zawściąga. Biegunce.
Biegunki wszelakie zastanawia. Krwi z ran ciekącej.
Tok krwie zbytni z ran zawściąga/ zasypując je prochem z korzenia jego. Upław czerw.
Upławy czerwone i Złotym żyłkom.
Złote żyłko/ zbytnie płynące zawiera/ po pas kąpiel sobie czyniąc/ z obyga tego ziela. W maść wchód.
Wchodzi użytecznie do maści/ dla ran/ a zwłaszcza w głowie. Do piwa i wina dla smaku
Korzenia obojga tego ziela/ kładą rado do piwa i wina/ dla przyjemnejszego smaku. Karmesynowe ziarnka miewa.
V nas w Polsce/ także w Rusi/ i na Podolu/ znajdują się ziarnka okrągłe/ na tym zielu rumieniuchne/
záwśćiąga. Biegunce.
Biegunki wszelákie zástánawia. Krwi z ran ćiekącey.
Tok krwie zbytni z ran záwśćiąga/ zásypuiąc ie prochem z korzenia iego. Vpław czerw.
Vpłáwy czerwone y Złotym żjłkom.
Złote żyłko/ zbytnie płynące záwiera/ po pás kąpiel sobie czyniąc/ z obygá tego źiela. W máść wchod.
Wchodźi vżytecznie do máśći/ dla ran/ á zwłasczá w głowie. Do piwá y winá dla smáku
Korzenia oboygá tego źiela/ kłádą rádo do piwá y winá/ dla przyiemneyszego smáku. Kármesynowe źiarnká miewa.
V nas w Polscze/ tákże w Ruśi/ y ná Podolu/ znáyduią sie źiarnká okrągłe/ ná tym źielu rumieniuchne/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 84
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ a do potrzeby pomienionej w skórzanych woreczkach pilnie chować. A gdy strutnemu potrzeba/ dać go ćwierć łota z Driakwią przednią Wenecką/ z połowicą wina dobrego/ a z połowicą wodki polnej Driakwie/ przez dni kilka to czyniąc. Zielnik D. Symona Syrenniusa. Przeciwko morowemu pów.
Tego też prochu morowym powietrzem naruszonym/ użytecznie dawać z winem pić/ albo z wodką polnej Driakwie/ abo z jaką inną przynależącą/ pókiby 12 god: za razie nie minęło/ a przez kilka god: kazać się im pocić Tak abowiem przez pot jadowita zaraza z ciała się wyciągnąć może. Wnętrzn: zranion.
Wnętrzności zranione i naruszone/ bądź przez stłuczenie
/ á do potrzeby pomienioney w skorzánych woreczkách pilnie chowáć. A gdy strutnemu potrzebá/ dáć go czwierć łotá z Dryákwią przednią Wenecką/ z połowicą winá dobrego/ á z połowicą wodki polney Dryiákwie/ przez dni kilká to czyniąc. Zielnik D. Symoná Syrenniusá. Przećiwko morowemu pow.
Teg^o^ też prochu morowym powietrzem náruszonym/ vżytecznie dawáć z winem pić/ álbo z wodką polney Dryákwie/ ábo z iáką iną przjnależącą/ pokiby 12 god: zá ráźie nie minęło/ á przez kilká god: kazáć sie im poćić Ták ábowiem przez pot iádowita zarázá z ćiáłá sie wyćiągnąć może. Wnętrzn: zránion.
Wnętrznośći zránione y náruszone/ bądź przez stłuczenie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 90
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ciepłym winie białym/ albo z żuwką. Też podkurzając je nim/ albo z Polejem utarszy korzeń/ w otwór łona węzełkiem kładąc. Płodu martwemu.
Płód martwym z żywota wywodzi/ pół łota z białym winem go pijąc/ Albo węzełkiem także w łono puszczając/ albo z Polejem podkurzenie czyniąc. Ranom wnętrznem.
Wchodzi barzo użytecznie do tych lekarstw/ które rany wnętrzne leczą. Żołądkowi zimu:
Korzeń z winem starym ćwierć łota pić dając/ wszelakim niedostatkom żołądkowym z zimnych przyczyn/ jest wielkim ratunkiem. Wrzodom ciało psujacym.
Wchodzi też użytecznie do tych lekarstw/ które bywają czynione przeciwko wrzodom złym/ jadowitym /a ciało roziadającym i psującym. Francy.
ćiepłym winie białym/ álbo z żuwką. Też podkurzáiąc ie nim/ álbo z Poleiem vtárszy korzeń/ w otwor łoná węzełkiem kłádąc. Płodu martwemu.
Płod martwym z żywotá wywodźi/ poł łotá z białym winem go piiąc/ Albo węzełkiem tákże w łono pusczáiąc/ álbo z Poleiem podkurzenie czyniąc. Ránom wnętrznem.
Wchodźi bárzo vżytecznie do tych lekarstw/ ktore rány wnętrzne leczą. Zołądkowi źimu:
Korzeń z winem stárym ćwierć łotá pić dáiąc/ wszelákim niedostátkom żołądkowym z źimnych przyczyn/ iest wielkim rátunkiem. Wrzodom ćiało psuiacym.
Wchodźi też vżytecznie do tych lekarstw/ ktore bywáią czynione przećiwko wrzodom złym/ iádowitym /á ćiáło roziadáiącym y psuiącym. Fráncy.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 107
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
go pijąc/ Albo węzełkiem także w łono puszczając/ albo z Polejem podkurzenie czyniąc. Ranom wnętrznem.
Wchodzi barzo użytecznie do tych lekarstw/ które rany wnętrzne leczą. Żołądkowi zimu:
Korzeń z winem starym ćwierć łota pić dając/ wszelakim niedostatkom żołądkowym z zimnych przyczyn/ jest wielkim ratunkiem. Wrzodom ciało psujacym.
Wchodzi też użytecznie do tych lekarstw/ które bywają czynione przeciwko wrzodom złym/ jadowitym /a ciało roziadającym i psującym. Francy.
Bywa z drzewem Indyjskim warzony korzeń/ przeciwko Dworskiej niemocy/ którą Francą zowią/ a przez czterdzieści dni z wielkim ratunkiem i pomocą używany. Kule Strzały Trzaski Tarnie Gwoździe Skło Kości i inne rzeczy w cieli tkwiące
go piiąc/ Albo węzełkiem tákże w łono pusczáiąc/ álbo z Poleiem podkurzenie czyniąc. Ránom wnętrznem.
Wchodźi bárzo vżytecznie do tych lekarstw/ ktore rány wnętrzne leczą. Zołądkowi źimu:
Korzeń z winem stárym ćwierć łotá pić dáiąc/ wszelákim niedostátkom żołądkowym z źimnych przyczyn/ iest wielkim rátunkiem. Wrzodom ćiało psuiacym.
Wchodźi też vżytecznie do tych lekarstw/ ktore bywáią czynione przećiwko wrzodom złym/ iádowitym /á ćiáło roziadáiącym y psuiącym. Fráncy.
Bywa z drzewem Indyiskim wárzony korzeń/ przećiwko Dworskiey niemocy/ ktorą Fráncą zowią/ á przez czterdźieśći dni z wielkim rátunkiem y pomocą vżywány. Kule Strzały Trzaski Tarnie Gwoźdźie Skło Kośći y ine rzeczy w ćieli tkwiące
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 107
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
(Armasia.) Żywot odmiękcza.
Żywot z lekka odmiękcza. (Abug.) Złotem żyłkom nap.
Złotym żyłkom bolącym/ bądź sam przez się/ bądź z inymi przystojnymi lekarstwy używany/ jest użyteczny.(Abug) Lekarstwom ciężkim.
Tym lekarstwom/ które ciężko/ i z morzeniem sprawują i purgują/ użytecznie bywa przydany. (Abuger) (Abige.) Wietrznościom.
Wietrzności grube rozpędza/ tak w Trunku/ jako w Pigułach używany. (Auberyg.) Nasienie przyrodz: mnoży.
Nasienie przyrodzone mnoży (Alfer.) Wątrób:
Wątrobie chorej użyteczny. (tenże) Od Niedźwiadka uszczknionem
Uszczknionym od Niedźwiadka/ jest osobliwym
(Armasia.) Zywot odmiękcza.
Zywot z lekká odmiękcza. (Abug.) Złotem żyłkom náp.
Złotym żyłkom bolącym/ bądź sam przez się/ bądź z inymi przystoynymi lekárstwy vżywány/ iest vżyteczny.(Abug) Lekárstwom ćiężkim.
Tym lekárstwom/ ktore cięszko/ y z morzeniem spráwuią y purguią/ vżytecznie bywa przydány. (Abuger) (Abige.) Wietrznośćiom.
Wietrznośći grube rospądza/ ták w Trunku/ iáko w Pigułách vżywány. (Auberig.) Naśienie przyrodz: mnoży.
Naśienie przyrodzone mnoży (Alfer.) Wątrob:
Wątrobie chorey vżyteczny. (tenże) Od Niedźwiadká vsczknionem
Vsczknionym od Niedźwiadká/ iest osobliwym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 204
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i wysusza we wtórym stopniu. A ma własność i skutki Stosiłu Herkulesowego/ i przeto zowią go drudzy Panakiem Herkulesowym/ a zwłaszcza Ligurczycy. Trawi/ Rozpędza/ wywodzi. Moc i skutki. Żołądkowi użyteczne.
Korzenie i nasienie tego ziela żołądkowi jest barzo użyteczne/ a ile zimnemu/ i do trawienia pokarmów niesposobnemu. Przeto użytecznie oboje wchodzą do tych lekarstw/ które dla tego bywają czynione. Wnętrznem bolom.
Wnętrzne bole uspakaja i uśmierza. Uszczknonym od jadowitych bestii.
Wietrzności w żołądku/ któremu nabrzmiałość i puszenie czynią rozpędza.
Z osobliwości przyrodzenia swego uszczknionym od wężów/ i bestii jadowitych/ jest wielkim lekarstwem/ ćwierć łota miałko utłuczonego prochu z nasienia
y wysusza we wtorym stopniu. A ma własność y skutki Stośiłu Herkulesowego/ y przeto zowią go drudzy Pánakiem Herkulesowym/ á zwłasczá Ligurczycy. Trawi/ Rozpędza/ wywodźi. Moc y skutki. Zołądkowi vżyteczne.
Korzenie y naśienie tego źielá żołądkowi iest bárzo vżjteczne/ á ile źimnemu/ y do trawienia pokármow niesposobnemu. Przeto vżytecznie oboie wchodzą do tych lekarstw/ ktore dla tego bywáią czynione. Wnętrznem bolom.
Wnętrzne bole vspakaia y vśmierza. Vsczknonym od iádowitych bestiy.
Wietrznośći w żołądku/ ktoremu nábrzmiáłość y puszenie czynią rospądza.
Z osobliwośći przyrodzenia sweg^o^ vsczknionym od wężow/ y bestyy iádowitych/ iest wielkim lekárstwem/ czwierć łotá miáłko vtłuczonego prochu z naśienia
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 238
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
tym żywot purguje z niejakim zatwardzeniem/ równie jako Rheubarbarum, abo Mirobaliany. Moc i skutki. Ranom ciętym i sztychowym.
Rany tak cięte jako sztychowe goi/ warząc korzeń i z liściem/ a pić dając. Wchodzi do maści i plastrów olejków.
Do maści i plastrów/ do olejków tych/ które ranom należą/ użytecznie wchodzi Wrzodom.
Wrzody zagniłe/ Sadzele sprosne/ Sadzelom. Ranom zagniłym.
Rany zaplugawione/ i zastarzałe wychędaża/ samo liście w winie napoły z wodą warzone wymywając je. A potym prochem z tegoż liścia miałko utartym zasypując. W macicy gryzieniu.
Gryzienie w macicy/ używając korzenia tego ziela miałko utartego/ po
tym żywot purguie z nieiákim zátwárdzeniem/ rownie iáko Rheubarbarum, ábo Mirobáliany. Moc y skutki. Ránom ćiętym y sztychowym.
Rány ták ćięte iáko sztychowe goi/ wárząc korzeń y z liśćiem/ á pić dáiąc. Wchodźi do máśći y plastrow oleykow.
Do máśći y plastrow/ do oleykow tjch/ ktore ránom należą/ vżytecznie wchodźi Wrzodom.
Wrzody zágniłe/ Sadzele sprosne/ Sadzelom. Ránom zágniłym.
Rány záplugáwione/ y zástárzáłe wychędaża/ sámo liśćie w winie nápoły z wodą wárzone wymywáiąc ie. A potym prochem z tegoż liśćia miáłko vtártym zásypuiąc. W maćicy gryźieniu.
Gryźienie w máćicy/ vżywáiąc korzenia tego źiela miáłko vtártego/ po
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 254
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zową. Także ustom z france zakażonym/ żranionym/ zagniłym/ jest wielkim ratunkiem/ ciepło nią płocząc/ i gargaryzmy czyniąc. Zawrzedziałościom wnętrznym.
Gdzieby też z ranienia jakie i zawrzedziałości/ wewnętrznościach były/ tedy do trunku jest przynależąca. Wzwierzchownych także ranach/ dobrze jej trunkiem używać. Skazie i zawrzedziałym ustom.
Wchodzi użytecznie do tych lekarstw które bywają gotowane przeciwko szkodzie Brain/ i skazie na języku/ w uściech/ i w gardle także przymiotom ognistym w tychże częściach ciała. Owa/ to wszystko może/ co Żywokost czerwony/ abo Głowienki czerwone. Rozsądek.
O Głowienkach/ któreśmy tu opisali żaden z starych pisarzów/ ani z
zową. Tákże vstom z fránce zákáżonym/ żránionym/ zágniłym/ iest wielkim rátunkiem/ ciepło nią płocząc/ y gárgáryzmy czyniąc. Záwrzedźiáłośćiom wnętrznym.
Gdźieby też z ránienia iákie y záwrzedźiáłośći/ wewnętrznośćiách były/ tedy do trunku iest przynależąca. Wzwierzchownych tákże ránach/ dobrze iey trunkiem vżywać. Skáźie y záwrzedźiáłym vstom.
Wchodźi vżytecznie do tych lekarstw ktore bywáią gotowáne przećiwko szkodźie Bráin/ y skáźie ná ięzyku/ w vśćiech/ y w gárdle tákże przymiotom ognistym w tychże częśćiách ćiáłá. Owa/ to wszystko może/ co Zywokost czerwony/ ábo Głowienki czerwone. Rozsądek.
O Głowienkách/ ktoresmy tu opisáli żáden z stárych pisárzow/ áni z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 263
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ Kuczmerki Ormiańskiej/ abo pachniącej/ może korzenia tego bezpiecznie brać/ i daleko lepiej i bezpieczniej/ niżli fałszowanego Ben. Zapach ustom wdzięczny daje w cuchnieniu.
Korzenie w uściech żuchane/ smrodliwą parę z nich odpędza i zatłumia/ a zapach im wdzięczny daje. Sałata z liścia młodego żołądkowi.
Do sałaty z innymi zioła użytecznie wchodzi/ abowiem chęć do jedzenia wzbudza/ i żołądek do trawienia sposabia. Salsa.
Salsa bywa także z młodych jego listeczków z nacią żyta/ a z ośrzodką chleba wierciana/ a octem roztworzona/ do ryb/ ptaków/ i pieczystego. Ta smak i chęć do jedzenia osobliwą czyni. Drudzy toż liście młode napoły
/ Kuczmerki Ormieńskiey/ ábo pachniącey/ może korzenia tego bespiecznie bráć/ y dáleko lepiey y bespieczniey/ niżli fałszowánego Ben. Zapách vstom wdźięczny dáie w cuchnieniu.
Korzenie w vśćiech żucháne/ smrodliwą párę z nich odpądza y zátłumia/ á zapách im wdźięczny dáie. Sáłatá z liśćia młodego żołądkowi.
Do sáłaty z innymi źioły vżytecznie wchodźi/ ábowiem chęć do iedzenia wzbudza/ y żołądek do trawienia sposabia. Sálsá.
Salsá bywa tákże z młodych iego listeczkow z náćią żytá/ á z ośrzodką chlebá wierćiána/ á octem roztworzona/ do ryb/ ptakow/ y pieczystego. Tá smák y chęć do iedzenia osobliwą czyni. Drudzy toż liśćie młode nápoły
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 268
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
dwu przyczyn pochodzi: Naprzód/ z możności Panów/ przy której pospolicie rada się wiąże hardość i nieposłuszeństwo: Potym/ iż tam trudno barzo wojska prowadzić/ i drogi są trudne; bo wód wielki jest niedostatek/ i rzek portowych nie wiele: abowiem rzekami Perskimi/ abo nie nawigują/ abo barzo mało/ i nie użytecznie. Idą wszytkie abo do odnogi Perskiej; abo do morza Caspium, zostawując ziemię śrzednią bez wody: przetoż nie wiele pomagają ku zjednoczeniu sił; gdyż śrzodek królestwa zostaję osuszony: i niemasz tam żadnej rzeki/ któraby była jakby pospolitą wszystkiemu państwu/ jako jest Ligerys we Francjej/ Padus w Lombardii/ Wisła
dwu przyczyn pochodźi: Naprzod/ z możnośći Pánow/ przy ktorey pospolićie rádá się wiąże hárdość y nieposłuszeństwo: Potym/ iż tám trudno bárzo woyská prowádźić/ y drogi są trudne; bo wod wielki iest niedostátek/ y rzek portowych nie wiele: ábowiem rzekámi Perskimi/ ábo nie náuiguią/ ábo bárzo máło/ y nie vżytecznie. Idą wszytkie ábo do odnogi Perskiey; ábo do morzá Caspium, zostáwuiąc źiemię śrzednią bez wody: przetoż nie wiele pomagáią ku ziednoczeniu śił; gdyż śrzodek krolestwá zostáię osuszony: y niemász tám żadney rzeki/ ktoraby byłá iákby pospolitą wszystkiemu páństwu/ iáko iest Ligeris we Fránciey/ Padus w Lombárdiey/ Wisłá
Skrót tekstu: BotŁęczRel_III
Strona: 133
Tytuł:
Relacje powszechne, cz. III
Autor:
Giovanni Botero
Tłumacz:
Paweł Łęczycki
Drukarnia:
Mikołaj Lob
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
literatura faktograficzna
Gatunek:
opisy geograficzne
Tematyka:
egzotyka, geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1609
Data wydania (nie wcześniej niż):
1609
Data wydania (nie później niż):
1609
