjna o amunicji i ogniach wojennych
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
Potrzebuje koni 9. Wystrzelić na godzinę może razy 13.
Ćwierć kolubryny: W zdłuż liczy stop 10. waży funtów 1600. niesie kulę ważącą funtów 2. Potrzebuje koni 5. Wystrzelić może na godzinę razy 20. Są i innego wymiaru i różnicy czyli to forteczne czyli polne działa. Siła zaś prochu do naboju jakie działo zabierać powinno? Uniwersalna reguła dać się niemoże. Gdyż to zawisło od mniejszej lub większej tęgości prochu. Atoli zwyczajnie proporcja prochu bierze się od wagi kuli armatnej. Pospolicie wymiar prochu na jeden naboi pułtora razy więcej funtów zabiera jak kula armatna waży. Na przykład że Ćwierć kolubryny niesie kulę ważącą funtów 2.
Potrzebuie koni 9. Wystrzelić ná godzinę może razy 13.
Cwierć kolubryny: W zdłuż liczy stop 10. waży funtow 1600. niesie kulę ważącą funtow 2. Potrzebuie koni 5. Wystrzelić może ná godzinę razy 20. Są y innego wymiáru y rożnicy czyli to forteczne czyli polne działá. Siłá zaś prochu do naboiu iákie działo zábierać powinno? Uniwersalna regułá dác się niemoże. Gdyż to záwisło od mnieyszey lub większey tęgości prochu. Atoli zwyczainie proporcya prochu bierze się od wagi kuli armatney. Pospolicie wymiar prochu ná ieden naboi pułtora razy więcey funtow zábiera iák kula armatna waży. Ná przykład że cwierć kolubryny niesie kulę ważącą funtow 2.
Skrót tekstu: BystrzInfArtyl
Strona: O4
Tytuł:
Informacja artyleryjna o amunicji i ogniach wojennych
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
zabierać powinno? Uniwersalna reguła dać się niemoże. Gdyż to zawisło od mniejszej lub większej tęgości prochu. Atoli zwyczajnie proporcja prochu bierze się od wagi kuli armatnej. Pospolicie wymiar prochu na jeden naboi pułtora razy więcej funtów zabiera jak kula armatna waży. Na przykład że Ćwierć kolubryny niesie kulę ważącą funtów 2. więc do naboju potrzebuje prochu funtów 3. Inni Inżynierowie ten podają sposób. Zmierz diameter wydrozenia działa Według tegoż diametru zrób cylindrowe ładunki. Jeżeli masz nabijać działo kulą ołowną? ten cylindrowy ładunek prochem nasypany ma w zdłuż zabierać cztery diametry szerokości ładunku, albo orificium działa. Jeżeli kulą żelazną? to cylindrowy ładunek prochem nasypany ma w zdłuż
zábierać powinno? Uniwersalna regułá dác się niemoże. Gdyż to záwisło od mnieyszey lub większey tęgości prochu. Atoli zwyczainie proporcya prochu bierze się od wagi kuli armatney. Pospolicie wymiar prochu ná ieden naboi pułtora razy więcey funtow zábiera iák kula armatna waży. Ná przykład że cwierć kolubryny niesie kulę ważącą funtow 2. więc do naboiu potrzebuie prochu funtow 3. Jnni Jndzinierowie ten podáią sposob. Zmierz dyameter wydrozenia działá Według tegoż dyametru zrob cylindrowe ładunki. Jeżeli masz nábiiáć działo kulą ołowną? ten cylindrowy łádunek prochem násypany ma w zdłuż zábieráć cztery dyametry szerokości łádunku, álbo orificium działá. Jeżeli kulą żelázną? to cylindrowy łádunek prochem násypany ma w zdłuż
Skrót tekstu: BystrzInfArtyl
Strona: O4
Tytuł:
Informacja artyleryjna o amunicji i ogniach wojennych
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
w kupie przy samym zapale. Przybić należycie stemplem siana lub darnia włożywszy. A na ostatek kulę należycie osadzić. Gdyby zaś ognistą kulą nabijać przyszło działo w obleżeniu naprzykład miasta. Po przybiciu prochu wychędozyć trzeba działo, aby ziarna prochu przylgnięte do działa, zapaliwszy się od kuli ognistej, przed czasem nie zapaliły i całego naboju. Ten naboi należy przyłożyć okrągiem ze skóry drzewa świeżo obłupionego i na tym okręgu kulę ognistą osadzić. J zaraz wyrychtowane już działo do celu, któreś umyślił palić, podsypawszy zapał podpalać. Po czterogodzinnym najwięcej ustawicznym z jednego działa strzelaniu, dać mu pałzę należy, aby wystygło. Gdyż ustawicznym ogniem rozgrzane, prędzej się roztrzaść
w kupie przy samym zapale. Przybić należycie stęplem siána lub darnia włożywszy. A ná ostátek kulę należycie osadzić. Gdyby zaś ognistą kulą nábiiać przyszło dziáło w obleżeniu náprzykład miásta. Po przybiciu prochu wychędozyć trzeba działo, áby ziarna prochu przylgnięte do działá, zápaliwszy się od kuli ognistey, przed czasem nie zápaliły y cáłego naboiu. Ten naboi należy przyłożyć okrągiem ze skury drzewa swieżo obłupionego y ná tym okrągu kulę ognistą osadzić. J zaraz wyrychtowane iuż działo do celu, ktoreś umyślił palić, podsypawszy zapał podpaláć. Po czterogodzinnym naywięcey ustáwicznym z iednego działá strzelániu, dáć mu pałzę należy, áby wystygło. Gdyż ustáwicznym ogniem rozgrzane, prędzey się roztrzaść
Skrót tekstu: BystrzInfArtyl
Strona: O4v
Tytuł:
Informacja artyleryjna o amunicji i ogniach wojennych
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
Diameter cylindru wewnętrznego wydrożenia, daleko jest mniejsze przy zapale, a niżeli przy orificium moździerza. A to z tej racyj: iż bomba, granat, etc: Którymi się nabijają moździerze, lubo jednakowej wilkości jak kule działu służące, są jednak daleko leksze. Zaczym mniej prochu potrzebuje moździerz a niżeli działo. Toć i do naboju miejsce w moździerzu być powinno daleko mniejszej cyrkumferencyj, a niżeli miejsce dla osadzenia bomby.
Miarę prochu do naboju moździerza jedni Inżynierowie naznaczają trzecią część wagi prochu, jak waży bomba, granat, lub kula ognista, która ma pość do moździerza. Inni ważą bombę na przykład, siła waży bomba ug. funtów? tej summy
Diameter cylindru wewnętrznego wydrożenia, dáleko iest mnieysze przy zapale, á niżeli przy orificium mozdzierza. A to z tey rácyi: iż bomba, granat, etc: Ktorymi się nábiiaią mozdzierze, lubo iednakowey wilkości iák kule działu służące, są iednak daleko leksze. Záczym mniey prochu potrzebuie mozdzierz á niżeli działo. Toć y do naboiu mieysce w mozdzierzu być powinno daleko mnieyszey cyrkumferencyi, á niżeli mieysce dla osadzenia bomby.
Miarę prochu do náboiu mozdzierza iedni Jndzinierowie naznáczaią trzecią część wagi prochu, iák waży bomba, granat, lub kula ognista, ktora ma pość do mozdzierza. Jnni ważą bombę ná przykład, siłá waży bomba vg. funtow? tey summy
Skrót tekstu: BystrzInfArtyl
Strona: P2
Tytuł:
Informacja artyleryjna o amunicji i ogniach wojennych
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
tej racyj: iż bomba, granat, etc: Którymi się nabijają moździerze, lubo jednakowej wilkości jak kule działu służące, są jednak daleko leksze. Zaczym mniej prochu potrzebuje moździerz a niżeli działo. Toć i do naboju miejsce w moździerzu być powinno daleko mniejszej cyrkumferencyj, a niżeli miejsce dla osadzenia bomby.
Miarę prochu do naboju moździerza jedni Inżynierowie naznaczają trzecią część wagi prochu, jak waży bomba, granat, lub kula ognista, która ma pość do moździerza. Inni ważą bombę na przykład, siła waży bomba ug. funtów? tej summy czynią dywizją przez liczbę 30. Wychodzący quotus z tej dywizyj oznacza liczbę funtów prochu do naboju moździerza, proporcjonalnego
tey rácyi: iż bomba, granat, etc: Ktorymi się nábiiaią mozdzierze, lubo iednakowey wilkości iák kule działu służące, są iednak daleko leksze. Záczym mniey prochu potrzebuie mozdzierz á niżeli działo. Toć y do naboiu mieysce w mozdzierzu być powinno daleko mnieyszey cyrkumferencyi, á niżeli mieysce dla osadzenia bomby.
Miarę prochu do náboiu mozdzierza iedni Jndzinierowie naznáczaią trzecią część wagi prochu, iák waży bomba, granat, lub kula ognista, ktora ma pość do mozdzierza. Jnni ważą bombę ná przykład, siłá waży bomba vg. funtow? tey summy czynią dywizyą przez liczbę 30. Wychodzący quotus z tey dywizyi oznacza liczbę funtow prochu do naboiu mozdzierza, proporcyonalnego
Skrót tekstu: BystrzInfArtyl
Strona: P2
Tytuł:
Informacja artyleryjna o amunicji i ogniach wojennych
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
Miarę prochu do naboju moździerza jedni Inżynierowie naznaczają trzecią część wagi prochu, jak waży bomba, granat, lub kula ognista, która ma pość do moździerza. Inni ważą bombę na przykład, siła waży bomba ug. funtów? tej summy czynią dywizją przez liczbę 30. Wychodzący quotus z tej dywizyj oznacza liczbę funtów prochu do naboju moździerza, proporcjonalnego bombie. Atoli reguły w tej mierze uniwersalne być nie mogą. Ponieważ najwięcej rzecz zawisła od większej lub mniejszej tęgości prochu.
Moździerz w ten sposób się nabija. Wymiar prochu proporcjonalny ciężarowi na przykład bomby, sypie się w moździerz. J reszta miejsca dla prochu w moździerzu naznaczonego, jeżeli proźna zostaje? sianem
Miarę prochu do náboiu mozdzierza iedni Jndzinierowie naznáczaią trzecią część wagi prochu, iák waży bomba, granat, lub kula ognista, ktora ma pość do mozdzierza. Jnni ważą bombę ná przykład, siłá waży bomba vg. funtow? tey summy czynią dywizyą przez liczbę 30. Wychodzący quotus z tey dywizyi oznacza liczbę funtow prochu do naboiu mozdzierza, proporcyonalnego bombie. Atoli reguły w tey mierze uniwersalne być nie mogą. Ponieważ naywięcey rzecz záwisła od większey lub mnieyszey tęgości prochu.
Mozdzierz w ten sposob się nábiia. Wymiar prochu proporcyonálny ciężarowi ná przykład bomby, sypie się w mozdzierz. J reszta mieysca dla prochu w mozdzierzu naznaczonego, ieżeli proźna zostaie? sianem
Skrót tekstu: BystrzInfArtyl
Strona: P2
Tytuł:
Informacja artyleryjna o amunicji i ogniach wojennych
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
smoły weź na przykład funtów 4. Colofonii fontów 2. Oleju lnianego albo terebintyny funt 1. Nad ogniem to wygrzei i wymięszai. Odstawiwszy od ognia tyle przysyp tartego prochu i wymięszai, aby stężała trochę materia. W takiej materyj worek umaczai, obwiedź nicią pirotechniczną: tyle razy powtarzając, póki dostatecznie niebędzie zgodny do naboju moździerza. Taka tedy kula pierwej swoim lochtem zapalona, a potym z moździerza wyrzucona, góreć na powietrzu w swoim locie będzie, i dymem ćmic powietrze.
Kula smrodem zarazająca powietrze tę ma preparacyj preskrypcją. Weś smoły funtów 10. Żywicy funtów 6. Saletry funtów 20. Siarki funtów 8. Colofonii funtów 4.
smoły weź ná przykład funtow 4. Colofonii fontow 2. Oleiu lnianego álbo terebintyny funt 1. Nad ogniem to wygrzei y wymięszai. Odstáwiwszy od ognia tyle przysyp tartego prochu y wymięszai, áby ztężała trochę materya. W tákiey máteryi worek umaczai, obwiedź nicią pirotechniczną: tyle razy powtarzaiąc, poki dostatecznie niebędzie zgodny do naboiu mozdzierza. Táka tedy kula pierwey swoim lochtem zapalona, á potym z mozdzierza wyrzucona, goreć ná powietrzu w swoim locie będzie, y dymem ćmic powietrze.
Kula smrodem zarazaiąca powietrze tę ma preparacyi preskrypcyą. Weś smoły funtow 10. Zywicy funtow 6. Saletry funtow 20. Siarki funtow 8. Colofonii funtow 4.
Skrót tekstu: BystrzInfArtyl
Strona: P3v
Tytuł:
Informacja artyleryjna o amunicji i ogniach wojennych
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
lepiej reflektował, do lepszego wszystko przywodząc porządku. I. Ćwiczenie z Muszkietem w zażywaniu Oręża.
POłożcie Muszkiety na ziemi.
Macie dosyć prochu w Pulwersakach?
Kul sześć w gębę wlożyć.
Zapalaj lonty. Wezcie Musskiety.
Przędoż rurę krajcarem.
Muszkiet na widelca.
Przekłoć zapał.
Podsypuj.
Zaprzyj panewkę.
Muszkiet do naboju na lewy bok przełoż.
Nabijaj prochem.
Włóż kłaków, albo papieru, albo siana, na wierzch prochu w rurę. Bo tak mocniej proch kule wypędza, im barziej w rurze przytloczy, a zatym dalej dosiąga.
Dobywaj stępla.
Przykroc stępel o piersi.
Przybij proch stemplem.
Kule w rurę z gęby.
Kiedy
lepiey reflektował, do lepszego wszystko przywodząc porządku. I. Cwiczęnie z Muszkietem w záżywániu Oręża.
POłożćie Muszkiety ná źiemi.
Maćie dosyć prochu w Pulwersakách?
Kul sześć w gębę wlożyć.
Zápalay lonty. Wezćie Musskiety.
Przędoż rurę kráycárem.
Muszkiet ná widelcá.
Przekłoć zapał.
Podsypuy.
Záprzyi panewkę.
Muszkiet do naboiu ná lewy bok przełoż.
Nábijay prochem.
Włoż kłákow, álbo pápieru, álbo śiáná, ná wierzch prochu w rurę. Bo ták mocniey proch kule wypędza, im bárźiey w rurze przytloczy, á zátym dáley dośiąga.
Dobyway stęplá.
Przykroc stępel o pierśi.
Przybiy proch stęplem.
Kule w rurę z gęby.
Kiedy
Skrót tekstu: FredPiech
Strona: B3v
Tytuł:
Piechotne ćwiczenie
Autor:
Andrzej Maksymilian Fredro
Drukarnia:
Jerzy Forster
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1660
Data wydania (nie wcześniej niż):
1660
Data wydania (nie później niż):
1660
chłopa mierzać, lubo górą, kiedy się nadół strzela, bo tak aż na przestrzał ledwie w pół chłopa trafisz; kiedy zaś z bliska? w ten czas dopiero mierzać w pół chłopa potrzeba.
Lont między palce z kurka.
Ustępuj za szeregi.
Wydrap palcem panewkę.
Podsypuj idąc.
Zapzrii panewkę. Muszkiet do naboju na lewą stronę przełoż. Tak jako przedtym że wszytkiemi okolicznościami idąc nabijać.
Muszkiet na Widelca.
Postaw Muszkiet.
Muszkiet do góry.
Muszkiet na ramię. Lubo (kiedy podróżno iść potrzeba) Obróć Muszkiet zadem na ramię wziąwszy za ru[...] e. Postępuj. Maryz.
Jeżeliby się trafiło Piechotę ćwiczyć z kołowymi Muszkietami,
chlopá mierzáć, lubo gorą, kiedy się nádoł strzela, bo ták aż ná przestrzał ledwie w puł chłopá trafisz; kiedy zaś z bliská? w ten czás dopiero mierzáć w puł chłopá potrzebá.
Lont między pálce z kurká.
Vstępuy zá szeregi.
Wydrap pálcem panewkę.
Podsypuy idąc.
Zapzriy panewkę. Muszkiet do naboiu ná lewą stronę przełoż. Ták iáko przedtym że wszytkiemi okolicznośćiámi idąc nábijáć.
Muszkiet ná Widelcá.
Postaw Muszkiet.
Muszkiet do gory.
Muszkiet ná rámię. Lubo (kiedy podrożno iść potrzebá) obroć Muszkiet zádem ná rámię wźiąwszy zá ru[...] e. Postępuy. Máriz.
Ieżeliby się tráfiło Piechotę ćwiczyć z kołowymi Muszkietámi,
Skrót tekstu: FredPiech
Strona: B5
Tytuł:
Piechotne ćwiczenie
Autor:
Andrzej Maksymilian Fredro
Drukarnia:
Jerzy Forster
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
wojskowość
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1660
Data wydania (nie wcześniej niż):
1660
Data wydania (nie później niż):
1660
