białym starym korzennym/ poranu i na noc ciepło pijąc. Żołądku
Żołądek zimny rozgrzewa. Apetit czyni.
Chęć do jedzenia czyni/ Prochu ziela Tatarskiego z Piołynkowym winem używając.
Piwo posilny pokarm ciału daje/ w którymby korzeń jego miałko utłucony w woreczku był moczony. Męchyrzowi
Toż Piwo Męchyrz zaziębiony rozgrzewa. Wietrznościom.
Wietrzności w ciel zawarte rozpędza/ i odmiatanim pozbywa/ gryząc go/ albo juchę z warzonengo pijąc. Zasiniałości.
Zasiniałości z zbicia albo z potłuczenia rozpędza/ Chustę albo gębkę w ciepłej tusze jego maczając/ i miejsce zasiniałe naparzając. Bladym cerę daje
Bladym Cerę cudną i rumienną czyni/ jakimkolwiek sposobem używany. Liszajom
Liszaje
białym stárym korzennym/ poránu y ná noc ćiepło piiąc. Zołądku
Zołądek źimny rozgrzewa. Apetit czyni.
Chęć do iedzenia czyni/ Prochu źiela Tátárskiego z Piołynkowym winem vżywáiąc.
Piwo pośilny pokarm ćiáłu dáie/ w ktorymby korzeń iego miáłko vtłucony w woreczku był moczony. Męchyrzowi
Toż Piwo Męchyrz záźiębiony rozgrzewa. Wietrznośćiom.
Wietrznośći w ciel záwárte rospądza/ y odmiátánim pozbywa/ gryząc go/ álbo iuchę z warzonengo piiąc. Záśiniáłośći.
Záśiniáłośći z zbićia albo z potłuczenia rospądza/ Chustę álbo gębkę w ćiepłey tusze iego maczaiąc/ y mieysce záśiniáłe náparzáiąc. Bládym cerę dáie
Bladym Cerę cudną y rumienną czyni/ iákimkolwiek sposobem vżywány. Liszáiom
Liszáie
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 21
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
w wodzie warzone/ także i suche/ miałko utarte/ pijąc/ otwiera/ Flegmę z nich wywodzi moczem/ i bole uśmierza. Dyscorydes. Moczu.
Moczu ciężkiemu puszczaniu/ tymże sposobem używany/ jest osobliwym ratunkiem. Żołądkowi.
Żołądek zimny/ i wietrzności pełny/ rozgrzewa/ wiatry w nim układa i rozpędza. Wietrznościom
Rzyganie częste i grube zastanawia.
Żołądka bolenie z wilgotności zimnych wnim będących/ uskramia. Kolice
Kolice i darciu w żywocie/ i w kiszkach/ z zimnych wilgotności/ tenże trunek układa. Macicy
Maciczne dolegliwości wszelakie/ z zimnych przyczyn/ uskramia/ poranu i na noc/ wyższej pomienionym sposobem/ używany.
w wodźie wárzone/ tákże y suche/ miáłko vtárte/ piiąc/ otwiera/ Flágmę z nich wywodźi moczem/ y bole vśmierza. Discorides. Moczu.
Moczu ćięszkiemu pusczániu/ tymże sposobem vżywány/ iest osobliwym rátunkiem. Zołądkowi.
Zołądek źimny/ y wietrznośći pełny/ rozgrzewa/ wiátry w nim vkłáda y rospądza. Wietrznośćiom
Rzygánie częste y grube zástánawia.
Zołądká bolenie z wilgotnośći źimnych wnim będących/ vskrámia. Kolice
Kolice y dárćiu w żywoćie/ y w kiszkách/ z źimnych wilgotnośći/ tenże trunek vkłáda. Máćicy
Máćiczne dolegliwości wszelákie/ z źimnych przyczyn/ vskramia/ poránu y ná noc/ wyższey pomienionym sposobem/ vżywány.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 24
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zamulony. Żyłom zatkanym.
Żyły także zaćpane grubemi zimnemi a flegmistemi wilgotnościami otwiera i wychędaża/ warzony w wodzie/ a trunkiem używany/ albo Proch jego z Winem/ bądź z miodem/ bądź z Opichową albo Pietruszczaną wodką pijąc/ moczem wywodzi. Toż czym z Mastykowym olejkiem ciepło na łono plastrowany. Item. Wietrznościom.
Wietrzności z żołądka/ które opuszenie czynią/ rozpędza/ warząc/ a juchę jego pijąc. Kolice.
Gryzienie i Morzyska/ co koliką drudzy zowią/ uśmierza/ przerzeczonym sposobem używany. Do maści i plaszczów wchodzi.
Wchodzi korzenie Ostryżowe do plastrów i maści rozgrzewających. Pamięci utraconej
Pamięć utraconą przywraca/ swą wonnością/ też
zámulony. Zyłom zatkánym.
Zyły tákże záćpáne grubemi źimnemi á flágmistemi wilgotnościámi otwiera y wychędaża/ wárzony w wodźie/ á trunkiem vżywány/ álbo Proch iego z Winem/ bądź z miodem/ bądz z Opichową álbo Pietrusczáną wodką piiąc/ moczem wywodźi. Toż czym z Mástykowym oleykiem ciepło ná łono plastrowány. Item. Wietrznośćiom.
Wietrznośći z żołądká/ ktore opuszenie czynią/ rospądza/ wárząc/ á iuchę iego piiąc. Kolice.
Gryźienie y Morzyská/ co koliką drudzy zowią/ vśmierza/ przerzeczonym sposobem vżywány. Do máśći y plásczow wchodźi.
Wchodźi korzenie Ostryżowe do plástrow y máśći rozgrzewáiących. Pámięći vtráconej
Pámięć vtráconą przywraca/ swą wonnością/ też
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 27
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Przyrodzenie.
OStryż Indiański/ albo Szafranica/ jest przyrodzenia rozgrzewającego i wysuszającego/ w trzecim Stopniu. Moc i skutki. Żółtej niemocy.
Żółtą niemoc leczy/ dając go po trzy poranki z Szafranem i z kadzidłem kramnym porządnie. (Tabe.) Żołądkowi.
Żołądek do trawienia pokarmów sposobnym czyni/ rozgrzewając oziębłość jego. Wietrznościom. Żołądek zawiera
Wietrzności w niem i w kiszakch zawarte rozgania. A przytym
Tenże zawiera/ i pary z niego do głowy pochodzące tłumi. Rzezanicę albo Siekankę z niego tym sposobem czyniąc: Wziąć korzenia tej Zołcienice/ albo Indiańskiego Ostryżu/ trzy ćwierci łota/ Lakrycjej świeżej skrobanej/ albo drobno pokrajanej/ dwa łoty
. Przyrodzenie.
OStryż Indyáński/ álbo Száfránicá/ iest przyrodzenia rozgrzewáiącego y wysuszáiącego/ w trzećim Stopniu. Moc y skutki. Zołtey niemocy.
Zołtą niemoc leczy/ dáiąc go po trzy poránki z Száfránem y z kádźidłem kramnym porządnie. (Tabe.) Zołądkowi.
Zołądek do trawienia pokarmow sposobnym czyni/ rozgrzewáiąc oźiębłość iego. Wietrznośćiom. Zołądek záwiera
Wietrznośći w niem y w kiszákch záwárte rozgánia. A przytym
Tenże záwiera/ y páry z niego do głowy pochodzące tłumi. Rzezánicę álbo Siekankę z niego tym sposobem czyniąc: Wźiąć korzenia tey Zołcienice/ álbo Indyáńskiego Ostryżu/ trzy czwierći łotá/ Lakrycyey świeżey skrobáney/ álbo drobno pokraiáney/ dwá łoty
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 29
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zimnemu przynależy/ bacznie tak w trunku/ jako zwierzchownie używany: ściencza/ rozprawuje/ i zlekka stwierdza. Moc i skutki. Mózgu. Żołądkowi. Wątrobie. Śliezionie. Nyrkom. Pęchirzowi. Macicy.
W Mózgu W Żołądku. W Wątrobie. W Ślezionie. W Nyrkach. W Pęcherzu. W Macicy. Zimnym wietrznościom barzo użyteczny/ pijąc i naparzając nim. Mocz nad przyrodzenie zatrzymany/ albo z ciężkością puszczany/ potężnie pędzi/ w wodzie warzony/ a trunkiem używany/ a zwłaszcza korzenie jego. (Dioscorydes) (Gal:) Moczu ciężkiemu Biegunkom.
Biegunki zastanawia/ tymże sposobem z winem czerwonym cirpkim pity. Upławom białym albo
źimnemu przynależy/ bácznie ták w trunku/ iáko zwierzchownie vżywány: śćiencza/ rozpráwuie/ y zlekká stwierdza. Moc y skutki. Mozgu. Zołądkowi. Wątrobie. Sliezionie. Nyrkom. Pęchirzowi. Macicy.
W Mozgu W Zołądku. W Wątrobie. W Sleźionie. W Nyrkach. W Pęchyrzu. W Máćicy. Zimnym wietrznośćiom bárzo vżyteczny/ piiąc y náparzáiąc nim. Mocz nád przyrodzenie zátrzymány/ álbo z ćięszkośćią pusczány/ potężnie pędźi/ w wodźie wárzony/ á trunkiem vżywány/ á zwłasczá korzenie iego. (Dioscorides) (Gal:) Moczu ćiężkiemu Biegunkom.
Biegunki zástánawia/ tymże sposobem z winem czerwonym cirpkim pity. Vpłáwom białym álbo
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 31
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ jakimkolwiek sposobem używany. Zmazom na ciele.
Zmazy wszelakie z twarzy ściera wodka z korzenia jego dystylowana/ umywając się nią. (Matt:)
Kurczom/ i pokurczonym członkom/ jest lekarstwem/ jakimkolwiek obyczajem używany/ bądź trunkiem warzonego/ bądź smażonego. Także nacierając nim miejsca. Też miałko tłuczony z miodem pijąc. Wietrznościom.
Wietrzności w żywocie zawarte rozpędza/ Korzeń miało utarty/ a z Cynamonem pity. (Plat:) Boleści wnętrzne z wietrzności uśmierza/ przerzeczonym sposobem używany. Tenże Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Boleściomwnętrznem. Dychawicznym.
Dychawice z zimnej przyczyny leczy/ Jęczmień tak długo warząc/ aż ona woda zgęstnieje/ potym
/ iákimkolwiek sposobem vżywány. Zmázom ná ciele.
Zmázy wszelákie z twarzy śćiera wodká z korzenia ieg^o^ dystyllowána/ vmywáiąc sie nią. (Matth:)
Kurczom/ y pokurczonym członkom/ iest lekárstwem/ iákimkolwiek obyczáiem vżywány/ bądź trunkiem wárzonego/ bądź smáżonego. Także náćieraiąc nim mieyscá. Też miáłko tłuczony z miodem piiąc. Wietrznościom.
Wietrznośći w żywoćie záwárte rozpądza/ Korzeń miało vtárty/ á z Cynámonem pity. (Plat:) Boleśći wnętrzne z wietrznośći vśmiérza/ przerzeczonym sposobem vżywány. Tenże Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Boleśćiomwnętrznem. Dychawicznym.
Dycháwice z źimney przyczyny leczy/ Ięczmień ták długo wárząc/ áż oná wodá zgęstnieie/ potym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 59
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
jakiejkolwiek przyczyny oziębłym. Cukier na Biedrzeńcowym Nasieniu.
Na nasieniu Bidrzeńcowym bywa także Cukier robiony/ właśnie jako na Włoskim Koprze/ albo na Anyżu/ i na innych nasieniach: A ten bywa z żołądkowym prochem użyteczny/ i z inemi Konfekty używany/ przeciwko niedostakom żołądkowym/ i innych członków wietrznych. Sam też przez się używany Wietrznościom.
Wietrzności w ciele zamknione rozpędza. Osobliwie Żołądkowi.
W Żołądku boleści układa.
Wszelakim dolegliwościom flegmistym służy. Kolice.
Kolice i darciu w kiszkach ratunkiem Nyrkom.
Nerek boleści z zimnych przyczyn układa. Także Męchyrzowi.
W Męchyrzu: z których Piasek wywodzi.
Piasek i kamień potężnie z moczem wywodzi. Macicy.
Macicę i
iákieykolwiek przyczyny oźiębłym. Cukier ná Biedrzeńcowym Naśieniu.
Ná naśieniu Bidrzeńcowym bywa tákże Cukier robiony/ własnie iáko ná Włoskim Koprze/ álbo ná Anyżu/ y ná inych naśieniách: A ten bywa z żołądkowym prochem vżyteczny/ y z inemi Konfekty vżywány/ przećiwko niedostákom żołądkowym/ y inych członkow wietrznych. Sam też przez śię vżywány Wietrznośćiom.
Wietrznośći w ćiele zámknione rozpądza. Osobliwie Zołądkowi.
W Zołądku boleśći vkłáda.
Wszelákim dolegliwośćiom flegmistym służy. Kolice.
Kolice y dárćiu w kiszkách rátunkiem Nyrkom.
Nyrek boleśći z źimnych przyczyn vkłáda. Tákże Męchyrzowi.
W Męchyrzu: z ktorych Piasek wywodźi.
Piasek y kámień potężnie z moczem wywodźi. Máćicy.
Mácicę y
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 74
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
ż na czczo i na noc używana/ od zarazy morowego powietrza zachowuje. (Turn.) Truciznom
Truciznom i jadom wszelakim/ jest wielkiem pewnym i doświadczonym lekarstwem/ w winie warząc korzeń i z nasieniem jego/ a na czczo przed trucizną/ albo też po truciznie przyjętej pijać. Puszeniu.
Toż też oposzeniu i wietrznościom w ciele zamknionym/ jest ratunkiem. Macicy.
Maciczne boleści/ i inne niedostatki z zimnych ślamowatości odpędza. Kamień w Pęcherzu.
Kamień tak Nyrkowy/ jako w Pęcherzu potężnie wywodzi/ tegoż ziela dając dwa kroć na dzień w trunku. Zamuleniu.
Ciało wszystko od zamulenia/ i żył w nim zatkania wychędaża i otwiera
ż ná czczo y ná noc vżywána/ od zárázy morowego powietrza záchowuie. (Turn.) Trućiznom
Trućiznom y iádom wszelákim/ iest wielkiem pewnym y doświadczonym lekárstwem/ w winie wárząc korzeń y z naśieniem iego/ á ná czczo przed trućizną/ álbo też po trućiznie przyiętey piiáć. Puszeniu.
Toż też oposzeniu y wietrznośćiom w ćiele zámknionym/ iest rátunkiem. Máćicy.
Máćicżne boleśći/ y ine niedostátki z źimnych ślamowátośći odpądza. Kámień w Pęchyrzu.
Kámień ták Nyrkowy/ iáko w Pęchyrzu potężnie wywodźi/ tegoż źiela dáiąc dwá kroć ná dźień w trunku. Zámuleniu.
Ciáło wszystko od zámulenia/ y żył w nim zátkánia wychędaża y otwiera
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 76
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
zachowywa je od niego. Od gryzawek.
Od gryzawek i morzyska wolen czyni Zębom bolejącym
Zębów bolenie układa/ w naczyniu nakrytym/ w ukropie co nagóręcej zagrzana/ i w uściech trzymana. Znaki z krost ściera.
Znaki pozostałe z krost/ nacierając nią/ i plany na ciele sprosne sciera. Flegmie
Flegme we wnętrznościach rozrzedza Wietrznościom.
Wietrzności rozpędza. Krwi.
Krew zsiadłą rozczynia i rozprawuje. Jadu i truciznie
Jadu i truciznie do serca broni/ sprzeciwiając się jej/ po piąci abo sześci łyżek jej pijąc. Wzroku.
Wzrok słaby i ciemny posila/ a bystry czyni/ puszczając w nie. (Tabe.) Od powietrza morowego.
Czasu morowego
záchowywa ie od niego. Od gryzawek.
Od gryzawek y morzyská wolen czyni Zębom boleiącym
Zębow bolenie vkłáda/ w naczyniu nákrytym/ w vkropie co nagoręcey zágrzana/ y w vśćiech trzymána. Znáki z krost śćiera.
Znáki pozostáłe z krost/ náćieráiąc nią/ y plány ná ćiele sprosne zćiera. Flágmie
Flágme we wnętrznośćiách rozrzedza Wietrznościom.
Wietrznośći rospądza. Krwi.
Krew zśiádłą rozczynia y rospráwuie. Iádu y trućiznie
Iádu y trućiznie do sercá broni/ sprzećiwiáiąc sie iey/ po piąći ábo sześći łyżek iey piiąc. Wzroku.
Wzrok słáby y ćiemny pośila/ á bystry czyni/ pusczáiąc w nie. (Tabe.) Od powietrza morowego.
Czásu morowego
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 39
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
bywa im wielkim ratunkiem. Złotem żyłkom zbytnie pijącym.
Złote żyłki/ które Hemoroidami zowią/ zbytnie płynące/ zastanawia/ prochem tego korzenia zasypując. Zapaleniu kiszki stolcowej
Kiszki stolcowej zapaleniu/ jest lekarstwem/ tymże ją prochem zasypując. Gruczołom
Gruczoły twarde zmiękcza/ w otok i w ropę obraca/ potym wychędażą i goi. Wietrznościom.
Wietrzności w kiszkach zawarte rozpędza. Także Morzysku
Morzysko/ gryzienie i darcie w nich/ uśmierza/ ziele z korzeniem i z nasieniem w wodzie warząc/ a klisterą dając: z winem też korzenie jego pijąc/ dobrze czyni. Czwartaczcę.
Zimnice Czwartodniową leczy/ po kwincie go w prochu z winem pić dając/ w
bywa im wielkim rátunkiem. Złotem żyłkom zbytnie pijącym.
Złote żyłki/ ktore Hemoroidámi zowią/ zbytnie płynące/ zástánawia/ prochem tego korzeniá zásypuiąc. Zapaleniu kiszki stolcowey
Kiszki stolcowey zápaleniu/ iest lekárstwem/ tymże ią prochem zásypuiąc. Gruczołom
Gruczoły twárde zmiękcza/ w otok y w ropę obráca/ potym wychędażą y goi. Wietrznośćiom.
Wietrznośći w kiszkách záwárte rozpądza. Tákże Morzjsku
Morzysko/ gryźienie y dárćie w nich/ vśmierza/ źiele z korzeniem y z naśieniem w wodźie wárząc/ á klisterą dáiąc: z winem też korzenie ieg^o^ piiąc/ dobrze czyni. Czwártacce.
Zimnice Czwártodniową leczy/ po kwinćie go w prochu z winem pić dáiąc/ w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 163
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
