krochmalem pokrochmalić. Pogładź zdjąwszy z ram/ porznij na listki kwiatków jakich chcesz. Ułóż ćale kwiateczki z nich. Rozpraw farby. Błękitna i pomorańczowa znaj duje się w kramach/ zetrzyj je na malarskim kamieniu/ rozpraw z trochą gummi i wody. Żółta tak. Weś trochę szafranu nie tartego/ ususz/ zawiąż w węzełku/ wpuść w trochę wody ciepłej. O czerwonej niżej. Lakmus szmelc z karukiem piękny daje kolor. Także lakka z trochą mydła i żołcią wołową/ na miseczce zagrzawszy. Także grana z trochą kurkumy. Miej i gummę gęstą/ jak terpentyna rozpuszczoną. Miej i żelazne różne pręciki/ ze sześć naprzykład/ które na
krochmálem pokrochmálić. Pogłádź zdiąwszy z rám/ porzniy ná listki kwiátkow iákich chcesz. Vłoż ćále kwiáteczki z nich. Rospraw farby. Błękitná i pomoráńczowá znáy duie sie w krámách/ zetrziy ie ná málarskim kámieniu/ rospráw z trochą gummi i wody. Zołta ták. Weś trochę száfranu nie tártego/ ususz/ záwiąż w węzełku/ wpuść w trochę wody ćiepłey. O czerwoney niżey. Lákmus szmelc z kárukiem piękny dáie kolor. Tákże lákká z trochą mydłá i żołćią wołową/ na miseczce zágrzáwszy. Także gráná z trochą kurkumy. Miey i gummę gęstą/ iák terpentyná rospuszczoną. Miey i żelázne rożne pręćiki/ ze sześć náprzykłád/ ktore ná
Skrót tekstu: SekrWyj
Strona: 205
Tytuł:
Sekret wyjawiony
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Drukarnia Colegii Societatis Iesu
Miejsce wydania:
Poznań
Region:
Wielkopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1689
Data wydania (nie wcześniej niż):
1689
Data wydania (nie później niż):
1689
podroźnikowego/ lakryciej łot 1. liścia rzepiku/ szczawiu/ endywiej po garści 1. Rozynek drobnych łotów dwa/ korzenia paprotki drag: trzy/ kwiecia fiałk: bronat: rożej czerwonej/ borako: miodunczan: po szczyptach: nasienia bąń/ ogurczanego/ małonowego/ citruli/ anyżu/ po drag: pół: mastiksu w węzełku drag: 1. liścia senesu dragm siedm: w dostatku wody warzyć/ aż dobre półkwarty zostanie/ przecedzeniu przydać tluczonego Rebarb: dobrego drag: 1. Cinamonu scrup: 1. Agaryku w trociskach w chustkę zawiązanego drag: 1. Znowu niech raz wezwie/ i przez noc stoi/ rano raz zwarzywszy przecedziś/ wycisnąć
podroźnikowego/ lákryciey łot 1. liśćia rzepiku/ szczawiu/ endiwiey po garśći 1. Rozynek drobnych łotow dwá/ korzenia páprotki drag: trzy/ kwiećia fiałk: bronat: rożey czerwoney/ borako: miodunczán: po szczyptách: naśienia bąń/ ogurczánego/ málonowego/ citruli/ ányżu/ po drág: puł: mástixu w węzełku drág: 1. liśćia senesu dragm śiedm: w dostátku wody wárzyć/ áż dobre pułkwarty zostánie/ przecedzeniu przydáć tluczonego Rhebárb: dobrego drag: 1. Cinámonu scrup: 1. Agáriku w troćiskách w chustkę záwiązánego drag: 1. Znowu niech raz wezwie/ y przez noc stoi/ ráno raz zwárzywszy przecedźiś/ wyćisnąć
Skrót tekstu: CiachPrzyp
Strona: E3
Tytuł:
O przypadkach białychgłów brzemiennych
Autor:
Piotr Ciachowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki, traktaty
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1624
Data wydania (nie wcześniej niż):
1624
Data wydania (nie później niż):
1624
pigwy z cukrem i korzeniem przyprawne. Napój niech będzie piwo kosztowne/ wystałe/ stalowane/ abo dekokt Chiny, stalowany/ i z syropem przez dni kilka. Weź chiny w talerzykach łot 1. salsy pokrajanej łot: dwa/ eodki borakowej/ z chmielu po dwie kwarcie/ warzyć aż połowa wywre ku końcowi przydawszy w węzełku prochu koralów czerwonych/ roży czerwonej/ grana rinctorum po drag: 1. Gdy uwre/ przecedzeniu cukru przydać/ i syrop uwarzyć. A jeśliby co serwatczanego w ciele obfitowało/ dobrze uczynisz/ że dasz prochu Rebarb: (abo Mechoac. i rogu jeleniego przyprawnego) drag: 1. z rożanym konfektem/ abo
pigwy z cukrem y korzeniem przypráwne. Napoy niech będźie piwo kosztowne/ wystáłe/ stalowáne/ ábo dekokt Chiny, stalowány/ y z syropem przez dni kilká. Weź chiny w tálerzykách łot 1. salsy pokráianey łot: dwá/ eodki borakowey/ z chmielu po dwie kwarćie/ wárzyć áż połowá wywre ku końcowi przydawszy w węzełku prochu koralow czerwonych/ roży czerwoney/ grana rinctorum po drag: 1. Gdy vwre/ przecedzeniu cukru przydać/ y syrop vwárzyć. A ieśliby co serwatczánego w ćiele obfitowáło/ dobrze vczynisz/ że dasz prochu Rhebárb: (ábo Mechoac. y rogu ieleniego przypráwnego) drág: 1. z rożánym konfektem/ ábo
Skrót tekstu: CiachPrzyp
Strona: E4v
Tytuł:
O przypadkach białychgłów brzemiennych
Autor:
Piotr Ciachowski
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
poradniki, traktaty
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1624
Data wydania (nie wcześniej niż):
1624
Data wydania (nie później niż):
1624
pióro biorąc na bielmo w oczy puszczać.
Którym muszki/ albo Pajęczyny/ albo jakiekolwiek inne cienie/ przed oczyma latać się zdadzą. Co pospolicie bywa ze mdłości wzroku Toż przerzeczone lekarstwo barzo jest użyteczne. Pęcherzowi
Pęcherzowe choroby/ i dolegliwości wszelakie/ Sok pijąc z korzenia Tatarskiego ziela leczy. Toż czyni/ w węzełku drobno go pokrajawszy/ a moczony w piwie. Abowiem zaziębienie Pęcherza rozgrzewa/ trunkiem piwa tego używając. Mosznom
Z moszen męskich puchlinę wypędza/ warząc/ i co nacieplej plastrując. Twardości rozpędza.
Twardość i ociekłość wszelaką na ciele/ ż zimnych wilgotności zgromadzoną rozpędza/ jucha jego ciepło naparzając/ chustami albo płaty pilsnianym w niej
pioro biorąc ná bielmo w oczy pusczáć.
Ktorym muszki/ álbo Páięczyny/ álbo iákiekolwiek ine ćienie/ przed oczymá latáć sie zdádzą. Co pospolićie bywa ze mdłośći wzroku Toż przerzeczone lekárstwo bárzo iest vżyteczne. Pęchyrzowi
Pęcherzowe choroby/ y dolegliwośći wszelákie/ Sok piiąc z korzenia Tátárskiego źiela leczy. Toż czyni/ w węzełku drobno go pokráiawszy/ á moczony w piwie. Abowiem zaźiębienie Pęchyrzá rozgrzewa/ trunkiem piwá tego vżywáiąc. Mosznom
Z moszen męskich puchlinę wypądza/ wárząc/ y co naćiepley plastruiąc. Twárdośći rozpędza.
Twárdość y oćiekłość wszeláką ná ćiele/ ż źimnych wilgotnosći zgromádzoną rospądza/ iucha iego ćiepło náparzáiąc/ chustámi álbo płáty pilsniánym w niey
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 21
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nacią posiekawszy utłuc/ i w trosze wina przysmażyć/ a tym próg łona/ co nacieplej może scierpieć/ okładać/ na kształt woreczka uczyniwszy. Do uwiarowania czasu morowego Powietrza.
Czasu morowego powietrza pod nosem go mieć ustawicznie/ i woniać dobrze/ albo w mocnym winnym occie moczyć/ a w drzewianej gałce/ albo w węzełku pod nosem trzymać. Abowiem swą pornością zaraźliwe jadem powietrze odpędza.
Szatom zapach wdzięczny daje. I Od molów zachowywa/ na Wiosnę kopany i suszony/ a miedzy nie do skrzynie kładziony. Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Febrze każdegodniowej.
Twierdzą niektórzy/ że każdegodniową Febrę odpędza/ Korzeń Kozłków świeży na szyj nosząc/ tak
naćią pośiekawszy vtłuc/ y w trosze winá przysmáżyć/ á tym próg łoná/ co naciepley może zćierpieć/ okłádáć/ ná kształt woreczká vczyniwszy. Do vwiárowánia czásu morowego Powietrza.
Czásu morowego powietrza pod nosem go mieć vstáwicznie/ y woniáć dobrze/ álbo w mocnym winnym ocćie moczyć/ á w drzewiáney gałce/ álbo w węzełku pod nosem trzymáć. Abowiem swą pornośćią záráźliwe iádem powietrze odpądza.
Szátom zapách wdźięczny dáie. Y Od molow záchowywa/ ná Wiosnę kopány y suszony/ á miedzy nie do skrzynie kłádźiony. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Febrze káżdegodniowey.
Twierdzą niektorzy/ że káżdegodniową Febrę odpądza/ Korzeń Kozłków świeży ná szyi nosząc/ ták
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 53
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ich od zagnicia i zacuchnienia. (Rasi.) NIepłodnym.
Paniom niepłodnym dla zbytnich wilgotności ślozowatych/ i oziębłości Macice/ do płodu pomaga/ w wodzie go warząc/ a po pas się w nim kąpiąc/ i naparzając. Macicy zaplugawionej.
Zaplugawioną Macicę wychędaża/ i rozgrzewa/ Kwiat w Muscelinowym Olejku warząc/ w węzełku zawiązać/ i w otwór łona w prawić. (Plat.) Morowemu powietrzu.
Kwiat wchodzi do tych lekarstw/ które czynione bywają przeciwko morowemu powietrzu. Mdłości z głowy.
Przeciwko mdłości z głowy pochodzącej z zaziębienia Mózgu/ Kwiat z liściem w winie warzyć/ a głowę gęstą chustą nakrywszy/ nad parą nagrzewać i pocić
ich od zágnićia y zácuchnienia. (Rasi.) NIepłodnym.
Pániom niepłodnym dla zbytnich wilgotnośći ślozowátych/ y oźiębłośći Máćice/ do płodu pomaga/ w wodźie go wárząc/ á po pás sie w nim kąpiąc/ y náparzáiąc. Máćicy záplugáwioney.
Záplugáwioną Máćicę wychędaża/ y rozgrzewa/ Kwiát w Muscelinowym Oleyku wárząc/ w węzełku záwiązáć/ y w otwor łoná w práwić. (Plat.) Morowemu powietrzu.
Kwiát wchodźi do tych lekarstw/ ktore czynione bywáią przećiwko morowemu powietrzu. Mdłośći z głowy.
Przećiwko mdłośći z głowy pochodzącey z záźiębienia Mozgu/ Kwiát z liśćiem w winie wárzyć/ á głowę gęstą chustą nákrywszy/ nád párą nágrzewáć y poćić
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 169
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
nieobyczajnym wody piciem/ w garle przypiły/ zaraz odpadną i winidą/ Sok z octem ciepło gargaryzując. (Dioscor:) Złotym żyłkom.
Złote żyłki napuchłe rozgania/ tym je sokiem namazując. Jarzyn i zboża od chrobaćtwa/ i inego zwierzu broni.
Pisze jeden z Arabskich ziołopisów/ iż gdzieby ten sok był w węzełku na Ogrodzie miedzy jarzynami/ abo na roli miedzy zbożem zawieszony/ żadne chrobactwo/ ani zwierz żaden nie może tam szkodzić. (Abugeryc.) Szkodzi. Nocet.
Żołądkowi. Wątrób.
Wątrobie/ sok jest obrazą (Abugier.) Pęcherzu.
Pęcherzowi/ korzeń miasto potrawy używany szkodzi. Abowiem do strawienia Żołądkowi trudny.
nieobyczáynym wody pićiem/ w gárle przypiły/ záraz odpádną y winidą/ Sok z octem ćiepło gárgáryzuiąc. (Dioscor:) Złotym żyłkom.
Złote żyłki nápuchłe rozgánia/ tym ie sokiem námázuiąc. Iárzyn y zboża od chrobáćtwá/ y inego źwierzu broni.
Pisze ieden z Arábskich źiołopisow/ iż gdźieby ten sok był w węzełku ná Ogrodźie miedzy iárzynámi/ ábo ná roli miedzy zbożem záwieszony/ żadne chrobáctwo/ áni źwierz żaden nie może tám szkodźić. (Abugeric.) Szkodźi. Nocet.
Zołądkowi. Wątrob.
Wątrobie/ sok iest obrázą (Abugier.) Pęchyrzu.
Pęchyrzowi/ korzeń miásto potráwy vżywány szkodźi. Abowiem do stráwienia Zołądkowi trudny.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 190
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
te którym kiszki wychodzą/ ziele z korzeniem swym warząc a pijąc leczy. Ranom wnętrznym.
Rany wszelakie wnętrzne goi/ bądź ziele to jedząc/ bądź proch z niego z trunkiem mieszając. Toku krwawemu.
Tok krwie skądkolwiek zawściąga. Upławom
Upławy zbytnie zawściąga/ świeże liście i z korzeniem swym tłukąc/ a w łono w węzełku puszczając. Lono białogłowskie ścieśnia.
Lono abo fortkę białogłowską zbytnie ziejącą/ ścieśnia i stula/ toż czyniąc. Toku każdemu.
Wszelaki tok zbytni jakichkolwiek fluksum zawściąga/ jakokolwiek używany. Rozsądek.
O tych Zanklach któreśmy tu opisali/ chocia Dioscorydes i Galenus namniejszej zmianki nieuczynili/ ale że do Żywokostów skutkami i siłami są
te ktorym kiszki wychodzą/ źiele z korzeniem swym wárząc á pijąc leczy. Ránom wnętrznym.
Rány wszelákie wnętrzne goi/ bądź źiele to iedząc/ bądź proch z niego z trunkiem mieszáiąc. Toku krwáwemu.
Tok krwie skądkolwiek záwśćiąga. Vpławom
Vpławy zbytnie záwśćiąga/ świeże liśćie y z korzeniem swym tłukąc/ á w łono w węzełku pusczáiąc. Lono białogłowskie śćieśnia.
Lono ábo fortkę białogłowską zbytnie źieiącą/ śćieśnia y stula/ toż czyniąc. Toku káżdemu.
Wszeláki tok zbytni iákichkolwiek fluxum záwśćiąga/ iákokolwiek vżywány. Rozsądek.
O tych Zánklách ktoresmy tu opisáli/ choćia Dioscorides y Galenus namnieyszey zmianki nieuczynili/ ále że do Zywokostow skutkámi y siłámi są
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 255
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
napój najlepsze jest mleko, jednak jeżeli już gorączka będzie znaczna, na ten czas nie jest zdrowe, ale Serwatka miasto niego ma być ordynowana do picia: albo weźmi Rogu Jeleniego w sztuki porąbanego garść dobrą, Rodzynków wielkich pół funta, Fig suchych dwadzieścia, Owsa garść, Pietruszki wiąskę, Saletry trzy łoty, Cynamonu w węzełku zawiązanego łot, wody dwa garca, warz powoli do połowy, przecedź niech chory pije miasto piwa ile chce.
Item Absorbentia także są pożyteczne: weźmi Oczek Rakowych, korali preparowanych, ostrygowych skorup albo Perłowej macice, każdego coć się zda, utrzyj na subtelny proszek, dawaj po jednym skrupule w Wódce Cynamonowej. różnych
napoy naylepsze iest mleko, iednák ieżeli iusz gorączká będźie znáczna, ná ten czás nie iest zdrowe, ále Serwatká miásto niego ma bydź ordynowáná do pićia: álbo wezmi Rogu Ieleniego w sztuki porąbánego garść dobrą, Rodzenkow wielkich puł funtá, Fig suchych dwádzieśćiá, Owsa garść, Pietruszki wiąskę, Sáletry trzy łoty, Cynámonu w węzełku záwiązánego łot, wody dwá gárcá, warz powoli do połowy, przecedź niech chory pije miásto piwá ile chce.
Item Absorbentia tákże są pożyteczne: weźmi Oczek Rákowych, korali preparowánych, ostrygowych skorup álbo Perłowey máćice, káżdego coć się zda, utrzyi ná subtelny proszek, daway po iednym skrupule w Wodce Cynámonowey. rożnych
Skrót tekstu: PromMed
Strona: 18
Tytuł:
Promptuarium medicum
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Franciszek Cezary
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1716
Data wydania (nie wcześniej niż):
1716
Data wydania (nie później niż):
1716
purgujące, także otwierające, urynę popędzające, i poty pobudzające. Do purgowania dla możniejszych ten służyć może sposób. Weźmi Rhabarbarum dobrego trzy łoty, Salappy przetłuczonej grubo, korzenia kopytnikowego, senesu, korzenia kosaccowego, każdego po łocie, jałowcu garść małą, gołębich łajen na popiół spalonych, raków na popiół spalonych, obojga w węzełku zawiązanych po pół łota, Cynamonu, Gałganu, nasienia ślazowego, pietruszczanego, każdego po ćwierci łota, namocz wszystko we trzech kwartach wina w worku przez tydzień, codzień go wyzymając, tego Wina dawaj dwa razy w tydzień po kwaterce, i więcej mocniejszym.
Item prosty lud na spędzenie puchliny wodni- stej, zażywa różnych
purguiące, tákże otwieráiące, urynę popędzáiące, y poty pobudzáiące. Do purgowánia dla możnieyszych ten służyć może sposob. Weźmi Rhabarbarum dobrego trzy łoty, Salappy przetłuczoney grubo, korzenia kopytnikowego, senesu, korzenia kosaccowego, káżdego po łoćie, jáłowcu garść małą, gołębich łáien ná popioł spalonych, rákow ná popioł spalonych, oboygá w węzełku záwiązánych po puł łotá, Cynámonu, Gáłgánu, naśienia ślazowego, pietruszczánego, káżdego po ćwierći łotá, námocz wszystko we trzech kwártách winá w worku przez tydźień, codźień go wyzymáiąc, tego Winá daway dwá rázy w tydźień po kwáterce, y więcey mocnieyszym.
Item prosty lud ná spędzenie puchliny wodni- stey, záżywa rożnych
Skrót tekstu: PromMed
Strona: 44
Tytuł:
Promptuarium medicum
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Franciszek Cezary
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1716
Data wydania (nie wcześniej niż):
1716
Data wydania (nie później niż):
1716
