jej odwilża i otwiera/ kąpanie także sobie z niego po pępek czynąc. Toż też otwór łona nim plastrując czyni. Zatwardziałości
Zatwardziałości wszelakie odmiękcza Plinius. Ściatyce
Ściatice/ to jest/ boleniu i łupaniu w biodrach/ jest ratunkiem/ korzenie Kosacowe warząc/ z tej polewki Klistery dając. Albo też sam Korzeń z żywicą plastrowany. Plim. Mesin Fiftule.
Fiftuły to jest: dziury w ciele głębokie/ a zwierzchu wąskie. Także Rany brzeżyste/ i zagniłe wychędaża i czyści/ wymywając je tąż juchą korzenia warzonego/ i zdrowym ciałem wypełnia/ prochem tegoż korzenia je zasypując. Języczkowi.
Zapalenie języczka/ albo czopka w gardle/
iey odwilża y otwiera/ kąpánie tákże sobie z niego po pępek czynąc. Toż też otwor łoná nim plastruiąc czyni. Zátwárdźiáłośći
Zátwardźiáłośći wszelakie odmiękcza Plinius. Sciátjce
Sciátice/ to iest/ boleniu y łupániu w biodrách/ iest rátunkiem/ korzenie Kosacowe wárząc/ z tey polewki Klistery dáiąc. Albo też sam Korzeń z zywicą plastrowány. Plim. Mesin Fiftule.
Fiftuły to iest: dźiury w ćiele głębokie/ á zwierzchu wąskie. Także Rány brzeżyste/ y zágniłe wychędaża y czysći/ wymywáiąc ie tąż iuchą korzenia wárzonego/ y zdrowym ćiáłem wypełnia/ prochem tegoż korzenia ie zásypuiąc. Ięzyczkowi.
Zápalenie ięzyczká/ álbo czopká w gárdle/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 7
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
: Womity czyni.
Womity czyni/ dawszy go ćwierć łota z pułkwarciem wody ciepłej pić. Plin: Płód martwy wywodzi.
Płód martwy z żywota wywodzi
Łożysko także po porodzeniu pozostałe/ z prochu korzenia Fiołkowego/ a z miodu czopek uczyniwszy w łona otwór wpuszczony. Toż czyni sam korzeń warzony/ a na otwór łona plastrowany. Opuszeniu.
Opuszeniu/ pijąc go/ jest użyteczny. Plin: Zołzom
Zołzy. Gruczo;
Gruczoły. Wolom.
Wola i
Zatwardziałości stare odmiękcza/ i rozpędza plastr z niego/ a z miodu na nie przykładając. Zatwardziałości
Proch korzenia Fiołkowego dając z winem pić/ Płód martwy/ także łożysko pozostałe paniam po porodzeniu wywodzi
: Womity czyni.
Womity czyni/ dawszy go ćwierć łotá z pułkwarciem wody ćiepłey pić. Plin: Płod martwy wywodźi.
Płod martwy z żywotá wywodźi
Łożysko tákże po porodzeniu pozostáłe/ z prochu korzenia Fiołkowego/ á z miodu czopek vczyniwszy w łona otwor wpusczony. Toż czyni sam korzeń wárzony/ á ná otwor łoná plastrowány. Opuszeniu.
Opuszeniu/ piiąc go/ iest vżyteczny. Plin: Zołzom
Zołzy. Gruczo;
Gruczoły. Wolom.
Wola y
Zátwárdźiáłośći stáre odmiękcza/ y rospądza plastr z niego/ á z miodu ná nie przykłádáiąc. Zátwárdźiáłosći
Proch korzenia Fiołkowego dáiąc z winem pić/ Płod martwy/ tákże łożysko pozostáłe pániam po porodzeniu wywodzi
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 7
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
niego a z miodu uczyniona napełniając je. Albo inym maściam przymieszany. Eginet: Mesua. Kości okrywa
Kości z ciała obnażone/ i opadłe rychło zdrowym ciałem okrywa/ prochem je tego korzenia zasypując. Głowie.
Bolenie głowy prędko uśmierza z octem proch miałko z niego utarty/ a z Rożanym olejkiem zmięszany/ i na czoło plastrowany. To jako/ i którym sposobem/ trochę się niżej pokaże. Toż czyni korzeń jego z Pigwami utarty/ a na skronie i czoło plastrowany. Plin. Piegom
Piegi/ i inne zmazy na ciele i na twarzy będące/ ściera proch tegoż korzenia/ z równą częścią ciemierzyce białej/ a ze dwiema częściami
niego á z miodu vczyniona nápełniáiąc ie. Albo inym máśćiam przymieszány. Eginet: Mesua. Kośći okrywa
Kośći z ćiáłá obnażone/ y opádłe rychło zdrowym ćiáłem okrywa/ prochem ie tego korzenia zásypuiąc. Głowie.
Bolenie głowy prędko vśmierza z octem proch miáłko z niego vtárty/ á z Rożánym oleykiem zmięszány/ y ná czoło plástrowány. To iáko/ y ktorym sposobem/ trochę się niżey pokaże. Toż czyni korzeń iego z Pigwámi vtárty/ á na skronie y czoło plastrowány. Plin. Piegom
Piegi/ y inne zmázy ná ćiele y ná twarzy będące/ śćiera proch tegoż korzeniá/ z rowną częścią ćięmierzyce białey/ á ze dwiemá częśćiámi
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 7
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ aż trzecia część/ albo połowica wina/ abo wody/ wywre/ a przecedziwszy/ znowu z cukrem przywarzyć/ i pić. Toż w konsekcie przerzeczonym używany czyni. Świnim wrzodom
Zauszne/ albo świnie wrzody/ które Łacinnicy Scrophulas zowią/ korzeń Kosacowy w Winie Włoskim warzony/ a z mąką Jęczmienną utarty/ ciepło plastrowany rozpędza. Gnilcu
Gnilec w uściech leczy/ z Mirrą w winie warzony/ a tym ciepło płokany. Żyłom suchym.
Żyły Flegmą gęstą a lipką ogarnione i zatkane/ otwiera korzeń Fiołkowy w winie warzony/ a trunkiem używany. Abowiem flusy gęste rozrzedza/ rozprawia i rozpędza. Z miodem też pitym używany do tegoż
/ áż trzećia częsć/ álbo połowicá winá/ ábo wody/ wywre/ á przecedźiwszy/ znowu z cukrem przywárzyć/ y pić. Toż w konsekćie przerzeczonym vżywany czyni. Swinim wrzodom
Záuszne/ álbo świnie wrzody/ ktore Láćinnicy Scrophulas zowią/ korzeń Kosacowy w Winie Włoskim wárzony/ á z mąką Ięczmienną vtárty/ ćiepło plastrowany rospądza. Gnilcu
Gnilec w vśćiech leczy/ z Mirrhą w winie wárzony/ á tym ćiepło płokány. Zyłom suchym.
Zyły Flágmą gęstą á lipką ogárnione y zátkáne/ otwiera korzeń Fiołkowy w winie wárzony/ á trunkiem vżywány. Abowiem flusy gęste rozrzedza/ rospráwia y rospędza. Z miodem też pitym vżywány do tegoż
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 8
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
używając. Abowiem rozgrzewa/ i wnętrzności w nim rozpadza. Miesięcznej
Miesięcną chorobę Paniam wzbudza/ i wywodzi/ a to nietylko przez usta jakimkolwiek sposobem używany/ ale też nad warzonym korzeniu jego siedząc/ parę przez lijek wotwor łona puszczając. Od gadziny obrażonem
Od Gadziny jadowitej ukaszonym/ jakimkolwiek sposobem używany/ bądź zwierzchu plastrowany/ bądź trunkiem używany/ jest wielkim lekarstwem/ i przeto do Driakwie też wchodzi. W członkach boleniu.
Boleści w członkach/ w stawiech/ z zimnych Flusów Flegmistych/ tak przez usta używany/ jak zwierzchu przykładany/ nim je naparzając uśmierza. Wydymaniu w stolcu.
Wydymanie w stolcu z zimnej przyczyny leczy/ Proch
vżywáiąc. Abowiem rozgrzewa/ y wnętrznośći w nim rospadza. Mieśięczney
Mieśięcną chorobę Pániam wzbudza/ y wywodźi/ á to nietylko przez vstá iákimkolwiek sposobem vżywány/ ále też nád wárzonym korzeniu iego śiedząc/ parę przez liiek wotwor łoná pusczáiąc. Od gádźiny obráżonem
Od Gádźiny iádowitey vkaszonym/ iákimkolwiek sposobem vżywány/ bądź zwierzchu plastrowány/ bądź trunkiem vżywány/ iest wielkim lekárstwem/ y przeto do Dryiakwie też wchodźi. W członkách boleniu.
Boleśći w członkách/ w stáwiech/ z źimnych Flusow Flegmistych/ tak przez vstá vżywány/ iák zwierzchu przykłádány/ nim ie náparzáiąc vśmierza. Wydymániu w stolcu.
Wydymánie w stolcu z zimney przyczyny leczy/ Proch
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 24
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Nyrki zatkane.
Pęcherz zamulony. Żyłom zatkanym.
Żyły także zaćpane grubemi zimnemi a flegmistemi wilgotnościami otwiera i wychędaża/ warzony w wodzie/ a trunkiem używany/ albo Proch jego z Winem/ bądź z miodem/ bądź z Opichową albo Pietruszczaną wodką pijąc/ moczem wywodzi. Toż czym z Mastykowym olejkiem ciepło na łono plastrowany. Item. Wietrznościom.
Wietrzności z żołądka/ które opuszenie czynią/ rozpędza/ warząc/ a juchę jego pijąc. Kolice.
Gryzienie i Morzyska/ co koliką drudzy zowią/ uśmierza/ przerzeczonym sposobem używany. Do maści i plaszczów wchodzi.
Wchodzi korzenie Ostryżowe do plastrów i maści rozgrzewających. Pamięci utraconej
Pamięć utraconą przywraca/
Nyrki zátkáne.
Pęchyrz zámulony. Zyłom zatkánym.
Zyły tákże záćpáne grubemi źimnemi á flágmistemi wilgotnościámi otwiera y wychędaża/ wárzony w wodźie/ á trunkiem vżywány/ álbo Proch iego z Winem/ bądź z miodem/ bądz z Opichową álbo Pietrusczáną wodką piiąc/ moczem wywodźi. Toż czym z Mástykowym oleykiem ciepło ná łono plastrowány. Item. Wietrznośćiom.
Wietrznośći z żołądká/ ktore opuszenie czynią/ rospądza/ wárząc/ á iuchę iego piiąc. Kolice.
Gryźienie y Morzyská/ co koliką drudzy zowią/ vśmierza/ przerzeczonym sposobem vżywány. Do máśći y plásczow wchodźi.
Wchodźi korzenie Ostryżowe do plástrow y máśći rozgrzewáiących. Pámięći vtráconej
Pámięć vtráconą przywraca/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 27
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
też kaszel uśmierza z miodem używany. Kaszlu. Gwizdotchniącym.
Gwiżdżotchniącym/ jest lekarstwem. Korzeń w wodzie abo w pitym miedzie warzony a pity. Także jego nasienie. (Dios.) Moczu
Moczu ciężkiemu puszczaniu tenże trunek przystojny. Albowiem potężnie go pędzi. (Gal.) Grucząłom
Gruczoły i twardości każde każde rozpędza plastrowany. Ranom.
Rany stula/ zawiera/ i goi/ także go plastrując. (Dios.) Bolączkom
Toż też o Bolaczkach i wrzodach rozumieć. Śleziony zatkanie. Ślezienie
Nerek i Pęcherzowi.
Pęcherza zamulenie otwiera wychędaża. Kamień
Kamień krzy i moczem wywodzi/ Nasienie/ liście/ i korzeń/ bądź prochem/ bądź
też kászel vśmierza z miodem vżywány. Kászlu. Gwizdotchniącym.
Gwiżdżotchniącym/ iest lekárstwem. Korzeń w wodźie ábo w pitym miedźie wárzony á pity. Tákże ieg^o^ naśienie. (Dios.) Moczu
Moczu ćiężkiemu pusczániu tenże trunek przystoyny. Albowiem potężnie go pędźi. (Gal.) Grucząłom
Gruczoły y twárdośći káżde káżde rospądza plastrowány. Ránom.
Rány stula/ záwiera/ y goi/ tákże go plastruiąc. (Dios.) Bolączkom
Toż też o Bolaczkách y wrzodách rozumieć. Sleźiony zátkánie. Sleźienie
Nyrek y Pęchyrzowi.
Pęchyrzá zámulenie otwiera wychędaża. Kámień
Kámień krzy y moczem wywodźi/ Naśienie/ liśćie/ y korzeń/ bądź prochem/ bądź
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 100
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
serca.
Przeciwko wszelakim niedostatkom około serca/ Nasienie tego Dzięgielu bywa dawane. Toż Sok z krzenia jego pity czyni. Przeto
Korzeń i nasienie wchodzi do lekarstw serdecznych. Wchodzi do lekars Wzroku.
Wzrok jasny i bystry czyni z miodem nasienie często pijąc. (Gal.) Wrzodom
Wrzody wilgotne wysusza i goi/ korzeń plastrowany. Nabrzmiałości
Nabrzmiałości i napuchnienia w którejkolwiek części ciała/ twarde: chociaż też przymiotem ognistym korzenie jego plastrując rozgarnia. Cięszkość w Piersi:
Ciężkość z piersi oddala/ warząc go z liściem i z nasieniem/ a rano i na noc po trunku ciepło pijąc. (Plin.) używanie
Niektórzy używają go/ tak liścia/
sercá.
Przećiwko wszelákim niedostátkom około sercá/ Naśienie tego Dźięgielu bywa dawáne. Toż Sok z krzenia iego pity czyni. Przeto
Korzeń y naśienie wchodźi do lekarstw serdecznych. Wchodźi do lekars Wzroku.
Wzrok iásny y bystry czyni z miodem naśienie często piiąc. (Gal.) Wrzodom
Wrzody wilgotne wysusza y goi/ korzeń plastrowány. Nábrzmiáłośći
Nábrzmiáłośći y nápuchnienia w ktoreykolwiek częśći ćiáłá/ twárde: choćiaż też przymiotem ognistym korzenie iego plastruiąc rozgárnia. Cięśzkość w Pierśi:
Ciężkość z pierśi oddala/ wárząc go z liśćiem y z naśieniem/ á ráno y ná noc po trunku ćiepło piiąc. (Plin.) vżywánie
Niektorzy vżywáią go/ ták liśćiá/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 101
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
pierwej je chustami rozgrzawszy. Item.
Sok z nasienia/ z naci/ i z korzenia wyżęty/ i z wodą lodową z dawnych czasów zmarzłą na pył zmieszany: Okrutne bole Podagryczne uśmierza tym mażąc: Podagrze Chiragrze Scjatyce Artetyce jest wielkim i doświadczonym lekarstwem proch z korzenia tego ziela/ z małmazją szczerą/ a nie machlowaną plastrowany/ pierwej go w niej przez dziewięć dni mocząc. Ciężkie boleści układa/ zwłaszcza z zimnych a flegmistych flusów pochodzące. (Tur.) Podagrze Chyragrz Ściatyce. Artetyce. Księgi Pierwsze. Krwi oziębłej w nyrkach.
Krew w przerzeczonych członkach oziębłą: Także Żyły pięte/ albo Nerwy/ i inne Żyły oziębłe rozgrzewa/ przywracając
pierwey ie chustámi rozgrzawszy. Item.
Sok z naśienia/ z náći/ y z korzeniá wyżęty/ y z wodą lodową z dawnych czasow zmárzłą ná pył zmieszány: Okrutne bole Podágryczne vśmierza tym máżąc: Podágrze Chirágrze Scyátyce Artetyce iest wielkim y doświádczonym lekárstwem proch z korzeniá teg^o^ źielá/ z máłmázyą sczerą/ á nie máchlowáną plastrowány/ pierwey go w niey przez dźiewięć dni mocząc. Ciężkie boleśći vkłáda/ zwłasczá z źimnych á flegmistych flusow pochodzące. (Tur.) Podágrze Chyrágrz Sciátyce. Artetyce. Kśięgi Pierwsze. Krwi oźiębłey w nyrkách.
Kreẃ w przerzeczonych członkách oźiębłą: Tákże Zyły pięte/ álbo Nerwy/ y ine Zyły oźiębłe rozgrzewa/ przywracáiąc
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 104
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w kiszkach morzysku/ jest użytecznym lekarstwem/ korzenie/ nasienie/ liście/ jakokolwiek używane/ zwłaszcza płonnego/ bo ta zawsze jest potężniejszych skutków w lekarstwie/ a niżli ogródna. Ślinogorzu.
Wrzód w garle/ który ślinogorzem zowią/ leczy. Gruczołom na szyj.
Gruczoły na szyj rozpędza/ korzeń z solą a z winem plastrowany. (Tab.) Planom.
Plany wszelkie na ciele wyciera/ korzeń w wodzie warzony i plastrowany. (Aetins.) Od bestii obrażonem
Od bestii jakichkolwiek jadowitych obrażonym jest ratunkiem znacznym/ tak potrawą/ jako też lekarstwem często używany. (Aetius.) Wodka z Laniejbronie polnej. Aqua distilat.
Ta wodka acz
w kiszkách morzysku/ iest vżytecznym lekárstwem/ korzenie/ naśienie/ liśćie/ iákokolwiek vżywáne/ zwłasczá płonnego/ bo tá záwsze iest potężnieyszych skutkow w lekárstwie/ á niżli ogrodna. Slinogorzu.
Wrzod w gárle/ ktory slinogorzem zowią/ leczy. Gruczołom ná szyi.
Gruczoły ná szyi rospądza/ korzeń z solą á z winem plastrowány. (Tab.) Plánom.
Plány wszelkie ná ćiele wyćiera/ korzeń w wodźie wárzony y plastrowány. (Aetins.) Od bestiy obráżonem
Od bestiy iákichkolwiek iádowitych obráżonym iest rátunkiem znácznym/ ták potráwą/ iáko też lekárstwem często vżywány. (Aetius.) Wodká z Lánieybronie polney. Aqua distilat.
Tá wodká ácz
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 131
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
