/ inej niemając w sobie obcej wonności albo zapachu/ taki jest/ który w Pardzie mieście Pamfiluskim/ i w Elidzie Achajskim czynią. Moc i skutki. Zastrupienie spędza.
Zastrupienie ciała/ po wypaleniu żelazem ognistym/ spądza/ i wychędaża pomazując. Wrzodom
Wrzody zagniłe i smrodliwe wychędaża i leczy. Macicy.
Macicznym wszelakim niedostatkom jest pożyteczny. Dios.
Przymioty ogniste/ Macicę i Lona białogłowskie leczy. Tenże
Lona otworu ściśnienie otwiera/ wolniejszym czyniąc/ za namazaniem. Także. Złotym żyłkom
Złote żyłki otwiera mażąc/ albo Klisterę z niego dając. Szumom w uszu.
Uszu dźwięk i szumienie uśmierza i układa/ z Octem/ z Rutą/
/ iney niemáiąc w sobie obcey wonnośći álbo zapáchu/ táki iest/ ktory w Párdźie mieśćie Pámphiluskim/ y w Elidźie Acháyskim czynią. Moc y skutki. Zástrupienie spędza.
Zástrupienie ćiáłá/ po wypaleniu żelázem ognistym/ spądza/ y wychędaża pomázuiąc. Wrzodom
Wrzody zágniłe y smrodliwe wychędaża y leczy. Máćicy.
Máćicznym wszelákim niedostátkom iest pożyteczny. Dios.
Przymioty ogniste/ Máćicę y Loná białogłowskie leczy. Tenże
Loná otworu ściśnienie otwiera/ wolnieyszym czyniąc/ zá námázániem. Tákże. Złotym żyłkom
Złote żyłki otwiera máżąc/ álbo Klisterę z niego dáiąc. Szumom w vszu.
Vszu dźwięk y szumienie vśmierzá y vkłáda/ z Octem/ z Rutą/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 11
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
pić. Fuchs. Upławom
Upławy Białogłowskie zawściąga/ także go przerzeczonym sposobem używając. Toż czyni sok z korzenia jego. Toku.
Krew skądkolwiek płynącą zawiściąga pijąc go/ albo jakimkolwiek inym sposobem używany. Twerdzą niektórzy/ że toż czyni nosząc go na gołym ciele. Mózgu Żyłom suchym.
Mózgu i
Żył suchych wszelakim niedostatkom jest użyteczny. Mat. Rozsądek.
Starodawni Aptekarze Tatatskim zielem ten Kosaciec nazywali/ i miasto onego/ cego używali w lekarstwach/ nie bez wielkiego błędu. Bo acz poniejakiej części może mu być podobny kształtem/ ale skutkami by namniej. I skąd niektórzy zowią go po dzisiejsze czasy fałszywym zielem Tatarskim/ jako i Łacinnicy Acorum
pić. Fuchs. Vpławom
Vpłáwy Białogłowskie záwśćiąga/ tákże go przerzeczonym sposobem vżywáiąc. Toż czyni sok z korzenia iego. Toku.
Kreẃ zkądkolwiek płynącą záwiśćiąga piiąc go/ álbo iákimkolwiek inym sposobem vżywány. Twerdzą niektorzy/ że toż czyni nosząc go ná gołym ćiele. Mozgu Zyłom suchym.
Mozgu y
Zył suchych wszelákim niedostátkom iest vżyteczny. Matth. Rozsądek.
Stárodawni Aptekárze Tátátskim źielem ten Kosaćiec názywáli/ y miásto onego/ cego vżywáli w lekárstwách/ nie bez wielkiego błędu. Bo ácz ponieiákiey częśći może mu bydź podobny kształtem/ ále skutkámi by namniey. Y skąd niektorzy zowią go po dźiśieysze czásy fałszywym źielem Tátárskim/ iáko y Łácinnicy Acorum
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 16
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Ziela Tatarskiego ochędożonego funt/ a przetłukszy z gruba/ moczą przez try dni i trzy nocy w mocnym Occie winnym. Czwartego dnia przy wolnym ogniu warzą/ aż trzecią część wywre. potym przecedziwszy przydają Miodu chędogiego ile potrzeba/ i tak długo znowu warzą/ miód szymując/ aż wszytek ocet wywre: którego miody przeciwko pomienionym niedostatkom śledziony i wątroby/ każdego dnia na czco co dwa łoty zaważy/ to jest/ łyżek dwie/ z juchą tegoż ziela Tatarskiego używać dają. Zielnik D. Symona Syreniusza/ Syrop Syropus de Acro.
Syrop z Tatarskiego Ziela tym sposobem ma być działany/ jako z innych ziół/ Korzenia jego z funt wziąwszy/
Ziela Tátárskiego ochędożonego funt/ á przetłukszy z hrubá/ moczą przez try dni y trzy nocy w mocnym Ocćie winnym. Czwartego dnia przy wolnym ogniu wárzą/ áż trzećią część wywre. potym przecedźiwszy przydáią Miodu chędogiego ile potrzebá/ y ták długo znowu wárzą/ miod szymuiąc/ áż wszytek ocet wywre: ktore^o^ miody przećiwko pomienionym niedostátkom sleźiony y wątroby/ káżdego dniá ná czco co dwá łoty záważy/ to iest/ łyżek dwie/ z iuchą tegoż źiela Tátarskiego vżywáć dáią. Zielnik D. Symoná Syreniuszá/ Syrop Syropus de Acro.
Syrop z Tátárskiego Ziela tym sposobem ma być dźiáłány/ iáko z inych źioł/ Korzenia iego z funt wźiąwszy/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 22
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Wodka albo Dystylatum Tatarskiego Ziela. Dystillatum Acori
Tych czasów czynią wodkę albo Dystylatum nietylko w Aptekach/ ale i nabożne białegłowki i Gorzałnice/ z Tatarskiego Ziela/ jeno różno/ jedni w winie/ drudzy w Gorzałce go mocząc/ jedni samo tylko/ drudzy z przydanim innych ziół i korzenia. Ta użyteczna tym wszytkim wnętrznym niedostatkom przerzeczonym/ skromnie jej naczczo używając. Przyprawa w Cukrze/albo w miedzie. Conditum Acory.
Ziele Tatarskie rozmaicie bywa przyprawione/ i rozmaitym sposobem używane/ w pomienionych przypadkach: w Soku/ w polewce/ w Syropie/ w Cukrze/ albo w miedzie smażone/ Także i same przez się gryzione. Przyprawując go w
Wodká álbo Distyllatum Tátárskiego Zielá. Dystillatum Acori
Tych czásow czynią wodkę álbo Distyllatum nietylko w Aptekách/ ále y nabożne białegłowki y Gorzałnice/ z Tátárskiego Ziela/ ieno rozno/ iedni w winie/ drudzy w Gorzáłce go mocząc/ iedni sámo tylko/ drudzy z przydánim inych źioł y korzenia. Tá vżyteczna tym wszytkim wnętrznym niedostátkom przerzeczonym/ skromnie iey náczczo vżywáiąc. Przypráwá w Cukrze/álbo w miedzie. Conditum Acori.
Ziele Tátárskie rozmáićie bywa przypráwione/ y rozmáitym sposobem vżywáne/ w pomienionych przypadkách: w Soku/ w polewce/ w Syropie/ w Cukrze/ álbo w miedźie smáżone/ Tákże y sáme przez śię gryźione. Przypráwuiąc go w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 22
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
sposobem używana. Pamięć przywraca.
Pamięć utraconą przywraca/ namdłoną posila i utwierdza. Zawrotu głowy.
Zawrót głowy leczy/ pijąc/ i głowę nią nacierając. Strętwiałym członkom.
Członkom trętwiejącym jest ratunkiem. Drżącym.
Także członkom drżącym/ albo trzęsącym się. Kaduku.
Padającej niemocy. Mdłości serdecznej
Mdłości serdecznej/ i wielu inym niedostatkom/ pijąc/ jest wielkim lekarstwem. (Matt:) Item. Wzroku mdłemu.
Bywa ina wodka z tegoż Nardusa Indiańskiego czyniona/ przeciwko wszelakim niedostatkom wzroku/ z flusów zimnych przypadającym/ którą Vigo tak opisuje: Wziąć każe co naświeższego Nardusu Indiańskiego/ Alenki/ którą Aloe Epaticam zowią: Tucjej/ Gwoździków kramnych/
sposobem vżywána. Pámięć przywraca.
Pámięć vtráconą przywraca/ námdłoną pośila y vtwierdza. Zawrotu głowy.
Záwrot głowy leczy/ piiąc/ y głowę nią náćieráiąc. Strętwiáłym członkom.
Członkom trętwieiącym iest rátunkiem. Drżącym.
Tákże członkom drżącym/ álbo trzęsącym sie. Káduku.
Pádáiącey niemocy. Mdłośći serdecznej
Mdłośći serdeczney/ y wielu inym niedostátkom/ piiąc/ iest wielkim lekárstwem. (Matth:) Item. Wzroku mdłemu.
Bywa ina wodká z tegoż Nárdusá Indyáńskieg^o^ czyniona/ przećiwko wszelakim niedostátkom wzroku/ z flusow źimnych przypadáiącym/ ktorą Vigo ták opisuie: Wźiąć każe co naświeższego Nárdusu Indyáńskiego/ Alenki/ ktorą Aloe Epaticam zowią: Tucyey/ Gwoźdźikow kramnych/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 33
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Strętwiałym członkom.
Członkom trętwiejącym jest ratunkiem. Drżącym.
Także członkom drżącym/ albo trzęsącym się. Kaduku.
Padającej niemocy. Mdłości serdecznej
Mdłości serdecznej/ i wielu inym niedostatkom/ pijąc/ jest wielkim lekarstwem. (Matt:) Item. Wzroku mdłemu.
Bywa ina wodka z tegoż Nardusa Indiańskiego czyniona/ przeciwko wszelakim niedostatkom wzroku/ z flusów zimnych przypadającym/ którą Vigo tak opisuje: Wziąć każe co naświeższego Nardusu Indiańskiego/ Alenki/ którą Aloe Epaticam zowią: Tucjej/ Gwoździków kramnych/ każdego po równej części. To wszytko warzyć w Rożanej wodzie/ Kopru Włoskiego/ i w Świeczkowej. A gdy trochę wezwrą/ przecedzić/ i w oczy
Strętwiáłym członkom.
Członkom trętwieiącym iest rátunkiem. Drżącym.
Tákże członkom drżącym/ álbo trzęsącym sie. Káduku.
Pádáiącey niemocy. Mdłośći serdecznej
Mdłośći serdeczney/ y wielu inym niedostátkom/ piiąc/ iest wielkim lekárstwem. (Matth:) Item. Wzroku mdłemu.
Bywa ina wodká z tegoż Nárdusá Indyáńskieg^o^ czyniona/ przećiwko wszelakim niedostátkom wzroku/ z flusow źimnych przypadáiącym/ ktorą Vigo ták opisuie: Wźiąć każe co naświeższego Nárdusu Indyáńskiego/ Alenki/ ktorą Aloe Epaticam zowią: Tucyey/ Gwoźdźikow kramnych/ káżdego po rowney częśći. To wszytko wárzyć w Rożáney wodźie/ Kopru Włoskiego/ y w Swieczkowey. A gdy trochę wezwrą/ przecedźić/ y w oczy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 33
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
na kamienistych wyspach. Przyrodzenie.
NAsza Spikanarda Ogródna jest przyrodzenia rozgrzewającego/ i wysuszającego/ na końcu wtórego stopnia/ albo na początku trzeciego/ otwiera/ ścieńcza/ trawi/ mając cząstki w sobie subtelne i przenikające. Moc i skutki.
Mózgu wszelakim dolegliwościom z zimna pochodzącym jest użyteczna. Jako Nerwom albo Piętym żyłom. Mózgu niedostatkom z zimna. Paraliżu. Kaduku. Subeku.
Slakiem albo powietrzem naruszonym
Padającej niemocy.
Spaniu nad przyrodzenie/ które inni Spikiem/ drudzy Subetem z Arabskiego zowią/ tym sposobem używany.
Wziąć kwiatków Spikanardowych/ Szałwijej/ Cynamonu/ Kwiatu Muszkatowego/ Kardamomu/ Koczanków zamorskich/ albo Syszkowej Lawendy/ Staechas Grekowie zowią/ Gwoździków/
ná kámienistych wyspách. Przyrodzenie.
NAszá Spikánárdá Ogrodna iest przyrodzenia rozgrzewáiącego/ y wysuszáiącego/ ná końcu wtorego stopniá/ álbo ná pocżątku trzećiego/ otwiera/ śćieńcza/ trawi/ máiąc cząstki w sobie subtelne y przenikáiące. Moc y skutki.
Mozgu wszelákim dolegliwośćiom z źimná pochodzącym iest vżyteczna. Iáko Nerwom álbo Piętym żyłom. Mozgu niedostatkom z źimná. Páráliżu. Káduku. Subeku.
Slákiem álbo powietrzem náruszonym
Pádáiącey niemocy.
Spániu nád przyrodzenie/ ktore ini Spikiem/ drudzy Subetem z Arábskiego zowią/ tym sposobem vżywány.
Wźiąć kwiatkow Spikánárdowych/ Szałwiiey/ Cynámonu/ Kwiátu Muszkátoweg^o^/ Kárdámomu/ Koczankow zamorskich/ álbo Syszkowey Láwendy/ Staechas Grekowie zowią/ Gwoźdźikow/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 40
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
im jest nie wymownym ratunkiem/ i wielkiej a skrytej w skutkach tajemności/ a ile pierwszy/ przeto też nad inne droższy. Płynieniu nasieniu Męskiemu.
Płynienie przyrodzonego nasienia Mężczyznom zastanawia/ Nyrki nim namazując. Glistom.
Glisty i inne chrobactwo z żywota wypędza/ kropie albo dwie z winem go pijąc.
Owa wielom i rozmaitym niedostatkom w ciele/ a zwłaszcza z zimnych przyczyn jest barzo użyteczny. (Enon:) O Lawendzie/ Rozdział 11.
LAwenda Podobna jest Spikanardzie/ jeno że listu węższego i krótszego/ do tego cieńszego/ mając kwiateczki blado błękitne/ kłosiste ziające i rozłożyste/ zapachu nie tak przykrego/ jako Spikanarda/ ani tak ostrego/
im iest nie wymownym rátunkiem/ y wielkiey á skrytey w skutkách táiemnośći/ á ile pierwszy/ przeto też nád ine droższy. Płjnieniu naśieniu Męskiemu.
Płynienie przyrodzonego náśienia Mężczyznom zástanawia/ Nyrki nim námázuiąc. Glistom.
Glisty y ine chrobáctwo z żywotá wypędza/ kropie álbo dwie z winem go piiąc.
Owa wielom y rozmáitym niedostátkom w ciele/ á zwłasczá z źimnych przyczyn iest bárzo vżyteczny. (Enon:) O Láwendźie/ Rozdźiał 11.
LAwendá Podobna iest Spikánárdźie/ ieno że listu węższego y krotszego/ do tego ćienszego/ máiąc kwiateczki bládo błękitne/ kłośiste źiáiące y rozłożyste/ zapáchu nie ták przykrego/ iáko Spikánárdá/ áni ták ostrego/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 31
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
dając/ i na pulsy przykładając. Głowę wysusza.
Flusy zbytnie w głowie wysusza i trawi/ myjąc głowę ługiem/ w którymby długo Lawenda/ Bukowica/ Bobkowe liście/ i Czarnucha moknęła. Księgi Pierwsze. Od Molów szat broni.
Od molów szaty zachowuje/ kładać ją miedzy nie (Tabe)
Owa tym wszystkim niedostatkom i chorobom/ z zimnych wilgotności pochodzącym służy/ którym Spikanarda. Mózgu i Nerwom.
A zwłaszcza mózgu i Nerwom od niego pochodzącym/ wziąwszy jej według upodobania. Szałwiej/ Szystowej Lawendy/ Rozmarynu/ Kwiatu Muszkatowego/ Cynamonu/ Gwoździków/ Cardamonu/ Majeranu/ Bukowice/ i innych do tego służących rzeczy zarówno/ i to
dáiąc/ y ná pulsy przykłádáiąc. Głowę wysusza.
Flusy zbytnie w głowie wysusza y trawi/ myiąc głowę ługiem/ w ktorymby długo Láwendá/ Bukowicá/ Bobkowe liśćie/ y Czárnuchá moknęłá. Kśięgi Pierwsze. Od Molow szat broni.
Od molow száty záchowuie/ kłádác ią miedzy nie (Tabe)
Owa tym wszystkim niedostátkom y chorobom/ z źimnych wilgotnośći pochodzącym służy/ ktorym Spikánárdá. Mozgu y Nerwom.
A zwłasczá mozgu y Nerwom od niego pochodzącym/ wźiawszy iey według vpodobánia. Szałwiey/ Szystowey Lawendy/ Rozmárynu/ Kwiátu Muszkátoweg^o^/ Cynámonu/ Gwoźdźikow/ Cardamonu/ Máieranu/ Bukowice/ y inych do tego służących rzeczy zárowno/ y to
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 33
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
tak pospolicie czynią/ napełniają woreczek kitajczany/ albo Cyndalinowy Lawendowemi kwiatami/ i zawieszują w safce albo w Baryle wina. To Mózgu. Zawrotu. Żołądkowi. Morzysku. Kolice. Paraliżu.
Mózg zimny rozgrzewa mdły posila.
Zawrót głowy oddala.
Żołądek oziebły rozgrzewa.
Morzysko w żywocie układa.
Paraliżem zarażonym/ i tym wszystkim niedostatkom/ o których się powiedziało w Konfekcie Lawendowym/ jest użyteczny trunkiem. Ocet Lawendowy. Acetum Lauendule.
Ocet Lawendowy tym sposobem jako Rożany bywa czyniony/ albo Gwoździkowy/ suche kwiatki Lawendowe do wina albo do winnego octu kładąc. Ten Serce posila.
Serce posila barzo prędko i osobliwie/ Pulsy nim nacierając. Także Mdłości serdeczne
ták pospolićie czynią/ nápełniáią woreczek kitayczány/ álbo Cyndalinowy Láwendowemi kwiátámi/ y záwieszuią w sáfce álbo w Báryle winá. To Mozgu. Zawrotu. Zołądkowi. Morzysku. Kolice. Páráliżu.
Mozg źimny rozgrzewa mdły pośila.
Zawrot głowy oddala.
Zołądek oźiebły rozgrzewa.
Morzysko w zywoćie vkłáda.
Páráliżem záráżonym/ y tym wszystkim niedostátkom/ o ktorych sie powiedźiáło w Konfekćie Láwendowym/ iest vżyteczny trunkiem. Ocet Láwendowy. Acetum Lauendulae.
Ocet Láwendowy tym sposobem iáko Rożány bywa czyniony/ álbo Gwoźdźikowy/ suche kwiatki Láwendowe do winá álbo do winneg^o^ octu kłádąc. Ten Serce posila.
Serce pośila bárzo prędko y osobliwie/ Pulsy nim nácieráiąc. Tákże Mdłośći serdeczne
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 33
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613