złota ma dostatek. Spekulatywą Matematyczną głowa się psuje, a Praktyczną naprawuje serce. Ubogi stoły wala kredką, a bogaci Złotem, Srebrem, Miedzią. Zawsze najlepszy Arytmetyk bogacz: rzadko się myli, bo gęsto liczy, Ręka go boli od rachowania, nie głowa od spekulacyj.
O LICZBIE wiedzeć potrzeba, że tylko jest Numerów dziewięć, i Cyfra, z których wszystkie liczby, Summy niezliczone składają się, to jest 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 0. Z tych Elementów i Charakterów, jako największą zrobisz Summę, tę anie insze kładąc Numeros Części najpryncypalniejszych Arytmetyki jest 5. Pierwsza
złota ma dostatek. Spekulatywą Matematyczną głowa się psuie, a Praktyczną naprawuie serce. Ubogi stoły wala kredką, a bogaci Złotem, Srebręm, Miedzią. Záwsze naylepszy Arytmetyk bogacz: rzadko się myli, bo gęstó liczy, Ręka go boli od rachowania, nie głowa od spekulacyi.
O LICZBIE wiedzeć potrzeba, że tylko iest Numerow dziewięć, y Cyfra, z ktorych wszystkie liczby, Summy niezliczone składaią się, to iest 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 0. Z tych Elementow y Charakterow, iako naywiększą zrobisz Summę, tę anie insze kładąc Numeros Części naypryncypalnieyszych Arytmetyki iest 5. Pierwszá
Skrót tekstu: ChmielAteny_I
Strona: 155
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 1
Autor:
Benedykt Chmielowski
Drukarnia:
J.K.M. Collegium Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1755
Data wydania (nie wcześniej niż):
1755
Data wydania (nie później niż):
1755
oryginalnym projektem moim do dekretu z tymże Połchowskim ułożonym, który projekt szczęściem od niepodściwego Połchowskiego odebrałem, lubo już od niego pomazany i popodkreślany. Tenor zatem takowych wypisanych prejudicjów jest w te słowa:
Praeiudicia dekretu kondyktowego nowogródzkiego trybunału głównego, W. Ks. Lit. z remonstracjami onych, iuxta numerum ad marginemwedle numerów na marginesie wykonotowane.
Numero 1-mo. Będąc potencją i zawziętością teraźniejszego trybunału oraz iminencją zbliżaniem się trzeciej kondemnaty, a za nią tradycją dóbr następującą przymuszony do kondyktowego dekretu, chciałem przynajmniej w tymże kondykcie non tanquam gratiam gratis datamnie jak darmo daną łaskę, ale jako rzecz arcysprawiedliwą, to jest urodzenie moje szlacheckie od
oryginalnym projektem moim do dekretu z tymże Połchowskim ułożonym, który projekt szczęściem od niepodściwego Połchowskiego odebrałem, lubo już od niego pomazany i popodkreślany. Tenor zatem takowych wypisanych prejudicjów jest w te słowa:
Praeiudicia dekretu kondyktowego nowogródzkiego trybunału głównego, W. Ks. Lit. z remonstracjami onych, iuxta numerum ad marginemwedle numerów na marginesie wykonotowane.
Numero 1-mo. Będąc potencją i zawziętością teraźniejszego trybunału oraz imminentią zbliżaniem się trzeciej kondemnaty, a za nią tradycją dóbr następującą przymuszony do kondyktowego dekretu, chciałem przynajmniej w tymże kondykcie non tanquam gratiam gratis datamnie jak darmo daną łaskę, ale jako rzecz arcysprawiedliwą, to jest urodzenie moje szlacheckie od
Skrót tekstu: MatDiar
Strona: 792
Tytuł:
Diariusz życia mego, t. I
Autor:
Marcin Matuszewicz
Miejsce wydania:
nieznane
Region:
ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
pamiętniki
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
między 1754 a 1765
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1765
Tekst uwspółcześniony:
tak
Redaktor wersji uwspółcześnionej:
Bohdan Królikowski
Miejsce wydania wersji uwspółcześnionej:
Warszawa
Wydawca wersji uwspółcześnionej:
Państwowy Instytut Wydawniczy
Data wydania wersji uwspółcześnionej:
1986
podle tej kropki/ iż zawsze dziesiątk/ rzeczesz iż ta zaś 2. waży dwa tysiące/ wymówisz tedy tę liczbę tak/ dwakroć tysiąc tysięcy (względem drugiej kropki trzeba mówić kroć) cry sta czternaście tysięcy (ile kropek tyle razów tysięcy wymieniać) pięć set sześćdziesiąt i siedm. Szósty, Jeżeli jeszcze więcej będzie tych Numerów/ także sobie poczynaj/ ja^k^o i z drugiemi/ przykładając zawsze kroć ile kropek/ ale iż to tylko w Szkołach kroć przykładają. Pamiętajże ty przeto/ iż cokolwiek liczby na siódmej poście od prawej ręki biorąc będzie/ to już tam milionami Rachmistrze zowią/ jako to 156789356. Rachmistrze tedy wymawiają tak/ sto pięćdziesiat
podle tey kropki/ iż záwsze dźieśiątk/ rzeczesz iż tá záś 2. waży dwá tyśiące/ wymowisz tedy tę liczbę ták/ dwákroć tyśiąc tyśięcy (względem drugiey kropki trzebá mowić kroć) tzry stá czternaśćie tyśięcy (ile kropek tyle rázow tyśięcy wymieniáć) pięć set sześćdźieśiąt y śiedm. Szosty, Ieżeli ieszcze więcey będźie tych Numerow/ tákże sobie poczynay/ iá^k^o y z drugiemi/ przykładáiąc záwsze kroć ile kropek/ ale iż to tylko w Szkołách kroć przykładáią. Pámiętayże ty przeto/ iż cokolwiek liczby ná śiodmey pośćie od práwey ręki biorąc będźie/ to iuż tam milionámi Ráchmistrze zowią/ iáko to 156789356. Ráchmistrze tedy wymawiáią ták/ sto pięćdźieśiat
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 6
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
. ponieważ niemasz już żadnej posty więcej. Dla praktyki przerachuj te Egzempla: Część Pierwsza
Przestroga o prędkim Summowaniu. Abyś umiał potym wielkie Rachunki/ jako bywają w Regestrach/ prędko i dobrze rachować/ ćwicz się zaraz/ abyć to dla zwyczaju łatwo potym było umieć. Gdy umniesz jednę postą/ na której numerów wiele/ nie mów dwadzieścia i jeden/ dwadzieścia i dwa/ dwadzieścia i trzy/ abo trzydzieści i jeden/ trzydzieści i dwa/ etc. abowiem dla powtarzania takowego/ prędko się rado zmyli/ i co mówił drugi zapomina; także też jeżeli dobrze rachował nie może zrozumieć/ przetoż ty gdy zaczynasz/ na przykład
. ponieważ niemász iuż żadney posty więcey. Dla práktyki przeráchuy te Exempla: Część Pierwsza
Przestrogá o prędkim Summowániu. Abyś vmiał potym wielkie Rachunki/ iáko bywáią w Regestrach/ prędko y dobrze ráchować/ ćwicz się záraz/ abyć to dla zwyczáiu łátwo potym było vmieć. Gdy umniesz iednę postą/ na ktorey numerow wiele/ nie mow dwádźieśćia y ieden/ dwádźieśćia y dwá/ dwádźieśćia y trzy/ ábo trzydźieśći y ieden/ trzydźieśći y dwá/ etc. ábowiem dla powtárzánia tákowego/ prędko się rádo zmyli/ y co mowił drugi zápomina; także też ieżeli dobrze rachował nie może zrozumieć/ przetoż ty gdy zaczynasz/ ná przykład
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 10
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
drugą postą/ mówiąc: 4 od 5 (bo chociaż to 6 napisano/ jednak żeś jednej pożyczył/ to już jedną mniejsza) zostaje 1. którą także napisz pod linią. Potym i z trzecią postą/ mówiąc: 8 od 8 iż nie zostaje nic/ przeto nullę napisz. A iż niemasz więcej Numerów na spodniej rydze/ a na wierzchu są jeszcze Numerus/ napisać tedy trzeba pod linią/ i będzie Resta tak: o całej Liczbie.
Resta. Szósty, Pomnieć to/ iż kiedy pożyczany Numerus przyłożysz/ by do największej/ tedy nie zostanie nic więcej nad 9. jako to:
Siódmy, Trafilić się też
drugą postą/ mowiąc: 4 od 5 (bo choćiaż to 6 nápisano/ iednák żeś iedney pożyczył/ to iuż iedną mnieysza) zostáie 1. ktorą tákże nápisz pod linią. Potym y z trzećią postą/ mowiąc: 8 od 8 iż nie zostáie nic/ przeto nullę nápisz. A iż niemász więcey Numerow ná spodniey rydze/ á ná wierzchu są ieszcze Numerus/ nápisáć tedy trzebá pod linią/ y będźie Restá ták: o cáłey Liczbie.
Restá. Szosty, Pomnieć to/ iż kiedy pożyczány Numerus przyłożysz/ by do naywiększey/ tedy nie zostánie nic więcey nád 9. iáko to:
Siodmy, Tráfilić się też
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 17
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
tak/ 2 razy 2/ czynią 4/ i z tą co pamięci/ uczynią 5/ a ponieważ już nie mas żadnego numerus więcej/ piszę całe te 5/ i będzie tak: o całej Liczbie.
I uczyniwszy linią/ sumuęte produkty/ które uczynią in summa tak jako wyżej widzisz. A jeżeli będzie więcej numerów na rydze mnożyciela/ postępujże sobie tak jako i z temi a dla praktyki przerachuj sobie te Egzempla: Część Pierwsza
Szósty, Trafia się częst/ iż też na wierzchniej rydze wielości będzie 0/ o czym masz wiedzieć/ iż się nie multiplikuje/ ale się tak prosto 0. pisze/ chyba jeżeli co zostało od
ták/ 2 rázy 2/ czynią 4/ y z tą co pámięći/ vczynią 5/ á ponieważ iuż nie mas żadnego numerus więcey/ piszę cáłe te 5/ y będźie tak: o cáłey Liczbie.
I vczyniwszy linią/ sumuęte produkty/ ktore vczynią in summá ták iáko wyżey widźisz. A ieżeli będźie więcey numerow ná rydze mnożyćielá/ postępuyże sobie ták iáko y z temi á dla práktyki przerachuy sobie te Exemplá: Część Pierwsza
Szosty, Trafia się częst/ iż też ná wierzchniey rydze wielośći będźie 0/ o czym masz wiedźieć/ iż się nie multiplikuie/ ale się ták prosto 0. pisze/ chyba ieżeli co zostało od
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 28
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
tę multiplikacją jaka proba? A. Jest Diuizja/ przez którą trzeba coś multiplikował/ diuidować. o całej Liczbie. ROZDZIAŁ V. O Diuizjej, abo Dzieleniu.
I.A cóż to jest Diuizja? A. Jest to piąty sposób w Arytmetyce/ przez który trzeba dzielić/ to jest/ gdy będzie wiele numerów pewną summą określonych/ one według woli na równe części podzielić: a że lepiej przykładem objaśnię/ daj to/ każąc 20 osób na pary złączyć/ to ty kiedy ich będziesz po dwie personie łączył/ znajdziesz 10 par/ abo dziesięć rzędów/ a jeśli po trzy to 6 rzędów/ i dwa nazbyt zostaną: jeżeli
tę multiplikácyą iáka probá? A. Iest Diuizya/ przez ktorą trzebá coś multiplikował/ diuidowáć. o cáłey Liczbie. ROZDZIAŁ V. O Diuizyey, ábo Dźieleniu.
I.A coż to iest Diuizya? A. Iest to piąty sposob w Arythmetyce/ przez ktory trzebá dźielić/ to iest/ gdy będźie wiele numerow pewną summą określonych/ one według woli ná rowne częśći podźielić: á że lepiey przykładem obiáśnię/ day to/ każąc 20 osob ná pary złączyć/ to ty kiedy ich będźiesz po dwie personie łączył/ znáydźiesz 10 par/ ábo dźieśięc rzędow/ á iesli po trzy to 6 rzędow/ y dwá názbyt zostáną: ieżeli
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 31
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
od lewej/ jako w tym przykładzie widzisz: Część Pierwsza
Drugi, Trzeba wiedzieć/ iż tylko dwie rydze należą do tego sposobu/ pierwsza zwierzchnia ma być zawsze większa niż spodnia/ i zowie się wierzchna Ryga Mnóstwo, druga spodnia zowie się Dzielni, którego Dzielnika trzeba numerus/ tyle razy pisać/ ile na rydze mnóstwa numerów będzie/ jakoć się niżej pokaże. Trzeci, Wiedzieć masz/ iż na wiele razy Dzielnika liczba/ Mnóstwa numery podzielić możesz/ to jest/ jakom ci przykładem objaśnił/ wiele twemu Dzielnikowi równych razów znajdziesz (a to raz abo 2/ więcej jednak nad 9 nie bywa) tyle razów napiszesz na prawej ręce
od lewey/ iáko w tym przykładźie widźisz: Część Pierwsza
Drugi, Trzebá wiedźieć/ iż tylko dwie rydze należą do tego sposobu/ pierwsza zwierzchnia ma bydź záwsze większa niż spodnia/ y zowie się wierzchna Rygá Mnostwo, druga spodnia zowie się Dźielni, ktorego Dźielniká trzebá numerus/ tyle rázy pisáć/ ile ná rydze mnostwá numerow będźie/ iákoć się nizey pokaże. Trzeći, Wiedźieć masz/ iż ná wiele rázy Dźielniká liczba/ Mnostwá numery podźielić możesz/ to iest/ iákom ći przykładem obiáśnił/ wiele twemu Dźielnikowi rownych rázow znáydźiesz (á to raz ábo 2/ więcey iednák nád 9 nie bywa) tyle rázow nápiszesz ná práwey ręce
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 32
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
wziąć jako tu w tym przykładzie.
Tu widzisz iż po subtrakcjej zostaje 10/ a dzielnik jest 9 który w 10 może raz być/ przetoż zmasz tę na quotiencie/ a napisz większą/ i będzie tać dobry przykład: o całej Liczbie.
Siódmy. Pamiętać i wiedzieć też to masz/ iż gdy będzie wiele Numerów do subtrahowania/ tedy masz tak sobie postępować/ i wszystkie nauki zachować/ jakom cię w subtrakcjej nauczył. Ósmy. A kiedy dwa Numery abo więcej będą na rydze dzielnika/ jako to/ kiedy trzeba będzie między 32 abo więcej podzielac złotych 1952/ tedy masz tak obadwa Numery postawić/ zachowując punkt czwarty tego Roździału
wźiąć iáko tu w tym przykłádźie.
Tu widźisz iż po subtrákcyey zostáie 10/ á dźielnik iest 9 ktory w 10 może raz bydź/ przetoż zmasz tę na quotienćie/ á napisz większą/ y będźie tać dobry przykład: o cáłey Liczbie.
Siodmy. Pámiętáć y wiedźieć też to masz/ iż gdy będźie wiele Numerow do subtráhowánia/ tedy masz ták sobie postępowáć/ y wszystkie náuki záchowáć/ iákom ćię w subtrákcyey náuczył. Osmy. A kiedy dwá Numery ábo więcey będą ná rydze dźielniká/ iáko to/ kiedy trzebá będźie między 32 ábo wiecey podźielác złotych 1952/ tedy masz tak obádwá Numery postáwić/ zachowuiąc punkt czwarty tego Roźdźiału
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 37
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
nic nie piszę pod dzielnikiem/ ale prosto zaraz subtrachuję tak/ mówiąc: 2 od 2/ nie zostaje nic/ potym mówię 3 od 3/ nie zostaje nic/ i tak dzielnika i te 32 przekreśliwszy/ będziesz miał na jednę personę zł: 61/ jako tu w przykładzie widzisz.
Będzieli więcej na rydze mnóstwa Numerów także i dzielnika/ tedy tak jakom tu wzwyż czynił rachuj/ dla praktyki ćwicz się w tych przykładach:
ma być
15 Część Pierwsza.
Dziewiąty. Przyjdzielić kiedy przez 10 abo iż null będzie więcej diuidować masz wiedzieć/ iż ich nie trzeba tak jako innych Numerus pisać/ (chyba iż będzie w posrzodku między
nic nie piszę pod dźielnikiem/ ále prosto záraz subtráchuię ták/ mowiąc: 2 od 2/ nie zostáie nic/ potym mowię 3 od 3/ nie zostáie nic/ y ták dźielniká y te 32 przekreśliwszy/ będźiesz miał ná iednę personę zł: 61/ iáko tu w przykładźie widźisz.
Będźieli więcey ná rydze mnostwá Numerow tákże y dźielniká/ tedy ták iákom tu wzwysz czynił ráchuy/ dla práktyki ćwicz się w tych przykładách:
ma bydź
15 Część Pierwsza.
Dźiewiąty. Przyidźielić kiedy przez 10 ábo iż null będźie więcey diuidowáć masz wiedźieć/ iż ich nie trzebá tak iáko innych Numerus pisáć/ (chybá iż będźie w posrzodku między
Skrót tekstu: GorAryt
Strona: 39
Tytuł:
Nowy sposób arytmetyki
Autor:
Jan Aleksander Gorczyn
Drukarnia:
Krzysztof Schedel
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1647
Data wydania (nie wcześniej niż):
1647
Data wydania (nie później niż):
1647
