potym strącze trzy granowite pochodzi miąższe/ w tym wiele nasienia plaskiego/ jakoby zgniecionego/ równego rzędami wedle siebie położenia/ chrzestkowatego/ więtszego a niżli Szocowice ziarna. Korzenia niemałego/ długiego/ knodowatego/ naukoś w ziemię pochodzącego. albo poprzeć przy samym wierzchu ziemie zmarszczonego kosmatego a bez zapachu/ na wyskoczkach rozdzielone/ blado rumienne/ smaku cierpkiego i ściągającego albo stwierdzającego. Miejsce
Na miejscach bagnistych i łąkach wilgotnych pospolicie roście/ nie tylko w obcych krainach/ ale i w naszych obficie/ w Litwie/ w Rusi/ w Żmudzi/ na Podolu/ na Pokuciu/ etc. w Maju i w Czerwcu pospolicie kwitnie. Przyrodzenie.
Ten Kosaciec/
potym strącze trzy gránowite pochodźi miąższe/ w tym wiele naśienia pláskiego/ iakoby zgniećionego/ równego rzędámi wedle śiebie położenia/ chrzestkowátego/ więtszego á niżli Szocowice źiárná. Korzenia niemáłego/ długiego/ knodowatego/ naukoś w źiemię pochodzącego. álbo poprzec przy sámym wierzchu źiemie zmársczonego kosmatego á bez zapáchu/ ná wyskoczkach rozdźielone/ blado rumienne/ smaku ćierpkiego y śćiągáiącego álbo stwierdzaiącego. Mieysce
Ná mieyscach bagnistych y łąkach wilgotnych pospolićie rośćie/ nie tylko w obcych krainach/ ále y w naszych obficie/ w Litwie/ w Ruśi/ w Zmudźi/ na Podolu/ na Pokućiu/ etc. w Máiu y w Czerwcu pospolićie kwitnie. Przyrodzenie.
Ten Kosaćiec/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 16
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Albo też kłącze z liściem na proch utluc/ i po cztery łoty każdego dnia trzykroć mu z ciepłą wodą dawać/ abo mu w gębę lać. Owa jakokolwiek może go dawać/ tak mu jest użyteczne. Doświadczone lekarstwo w tym przypadku Końskim. Item. Upławom jak białym jako krwawym.
Upławy białogłowskie/ tak białe jako rumienne zastanawia i leczy/ dając im go miasto potrawy i jarzyny/ albo z potrawami warząc. Także go w wino kłaść może. Nad które lekarstwo niemasz nic pewniejszego. Zaśniatu broni.
Od zaśniatu albo zaporzyska Białegłowy zachowuje/ przerzeczonym obyczajem używając obojga. Toku wszelakiemu.
Tok wszelaki krwie/ tak z otworzenia zbytniego złotych żyłek
Albo też kłącze z liściem ná proch vtluc/ y po cztery łoty káżdego dniá trzykroć mu z ćiepłą wodą dawáć/ ábo mu w gębę lać. Owa iákokolwiek może go dawáć/ ták mu iest vżyteczne. Doświádczone lekárstwo w tym przypadku Końskim. Item. Vpławom iák białjm iáko krwáwym.
Vpłáwy białogłowskie/ ták białe iáko rumienne zástanawia y leczy/ dáiąc im go miásto potráwy y iárzyny/ álbo z potráwámi wárząc. Tákże go w wino kłáść może. Nád ktore lekárstwo niemász nic pewnieyszego. Záśniatu broni.
Od záśniatu álbo zaporzyská Białegłowy záchowuie/ przerzeczonym obyczáiem vżywáiąc oboygá. Toku wszelákiemu.
Tok wszeláki krwie/ ták z otworzenia zbytniego złotych żyłek
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 83
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Zapachu przyjemnego/ smaku także nie tak ostrego/ jako inne. Liścia więtszego/ szerszego/ ciemnozielonego/ po ziemi się rozkładającego. Od spodku szarobłękitne/ jako liście Cynowodu/ albo Orlikowe: a na Wiosnę z ziemię pokazuje się rumianawe. Kłącza miąższego/ czczego/ kolankowatego/ jako trzcina/ wzwyż na trzy łokcie/ rumienne: wiele także odnóg i gałązek/ jako i pierwszy z siebie wydając. I Na tych jako na kłączu samym/ oganiste okołki sowite/ kwiecia żółtego/ niekiedy białego/ z których potym nasienie płaskoszerokie/ cienkie: jednak mięższejsze niżli Dzięgielu ogródnego/ i okrąglejsze. Korzeń zapachu słabego/ wszakże więtszego aniż liście i kłacze/
. Zapáchu przyiemnego/ smáku tákże nie ták ostrego/ iáko inne. Liśćia więtszego/ szyrszego/ ćiemnoźielonego/ po źiemi sie roskłádáiącego. Od spodku szárobłękitne/ iáko liśćie Cynowodu/ álbo Orlikowe: á ná Wiosnę z źiemię pokázuie sie rumiánáwe. Kłącza miąższego/ czczego/ kolankowátego/ iáko trzćiná/ wzwysz ná trzy łokcie/ rumienne: wiele tákże odnog y gáłązek/ iáko y pierwszy z śiebie wydáiąc. Y Ná tych iáko ná kłączu sámym/ ogániste okołki sowite/ kwiećia żołtego/ niekiedy białego/ z ktorych potym naśienie płáskoszerokie/ ćienkie: iednák mięższeysze niżli Dźięgielu ogrodnego/ y okrągleysze. Korzeń zapáchu słábego/ wszákże więtszego ániż liśćie y kłacze/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 98
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wyobrażeniem. Co się snadnie z figur i z opisania obojga baczyć może. Rozmarynu Czeski/ nam Świnie Bagno/ Róz: 51.
ROzmaryn pienny albo dziki/ który drudzy zowią Rozmarynem Czeskim. Naszy go zowią Bagnem Świnim/ Czechowie Rozmarynkiem. Krzewiście roście /na łokieć wzwyż/ mając rosczki cienkie. Chrostowate/ lstowato rumienne/ kruche/ i do przełamania nie trudne. Na nich listeczków podobnych Rozmarynowym pełno/ te zwierzchu zielone/ od spodku rdzanwe/ albo rumiennolistowate/ w liścia także szypułki rumienne/ a przez listeczki ziebro/ ile od spodku/ tejże barwy. Na wierzchu pręcia gronka okrągłe/ jako od spodku/ tejże barwy
wyobráżeniem. Co sie snádnie z figur y z opisánia oboygá baczyć może. Rozmárynu Czeski/ nam Swinie Bágno/ Roz: 51.
ROzmáryn pienny álbo dźiki/ ktory drudzy zowią Rozmárynem Czeskim. Nászy go zowią Bágnem Swinim/ Czechowie Rozmárynkiem. Krzewiśćie rośćie /ná łokieć wzwysz/ máiąc roscżki ćienkie. Chrostowáte/ lstowáto rumienne/ kruche/ y do przełamánia nie trudne. Ná nich listecżkow podobnych Rozmárynowym pełno/ te zwierzchu źielone/ od spodku rdzánwe/ álbo rumiennolistowáte/ w liśćia tákże szypułki rumienne/ á przez listeczki ziebro/ ile od spodku/ teyże bárwy. Ná wierzchu pręćia gronká okrągłe/ iáko od spodku/ teyże bárwy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 170
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nad przyrodzenie zatrzymany/ albo kąpaniem tylko odchodzący pędzi korzenie w białym winie dobrym warzone/ a po dobrym trunku rano i na noc ciepło pić przez kilka czasów dając. Kamień w nyrkach krszy.
Kamień w nyrkach krszy i wywodzi/ tenże trunek rano i na noc/ przez kilka dni go używając. Upławom.
Upławy rumienne paniom zawściąga/ po sześciu łyżek tego soku z ziela pić dając. Toż czyni jucha z warzonego w winie ziela/ a naczczo i na wieczor ciepło przez kilka dni trunkiem używana/ po sześciu abo ośmiu łyżek. Zimnicy.
Zimnicę leczy/ soku z łyżek sześć z trochą tłuczonego pieprzu/ pić dajc. Trzeciego dniej
nád przyrodzenie zátrzymány/ álbo kąpániem tylko odchodzący pędźi korzenie w białym winie dobrym wárzone/ á po dobrym trunku ráno y ná noc ćiepło pić przez kilká czásow dáiąc. Kámień w nyrkách krszy.
Kámień w nyrkách krszy y wywodźi/ tenże trunek ráno y ná noc/ przez kilká dni go vżywáiąc. Vpławom.
Vpławy rumienne pániom záwśćiąga/ po sześćiu łyżek tego soku z źiela pić dáiąc. Toż czyni iuchá z wárzonego w winie źiela/ á náczczo y ná wieczor ćiepło przez kilká dni trunkiem vżywána/ po sześćiu ábo ośmiu łyżek. Zimnicy.
Zimnicę leczy/ soku z łyżek sześć z trochą tłuczonego pieprzu/ pić dáic. Trzećiego dniey
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 297
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
czynią/ którzy to ziele Trank mieszają z Wielosiłem/ także z Złomignatem/ chociaż niejakokolwiek skutkami do siebie przystepują/ wszakoż jedno nie są. Pępawa abo Kurzeziele/ Rozdział 91
KUrzeziele/ które Pępawą/ i Przerwipępem zowią. Korzenie ma miernomiąssze/ krótkie/ knodowate/ abo gruzłowate/ i węzłowate/ w sobie gęste/ wewnątrz rumienne. Smaku ściągają- Tormentilla. Septifolia, et Septifolium Chrysogonum. Betularia. Tormentill. Hertzwurtzl. Feygwurtzl. Bluttwurtzl. Rottwurtzl. Rhurwurtzl. Rothelwurtzl. Rottgüntzel. Birckwurtzl. Zielnik D. Simona Syreniusa/
cnego cirpkiego/ jako w żołądziu. Z tego korzenia/ każdej Wiosny zwłaszcza w Kwietniu puszczają się listki naprzód na obdłużnych stopkach
czynią/ ktorzy to źiele Tránk mieszáią z Wielośiłem/ tákże z Złomignatem/ choćiasz nieiákokolwiek skutkámi do śiebie przystepuią/ wszákoż iedno nie są. Pępáwá ábo Kurzeźiele/ Rozdźiał 91
KVrzeźiele/ ktore Pępáwą/ y Przerwipępem zowią. Korzenie ma miernomiąssze/ krotkie/ knodowáte/ ábo gruzłowáte/ y węzłowáte/ w sobie gęste/ wewnątrz rumienne. Smáku śćiągáią- Tormentilla. Septifolia, et Septifolium Chrysogonum. Betularia. Tormentill. Hertzwurtzl. Feygwurtzl. Bluttwurtzl. Rottwurtzl. Rhurwurtzl. Rothelwurtzl. Rottgüntzel. Birckwurtzl. Zielnik D. Simona Syreniusá/
cnego ćirpkiego/ iáko w żołądźiu. Z tego korzenia/ kázdey Wiosny zwłasczá w Kwietniu pusczáią się listki naprzod ná obdłużnych stopkách
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 307
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w macicy Paniam wysusza i trawi czyścieniu miesięcznym pozostałe/ korzenie w winie warząc/ a rano i na noc po trunku ciepło pijąc. Tenże trunek czyni macicę sposobną do płodu/ szlamowatości slozowato z niej rumując/ wysuszając i wychędażając/ przed któremi nasienie męskie/ nie może się w niej zatrzymać. Upławom rumiennym
Zastanawia i rumienne upławy/ proch korzenia Pępawy z szpikanardą we dżdżowej wodzie po pępek ciepło kąpiąc się. Też gębki abo płaty w niej maczać/ a wszystek żywot niższy od pępka/ aż do otworu łona/ co nacieplej naparzać. Item.
Item. Z Szpikanardą tenże korzeń Kurzego ziela/ a z miodem pilno utarty/ żywot nisszy
w máćicy Pániam wysusza y trawi czyśćieniu mieśięcznym pozostałe/ korzenie w winie wárząc/ á ráno y ná noc po trunku ćiepło pijąc. Tenże trunek czyni máćicę sposobną do płodu/ szlámowátośći slozowáto z niey rumuiąc/ wysuszáiąc y wychędáżáiąc/ przed ktoremi naśienie męskie/ nie może się w niey zátrzymáć. Vpławom rumiennym
Zástánawia y rumienne vpławy/ proch korzenia Pępáwy z szpikánárdą we dżdżowey wodźie po pępek ćiepło kąpiąc się. Też gębki ábo płáty w niey máczáć/ á wszystek żywot niższy od pępká/ áż do otworu łoná/ co naćiepley nápárzáć. Item.
Item. Z Szpikánárdą tenże korzeń Kurzego źiela/ á z miodem pilno vtárty/ żywot nisszy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 312
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
różne od Barwinku. Zielnik D. Simona Syreniusa/ Motyli Powoj/ Rozdział 95
Clematis altera seu vrens. Waldttrauben. Lienen. Leinen.
POwoj Motyli dwój mamy u Dioskoryda i Galena. Pierwszy kwiatu brunatnego/ drugi białego. Kwiatu brunatnego/ puszcza od korzenia długie gałązki albo witeczki jako jakie sznury/ gibkie/ rumienne. Liścia podobnego bluszczowemu labrem wystrzyżonego/ Barwinkowi niejako podobne/ smaku barzo ostrego/ sczmiącego/ który ciało pryszczy swą ostrością. Kwiatki modrej brunatności niesie o czterech listeczkach na kształt krzyża rozdzielone. Pnie się po drzewach po tykach/ płociech/ jako chmiel albo Powoj wielki. Na prątku jednym listków kilka obdłużnych i obszernych/
rozne od Bárwinku. Zielnik D. Simoná Syreniusá/ Motyli Powoy/ Rozdźiał 95
Clematis altera seu vrens. Waldttrauben. Lienen. Leinen.
POwoy Motyli dwoy mamy v Dyoskorydá y Gálená. Pierwszy kwiátu brunatnego/ drugi białego. Kwiátu brunatnego/ puscza od korzenia długie gáłązki álbo witeczki iáko iákie sznury/ gibkie/ rumienne. Liśćia podobnego blusczowemu labrem wystrzyżonego/ Bárwinkowi nieiáko podobne/ smaku bárzo ostre^o^/ sczmiące^o^/ ktory ćiáło prysczy swą ostrośćią. Kwiátki modrey brunatnośći nieśie o czterech listeczkách ná kształt krzyżá rozdźielone. Pnie się po drzewách po tykách/ płoćiech/ iáko chmiel álbo Powoy wielki. Ná prątku iednym listkow kilká obdłużnych y obszernych/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 320
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ abo Tojeści łot. To wszystko drobno posiekać/ wody pół garnca/ a wina kwartę na to nalać/ w cynowej flaszy zaszrubować/ i w kotle ukropu wrzącego przez cztery godziny ustawicznie warzyć/ tego każdy poranek i na noc postrzelonemu/ sześć łyżek ciepło pić dawać. Zielnik D. Simona Syreniusa/ Upławom rumiennym
Upławy rumienne paniam zawściąga/ pół łota korzenia Przywrotnikowego/ prochem/ z cirpkim winem używając. Otworu łona białogłowskiego zbytnie ziejącego.
Lono białogłowskie zbytnie ziejące tak ścieśnia/ płocząc go i wymywając wodą tego ziela warzonego. Albo jeszcze lepiej/ po pas się w nim kąpiąc/ że nie rozeznać przedziewczonych od prawych dziewic. Ranom ociekłym i bolącym
/ ábo Toieśći łot. To wszystko drobno posiekáć/ wody puł gárncá/ á winá kwartę ná to nálać/ w cynowey flászy zászrubowáć/ y w kotle vkropu wrzącego przez cztery godźiny vstáwicznie wárzyć/ tego káżdy poránek y ná noc postrzelonemu/ sześć łyżek ćiepło pić dáwáć. Zielnik D. Simona Syreniusa/ Vpławom rumiennym
Vpławy rumienne pániam záwśćiąga/ puł łotá korzenia Przywrotnikowego/ prochem/ z ćirpkim winem vżywáiąc. Otworu łoná biáłogłowskie^o^ zbytnie źieiącego.
Lono białogłowskie zbytnie źieiące ták śćieśnia/ płocząc go y wymywáiąc wodą tego źiela wárzonego. Albo iescze lepiey/ po pás się w nim kąpiąc/ że nie rozeznáć przedźiewczonych od práwych dźiewic. Ránom oćiekłym y bolącym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 328
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
