po pół łociu: To wszytko co nasubtelniej utarszy na Porfirze/ a niemożeli być/ tedy w moździerzu/ z Sokami przerzeczonymi zmieszać/ a potym przy wolnym ogniu trochę przywarzywszy/ pióro w tym maczając/ Bielmo pomazować. Albo potrosze tego na nie puszczać. Aben Mesua. Księgi Pierwsze Zołątkowi.
Żołądkowi bolejącemu/ z wietrzności zimnych i ostrych jest lekarstwem/ Korzeń w Winie warząc/ a pijąc. Nerkom
Nerkom zatkanym/ Pechyrzowi. Ślezionie.
Pęcherzowi/ Ślezionie/ i wątrobie zamulonym/ korzeń w Winie warzony/ jest barzo użyteczny/ dając go pić. Abowiem wietrzności w nich zimne rozpędza/ zamulenia otwiera/ wilgotności w nich grube i klijnowate rozrzedza
po puł łoćiu: To wszytko co nasubtelniey vtárszy ná Porfirze/ á niemożeli bydź/ tedy w możdżerzu/ z Sokámi przerzeczonymi zmieszać/ á potym przy wolnym ogniu trochę przywárzywszy/ pioro w tym maczáiąc/ Bielmo pomázowáć. Albo potrosze tego ná nie pusczáć. Aben Mesua. Kśięgi Pierwsze Zołątkowi.
Zołądkowi boleiącemu/ z wietrznośći źimnych y ostrych iest lekárstwem/ Korzeń w Winie warząc/ á piiąc. Nerkom
Nerkom zátkánym/ Pechyrzowi. Sleźionie.
Pęcherzowi/ Sleźionie/ y wątrobie zámulonym/ korzeń w Winie wárzony/ iest bárzo vżyteczny/ dáiąc go pić. Abowiem wietrznośći w nich źimne rospądza/ zámulenia otwierá/ wilgotnośći w nich grube y kliinowáte rozrzedza
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 9
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nie puszczać. Aben Mesua. Księgi Pierwsze Zołątkowi.
Żołądkowi bolejącemu/ z wietrzności zimnych i ostrych jest lekarstwem/ Korzeń w Winie warząc/ a pijąc. Nerkom
Nerkom zatkanym/ Pechyrzowi. Ślezionie.
Pęcherzowi/ Ślezionie/ i wątrobie zamulonym/ korzeń w Winie warzony/ jest barzo użyteczny/ dając go pić. Abowiem wietrzności w nich zimne rozpędza/ zamulenia otwiera/ wilgotności w nich grube i klijnowate rozrzedza i rozprawuje. Syrop z Kosacu. Syropus de Ireos.
Syrop z korzenia Kosacowego/ tak z swojskiego jako i Słowieńskiego/ tym sposobem może być czyniony. Wziąć Kosacu ochędożonego z ośm łotów/ przetłukszy/ przez trzy dni w Winnym occie moczyć
nie pusczáć. Aben Mesua. Kśięgi Pierwsze Zołątkowi.
Zołądkowi boleiącemu/ z wietrznośći źimnych y ostrych iest lekárstwem/ Korzeń w Winie warząc/ á piiąc. Nerkom
Nerkom zátkánym/ Pechyrzowi. Sleźionie.
Pęcherzowi/ Sleźionie/ y wątrobie zámulonym/ korzeń w Winie wárzony/ iest bárzo vżyteczny/ dáiąc go pić. Abowiem wietrznośći w nich źimne rospądza/ zámulenia otwierá/ wilgotnośći w nich grube y kliinowáte rozrzedza y rospráwuie. Syrop z Kosacu. Syropus de Ireos.
Syrop z korzenia Kosacowego/ ták z swoyskiego iáko y Słowieńskiego/ tym sposobem może bydź czyniony. Wźiąć Kosacu ochędożonego z ośm łotow/ przetłukszy/ przez trzy dni w Winnym ocćie moczyć
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 9
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nie do potraw/ jako Tatarowie dla cielesnej żądze/ którzy nietylko surowego z chlebem/ ale też miasto jarzyny warzonego używają. Wątrobie.
Wątrobę zaziębioną osobliwie rozgrzewa/ warząc korzenie w wodzie/ do wywarzenia trzeciej części/ a te wodę rano i na noc przez kilka dni pijać. Bokom boleniu.
Bolenie boków zrospierania zwietrzności/ wewnątrz zawartymi. Także Morzysku.
Gryzieniu i morzysku w żywocie/ z wilgotności albo z wietrzności zimnych/ też wodę rano i na noc ciepło pijąc/ rozpadza. Narwaniu członka.
Natargnieniu/ narwaniu/ któregokolwiek członka w swym stawie/ leczy/ naparzając go tąż wodą/ abowiem suche żyły posila/ utwierdza i
nie do potraw/ iáko Tátárowie dla ćielesney żądze/ ktorzy nietylko surowego z chlebem/ ále też miásto iárzyny wárzonego vżywáią. Wątrobie.
Wątrobę záźiębioną osobliwie rozgrzewa/ wárząc korzenie w wodźie/ do wywárzenia trzećiey częśći/ á te wodę ráno y ná noc przez kilká dni piiáć. Bokom boleniu.
Bolenie bokow zrospieránia zwietrznośći/ wewnątrz záwártymi. Tákże Morzysku.
Gryźieniu y morzysku w żywoćie/ z wilgotnośći álbo z wietrznośći źimnych/ też wodę ráno y ná noc ćiepło piiąc/ rospadza. Nárwániu członká.
Nátárgnieniu/ nárwániu/ ktoregokolwiek członká w swym stáwie/ leczy/ náparzáiąc go tąż wodą/ ábowiem suche żyły pośila/ vtwierdza y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 20
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
też miasto jarzyny warzonego używają. Wątrobie.
Wątrobę zaziębioną osobliwie rozgrzewa/ warząc korzenie w wodzie/ do wywarzenia trzeciej części/ a te wodę rano i na noc przez kilka dni pijać. Bokom boleniu.
Bolenie boków zrospierania zwietrzności/ wewnątrz zawartymi. Także Morzysku.
Gryzieniu i morzysku w żywocie/ z wilgotności albo z wietrzności zimnych/ też wodę rano i na noc ciepło pijąc/ rozpadza. Narwaniu członka.
Natargnieniu/ narwaniu/ któregokolwiek członka w swym stawie/ leczy/ naparzając go tąż wodą/ abowiem suche żyły posila/ utwierdza i umacnia. Kurczom.
Kurcze/ i członków pokrzywienie rozpraszcza i leczy/ też wodę pijąc/ i
też miásto iárzyny wárzonego vżywáią. Wątrobie.
Wątrobę záźiębioną osobliwie rozgrzewa/ wárząc korzenie w wodźie/ do wywárzenia trzećiey częśći/ á te wodę ráno y ná noc przez kilká dni piiáć. Bokom boleniu.
Bolenie bokow zrospieránia zwietrznośći/ wewnątrz záwártymi. Tákże Morzysku.
Gryźieniu y morzysku w żywoćie/ z wilgotnośći álbo z wietrznośći źimnych/ też wodę ráno y ná noc ćiepło piiąc/ rospadza. Nárwániu członká.
Nátárgnieniu/ nárwániu/ ktoregokolwiek członká w swym stáwie/ leczy/ náparzáiąc go tąż wodą/ ábowiem suche żyły pośila/ vtwierdza y vmacnia. Kurczom.
Kurcze/ y członkow pokrzywienie rosprascza y leczy/ też wodę piiąc/ y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 20
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ Cynamonu/ każdego po ćwierci łota/ jeśli tylko na raz/ a to w winie Piołynkowym warzyć/ i na czczo pić. Albo Siekankę zniego i z Pieprzu ukrążać/ a po pułtory quinty na noc brać/ i winem popić dobrym. Trzewom
Trzewa zaziębione tak jucha rozgrzewa/ używając jej trunkiem. Toż
Wietrzności około Śleziony zawarte rozpędza. Mesua. Paraliżu.
Językowi Paraliżem naruszonemu/ i ciężko mówiącemu/ jest wielkim ratunkiem/ często ciepło jego juchą płocząc i gargatyzując. Także ją też ciepło pijąc. Też korzeń Tatarski sam/ albo z Muszkatowym orzechem mastykując/ i pod językiem trzymając. Księgi Pierwsze Bielmo spądza.
Bielmo z oczu ściera
/ Cynámonu/ káżdego po czwierći łotá/ iesli tylko ná raz/ á to w winie Piołynkowym wárzyć/ y ná czczo pić. Albo Siekankę zniego y z Pieprzu vkrążáć/ á po pułtory quinty ná noc bráć/ y winem popić dobrym. Trzewom
Trzewá zaźiębione ták iuchá rozgrzewa/ vżywáiąc iey trunkiem. Toż
Wietrznośći około Sleźiony záwárte rospądza. Mesua. Páráliżu.
Ięzykowi Páráliżem náruszonemu/ y ćięszko mowiącemu/ iest wielkim rátunkiem/ często ćiepło iego iuchą płocząc y gárgátyzuiąc. Tákże ią też ćiepło piiąc. Też korzeń Tátárski sam/ álbo z Muszkátowym orzechem mástykuiąc/ y pod ięzykiem trzymáiąc. Kśięgi Pierwsze Bielmo spądza.
Bielmo z oczu sćiera
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 20
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
korzennym/ poranu i na noc ciepło pijąc. Żołądku
Żołądek zimny rozgrzewa. Apetit czyni.
Chęć do jedzenia czyni/ Prochu ziela Tatarskiego z Piołynkowym winem używając.
Piwo posilny pokarm ciału daje/ w którymby korzeń jego miałko utłucony w woreczku był moczony. Męchyrzowi
Toż Piwo Męchyrz zaziębiony rozgrzewa. Wietrznościom.
Wietrzności w ciel zawarte rozpędza/ i odmiatanim pozbywa/ gryząc go/ albo juchę z warzonengo pijąc. Zasiniałości.
Zasiniałości z zbicia albo z potłuczenia rozpędza/ Chustę albo gębkę w ciepłej tusze jego maczając/ i miejsce zasiniałe naparzając. Bladym cerę daje
Bladym Cerę cudną i rumienną czyni/ jakimkolwiek sposobem używany. Liszajom
Liszaje spądza/
korzennym/ poránu y ná noc ćiepło piiąc. Zołądku
Zołądek źimny rozgrzewa. Apetit czyni.
Chęć do iedzenia czyni/ Prochu źiela Tátárskiego z Piołynkowym winem vżywáiąc.
Piwo pośilny pokarm ćiáłu dáie/ w ktorymby korzeń iego miáłko vtłucony w woreczku był moczony. Męchyrzowi
Toż Piwo Męchyrz záźiębiony rozgrzewa. Wietrznośćiom.
Wietrznośći w ciel záwárte rospądza/ y odmiátánim pozbywa/ gryząc go/ álbo iuchę z warzonengo piiąc. Záśiniáłośći.
Záśiniáłośći z zbićia albo z potłuczenia rospądza/ Chustę álbo gębkę w ćiepłey tusze iego maczaiąc/ y mieysce záśiniáłe náparzáiąc. Bládym cerę dáie
Bladym Cerę cudną y rumienną czyni/ iákimkolwiek sposobem vżywány. Liszáiom
Liszáie spądza/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 21
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Nyrkom i Nerkom Pęcherzowi.
Pęcherzowi zamulonym/ korzenie w winie albo w wodzie warzone/ także i suche/ miałko utarte/ pijąc/ otwiera/ Flegmę z nich wywodzi moczem/ i bole uśmierza. Dyscorydes. Moczu.
Moczu ciężkiemu puszczaniu/ tymże sposobem używany/ jest osobliwym ratunkiem. Żołądkowi.
Żołądek zimny/ i wietrzności pełny/ rozgrzewa/ wiatry w nim układa i rozpędza. Wietrznościom
Rzyganie częste i grube zastanawia.
Żołądka bolenie z wilgotności zimnych wnim będących/ uskramia. Kolice
Kolice i darciu w żywocie/ i w kiszkach/ z zimnych wilgotności/ tenże trunek układa. Macicy
Maciczne dolegliwości wszelakie/ z zimnych przyczyn/ uskramia/
Nyrkom y Nerkom Pęchyrzowi.
Pęchyrzowi zámulonym/ korzenie w winie álbo w wodźie wárzone/ tákże y suche/ miáłko vtárte/ piiąc/ otwiera/ Flágmę z nich wywodźi moczem/ y bole vśmierza. Discorides. Moczu.
Moczu ćięszkiemu pusczániu/ tymże sposobem vżywány/ iest osobliwym rátunkiem. Zołądkowi.
Zołądek źimny/ y wietrznośći pełny/ rozgrzewa/ wiátry w nim vkłáda y rospądza. Wietrznośćiom
Rzygánie częste y grube zástánawia.
Zołądká bolenie z wilgotnośći źimnych wnim będących/ vskrámia. Kolice
Kolice y dárćiu w żywoćie/ y w kiszkách/ z źimnych wilgotnośći/ tenże trunek vkłáda. Máćicy
Máćiczne dolegliwości wszelákie/ z źimnych przyczyn/ vskramia/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 24
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
korzenia jego z miodem uczyniwszy w stolec wprawić. Electuarium. Konfekt
Może Konfekt z niego wdzięczny i użyteczny być uczyniony/ tym sposobem: Wziąć część korzenia Oleśnikowego ochędożonego/ Miodu chędogiego wetroj nasób: To społem co nalepiej umieszać. Służy Żołądkowi.
Żołądkowi osłabiałemu/ z zimnych przyczyn. Kolice
Kolice i grizieniu w żywocie z wietrzności zimnych. Macicy.
Macicy zaduszonej/ i wzgórę wstąpionej. Nerwom.
Nerwom bolejącym. Spadkom z głowy.
Spadkom z głowy na dół ściekającym/ używając tego Konfektu tak wiele na raz/ jako Kastanowy Orzech/ poranu. Piersiom i płucom.
Piersi i
Płuca zatkane/ i flegmą gęstą a lipką obciążone/ tenże
korzenia iego z miodem vczyniwszy w stolec wpráwić. Electuarium. Konfekt
Może Konfekt z niego wdźięczny y vżyteczny być vczyniony/ tym sposobem: Wźiąć część korzenia Oleśnikowego ochędożonego/ Miodu chędogiego wetroy nasob: To społem co nalepiey vmieszáć. Służy Zołądkowi.
Zołądkowi osłábiáłemu/ z źimnych przyczyn. Kolice
Kolice y griźieniu w żywoćie z wietrznosći źimnych. Mácicy.
Máćicy záduszoney/ y wzgorę wstąpioney. Nerwom.
Nerwom boleiącym. Spadkom z głowy.
Spadkom z głowy ná doł śćiekáiącym/ vżywáiąc tego Konfektu ták wiele ná raz/ iáko Kástanowy Orzech/ poránu. Pierśiom y płucom.
Pierśi y
Płucá zátkáne/ y flágmą gęstą á lipką obćiążone/ tenże
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 24
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Żyłom zatkanym.
Żyły także zaćpane grubemi zimnemi a flegmistemi wilgotnościami otwiera i wychędaża/ warzony w wodzie/ a trunkiem używany/ albo Proch jego z Winem/ bądź z miodem/ bądź z Opichową albo Pietruszczaną wodką pijąc/ moczem wywodzi. Toż czym z Mastykowym olejkiem ciepło na łono plastrowany. Item. Wietrznościom.
Wietrzności z żołądka/ które opuszenie czynią/ rozpędza/ warząc/ a juchę jego pijąc. Kolice.
Gryzienie i Morzyska/ co koliką drudzy zowią/ uśmierza/ przerzeczonym sposobem używany. Do maści i plaszczów wchodzi.
Wchodzi korzenie Ostryżowe do plastrów i maści rozgrzewających. Pamięci utraconej
Pamięć utraconą przywraca/ swą wonnością/ też woreczki albo
Zyłom zatkánym.
Zyły tákże záćpáne grubemi źimnemi á flágmistemi wilgotnościámi otwiera y wychędaża/ wárzony w wodźie/ á trunkiem vżywány/ álbo Proch iego z Winem/ bądź z miodem/ bądz z Opichową álbo Pietrusczáną wodką piiąc/ moczem wywodźi. Toż czym z Mástykowym oleykiem ciepło ná łono plastrowány. Item. Wietrznośćiom.
Wietrznośći z żołądká/ ktore opuszenie czynią/ rospądza/ wárząc/ á iuchę iego piiąc. Kolice.
Gryźienie y Morzyská/ co koliką drudzy zowią/ vśmierza/ przerzeczonym sposobem vżywány. Do máśći y plásczow wchodźi.
Wchodźi korzenie Ostryżowe do plástrow y máśći rozgrzewáiących. Pámięći vtráconej
Pámięć vtráconą przywraca/ swą wonnością/ też woreczki álbo
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 27
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Indiański/ albo Szafranica/ jest przyrodzenia rozgrzewającego i wysuszającego/ w trzecim Stopniu. Moc i skutki. Żółtej niemocy.
Żółtą niemoc leczy/ dając go po trzy poranki z Szafranem i z kadzidłem kramnym porządnie. (Tabe.) Żołądkowi.
Żołądek do trawienia pokarmów sposobnym czyni/ rozgrzewając oziębłość jego. Wietrznościom. Żołądek zawiera
Wietrzności w niem i w kiszakch zawarte rozgania. A przytym
Tenże zawiera/ i pary z niego do głowy pochodzące tłumi. Rzezanicę albo Siekankę z niego tym sposobem czyniąc: Wziąć korzenia tej Zołcienice/ albo Indiańskiego Ostryżu/ trzy ćwierci łota/ Lakrycjej świeżej skrobanej/ albo drobno pokrajanej/ dwa łoty/ Imbieru/ Ziela
Indyáński/ álbo Száfránicá/ iest przyrodzenia rozgrzewáiącego y wysuszáiącego/ w trzećim Stopniu. Moc y skutki. Zołtey niemocy.
Zołtą niemoc leczy/ dáiąc go po trzy poránki z Száfránem y z kádźidłem kramnym porządnie. (Tabe.) Zołądkowi.
Zołądek do trawienia pokarmow sposobnym czyni/ rozgrzewáiąc oźiębłość iego. Wietrznośćiom. Zołądek záwiera
Wietrznośći w niem y w kiszákch záwárte rozgánia. A przytym
Tenże záwiera/ y páry z niego do głowy pochodzące tłumi. Rzezánicę álbo Siekankę z niego tym sposobem czyniąc: Wźiąć korzenia tey Zołcienice/ álbo Indyáńskiego Ostryżu/ trzy czwierći łotá/ Lakrycyey świeżey skrobáney/ álbo drobno pokraiáney/ dwá łoty/ Imbiéru/ Ziela
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 29
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
