maleńki, jad wielki ma w sobie.
CICINDELAE inaczej Lampyrides, albo Noctilucae to jest De Insectis albo zwierzątkach nacinanych
złotnicy robaczki, robaczki święto Jańskie, iż koło jego święta w nocy latają, jak iskry ogniste migają się, osobliwie przy chwastach, ogrodach włoskich, sadach, chaszczach. Mają pod brzuszkiem, centkę białą bardzo wilgotną, a ta się świeci, jako też pruchno, gdy jest mokre.
CICADAE albo koniki po trawie skaczące, jedyną żyjące rosą. Cardanus o nich piszę, że te jedyne ze wszystkich zwierząt pyska nie mają, ale coś mają na piersiach ostrego a tym w siebie ciągną rosę, consequenter nie masz po nich faeces.
maleńki, iad wielki ma w sobie.
CICINDELAE inaczey Lampyrides, albo Noctilucae to iest De Insectis albo zwierzątkach nacinanych
złotnicy robaczki, robaczki swięto Ianskie, iż koło iego swięta w nocy lataią, iak iskry ogniste migaią się, osobliwie przy chwastach, ogrodach włoskich, sadach, chaszczach. Maią pod brzuszkiem, centkę białą bardzo wilgotną, á ta się swieci, iako też pruchno, gdy iest mokre.
CICADAE albo koniki po trawie skaczące, iedyną żyiące rosą. Cardanus o nich piszę, że te iedyne ze wszystkich zwierząt pyska nie maią, ale coś maią na piersiach ostrego á tym w siebie ciągną rosę, consequenter nie masz po nich faeces.
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 318
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
jednoroczna, co poznasz z sęczków, alko kolanek; ile bowiem jest ko- O Ekonomice, mianowicie o Drzewach.
lanek, tyle lat ma gałązka. Ucina się w samę pełnią Księżyca, albo zaraz po niej, ale aż w dni kilka się szczepi, tym czasem na zimnie, lub w ziemię koniec ów ucięty zatknowszy wilgotną. Jeśli szczep roku zakwitnie drugiego, kwiat oberwać należy, bo przyszedłszy drzewo do swojej pory, mniej będzie fruktów wydawało. Szczep z jabłoni, zbyt słodkiej, w płonce winnej słodkie, przyjemniejsze i niby słodkowinne owoce sprawuje. Zbytnie także kwaśne latorośli wsłodkich płonkach albo pniakach słodnieją. W sadzeniu płonek obserwują; aby nie głębiej
iednoroczna, co poznasz z sęczkow, alko kolanek; ile bowiem iest ko- O Ekonomice, mianowicie o Drzewach.
lanek, tyle lat ma gałązka. Ucina się w samę pełnią Xiężyca, albo zaraz po niey, ale aż w dni kilka się szczepi, tym czasem na zimnie, lub w ziemię koniec ow ucięty zatknowszy wilgotną. Iezli szczep roku zakwitnie drugiego, kwiat oberwać należy, bo przyszedłszy drzewo do swoiey pory, mniey będzie fruktow wydawało. Szczep z iabłoni, zbyt słodkiey, w płonce winney słodkie, przyiemnieysze y niby słodkowinne owoce sprawuie. Zbytnie także kwaśne latorosli wsłodkich płonkach albo pniakach słodnieią. W sadzeniu płonek obserwuią; aby nie głębiey
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 375
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
na gruncie górzystym, suchym głębiej kopać, na wilgotnym miałkszej. Inquantum by była ziemia O Ekonomice, mianowice o Drzewach.
biała, kretna, wapnista; zmieszać z nią gnoju z piaskiem kamienistym: jeśli piaszczysta, namieszać z nią gnoju z gliną, albo z ziemią lipką. W suchą ziemię, więcej gnoju, w wilgotną i tłustą mniej, i to bydlęcego ugniłego nie świniego potrzeba. Koło szczepów świeżo osadzonych obserwują niektórzy, że przez ośm dni po Wielkiejnocy i tyleż dni po Zielonych Świątkach gnojem krowim je smarują, z wielkim ich pożytkiem. A jeśli do gnoju przymieszasz wołowej żółci, albo soku z piołunu, od kóz i zająców gryzienia zachowasz
na gruncie gorzystym, suchym głębiey kopać, na wilgotnym miałkszey. Inquantum by była ziemia O Ekonomice, mianowice o Drzewach.
biała, kretna, wapnista; zmieszać z nią gnoiu z piaskiem kamienistym: iezli piaszczysta, namieszać z nią gnoiu z gliną, albo z ziemią lipką. W suchą ziemię, więcey gnoiu, w wilgotną y tłustą mniey, y to bydlęcego ugniłego nie swiniego potrzeba. Koło szczepow swieżo osadzonych obserwuią niektorzy, że przez ośm dni po Wielkieynocy y tyleż dni po Zielonych Swiątkach gnoiem krowim ie smaruią, z wielkim ich pożytkiem. A iezli do gnoiu przymieszasz wołowey żołci, albo soku z piołunu, od koz y zaiącow gryzienia zachowasz
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 377
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
rośnie, nasienie jej, na dzień jeden i drugi namoczywszy w ciepłej, albo gnojnej O Ekonomice, mianowicie o Ogrodzie Włoskim.
wodzie. Jeśli byś chciał cudnie wielką mieć cebulę, wsadź w nią, gdy już duża rzepnego nasienia ziarko, będzie bardzo wielka. Ziemię lubi nawoźną, sprawną, tłustą; miernie wilgotną, przed zimą zrytą, znowu jak się na wiosnę ziemia ogrzeje, siać cebule, dnia ciepłego, suchego. Wielka rośnie w jesieni posiana, na wiosnę przesadzona, oberznowszy wierzch i spodek z kosmyków, i łupin, aż do ostatniej skorki: Item dyniowe ziarno w cebulę, w głowce przewierciawszy kołkiem dołek wszczepić, gnojem
rosnie, nasienie iey, na dzień ieden y drugi namoczywszy w ciepłey, albo gnoyney O Ekonomice, mianowicie o Ogrodzie Włoskim.
wodzie. Iezli byś chciał cudnie wielką mieć cebulę, wsadź w nią, gdy iuż duża rzepnego nasienia ziarko, będzie bardzo wielka. Ziemię lubi nawoźną, sprawną, tłustą; miernie wilgotną, przed zimą zrytą, znowu iak się na wiosnę ziemia ogrzeie, siać cebule, dnia ciepłego, suchego. Wielka rosnie w iesieni posiana, na wiosne przesadzona, oberznowszy wierzch y spodek z kosmykow, y łupin, aż do ostatniey skorki: Item dyniowe ziarno w cebulę, w głowce przewierciawszy kołkiem dołek wszczepić, gnoiem
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 437
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
Ma wiele cnot te zboże, dla ludzi i bydląt. Ptysanna zniego u Greków wyśmienita, krupy, pęcak. Owies tegoż O Ekonomice, mianowicie o Roli, Zbożu etc.
przyrodzenia. Wielkich cnot jest i hanyż, osobliwie Kreteński, Egipski, Syryiski. Siać go w Lutym i w Marcu; ziemię lubi wilgotną sprawną Znatury swojej rozgrzewa, otwiera, zawrót głowy oddala i ból, sny straszne i nauseam od człeka pędzi według Pliniusza. Cukier na hanyżu, wszystkich skutków jest źródłem, jako też wodka, miód hanyżowy, ale pomiarkowanie pity, który tak robią. Warz wodę z hanyżem, przecedź, potym w tej wodzie warz
Ma wiele cnot te zboże, dla ludzi y bydląt. Ptysanna zniego u Grekow wysmienita, krupy, pęcak. Owies tegoż O Ekonomice, mianowicie o Roli, Zbożu etc.
przyrodzenia. Wielkich cnot iest y hanyż, osobliwie Kreteński, Egypski, Syryiski. Siać go w Lutym y w Marcu; ziemię lubi wilgotną sprawną Znatury swoiey rozgrzewa, otwiera, zawrot glowy oddala y bol, sny straszne y nauseam od człeka pędzi według Pliniusza. Cukier na hanyżu, wszystkich skutkow iest źrodłem, iako też wodka, miod hanyżowy, ale pomiarkowanie pity, ktory tak robią. Warz wodę z hanyżem, przecedź, potym w tey wodzie warz
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 444
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
na dzień dawaj po kwaterce, jeżeli przykre przysłodz. Item. Przewarz mleko z Szałwią, przydaj trochę Szafranu i Cukru: pij co dzień. Item. Wilcza wątroba suszona, w proszku często zażywana: pomocna jest Służą na to Elixir Propor. Rhabarbarium, Rhabarbarum, cum sero lactis zażywane, etc. Traktat Trzeci Na wilgotną Wątrobę.
NAleżą Diaphoretica, diuretica, i różne Dekokcje wysuszające, ex Ligno Lentisci, Gyaiaci, China, i Kawa dobra, Wino dobre, jeszcze lepsze, pomiernie go zażywając. Wanny pocące też dobre są: pospolicie ta choroba leczy się tak jako i puchlina. Na suchość Watroby, bardzo dobre jest mleko świeże
ná dzień daway po kwáterce, ieżeli przykre przysłodz. Item. Przewarz mleko z Szałwią, przyday trochę Száfránu y Cukru: piy co dzień. Item. Wilcza wątrobá suszona, w proszku często zázywáná: pomocna iest Służą na to Elixir Propor. Rhabarbarium, Rhabarbarum, cum sero lactis záżywáne, etc. Tráktat Trzeći Ná wilgotną Wątrobę.
NAleżą Diaphoretica, diuretica, y rożne Dekokcye wysuszáiące, ex Ligno Lentisci, Gyaiaci, Chiná, y Káwá dobra, Wino dobre, iescze lepsze, pomiernie go záżywáiąc. Wánny pocące też dobre są: pospolićie tá chorobá leczy się ták iako y puchliná. Ná suchość Wátroby, bárdzo dobre iest mleko świeże
Skrót tekstu: CompMed
Strona: 274
Tytuł:
Compendium medicum
Autor:
Anonim
Drukarnia:
Drukarnia Jasnej Góry Częstochowskiej
Miejsce wydania:
Częstochowa
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1719
Data wydania (nie wcześniej niż):
1719
Data wydania (nie później niż):
1719
kładąc/ a głowę przemywać.
Do Rheubarbarum moczonego bywa trochę korzenia jego przydano/ dla więtszej potężności w skutkach jego. Dziegnie. Gnilcu
Dzięgnę i
Gnilec w uściech leczy/ jego prochem zasypując je. Macice do płodu sposabia/ zimną rozgrzewa/ vilgotną wysusza/ plugawą wychędaża.
Macice do płodu sposobną czyni/ zaziębioną rozgrzewając/ wilgotną wysuszając/ zaplugawioną wychędażając czopek albo węzełek/ na kształt palca/ z jego prochu/ subtylnie utartego/ uczyniony/ w Olejku Piżmowym/ albo w Oliwie dobrze warzony/ a w otwór łona Białogłowskiego ciepło puszczany (Plat:) Także się w nim kąpiąc i naparzając. Item.
Toż też czyścienie Miesięczne Panim wzbudza.
kłádąc/ á głowę przemywáć.
Do Rheubarbarum moczonego bywa trochę korzenia ie^o^ przydano/ dla więtszey potężnośći w skutkách iego. Dźiegnie. Gnilcu
Dźięgnę y
Gnilec w vśćiech leczy/ ieg^o^ prochem zásypuiąc ie. Mácice do płodu sposabia/ źimną rozgrzewa/ vilgotną wysusza/ plugáwą wychędaża.
Máćice do płodu sposobną czyni/ záźiębioną rozgrzewáiąc/ wilgotną wysuszáiąc/ záplugáwioną wychędażáiąc czopek álbo węzełek/ ná ksztáłt pálcá/ z iego prochu/ subtylnie vtártego/ vczyniony/ w Oleyku Piżmowym/ álbo w Oliwie dobrze warzony/ á w otwor łoná Białogłowskiego ćiepło pusczány (Plat:) Tákże się w nim kąpiąc y náparzáiąc. Item.
Toż też czyśćienie Mieśięczne Pánim wzbudza.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 32
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
za dawną chorobą/ każdego dnia/ rano i na noc/ nacierać. (Tabe.) Miesięcznemu czyścieniu.
Miesięczne Panióm czyścienie/ nad przyrodzenie zawściągnione/ wzbudza i wywodzi/ korzenie jego posiekawszy warzyć/ a parę ciepłą w otwór łona lejkiem puszczać. Też kąpanie po pas z niego czynić dobrze. Macicy zaziębionej.
Macicę wilgotną wysusza/ zaziębłą rozgrzewa/ w wodzie warząc/ a próg łona naparzając: albo się w nim kąpiąc. Toż też. Niepłodnym.
Niepłodnym Panióm/ dla pomienionych Macicznych niedostatków/ jest użyteczne nagrzewanie i naparzanie.
Także proch z korzenia jego w Bawełnę zawiniony/ i dobrze nabity/ a w Piżmowym Olejku/ albo w
zá dawną chorobą/ káżdego dniá/ ráno y ná noc/ náćieráć. (Tabe.) Mieśięcznemu czyścieniu.
Mieśięczne Pánióm czyśćienie/ nád przyrodzenie záwściągnione/ wzbudza y wywodźi/ korzenie ieg^o^ pośiekawszy wárzyć/ á párę ćiepłą w otwor łoná leykiem pusczáć. Też kąpánie po pás z niego czynić dobrze. Máćicy záźiębioney.
Máćicę wilgotną wysusza/ záźiębłą rozgrzewa/ w wodźie wárząc/ á próg łoná náparzáiąc: álbo sie w nim kąpiąc. Toż też. Niepłodnym.
Niepłodnym Pánióm/ dla pomienionych Máćicznych niedostátkow/ iest vżyteczne nágrzewánie y náparzánie.
Tákże proch z korzenia iego w Báwełnę záwiniony/ y dobrze nábity/ á w Piżmowym Oleyku/ álbo w
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 53
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
barzo i przyjemnie pachniący. Ten Paraliżu.
Paraliżem zarażonym barzo użyteczny/ pijąc go/ i mażąc członki ułomne. Gruzj twarde odmiękcza.
Gruzy na stawiech i członkach wyrosłe odmiękcza. Ogródnicza.
To ziele żadną ziemią nie gardzi/ każdą przyjmie/ tak z nasienia siany/ jako z korzenia rozdartego flancowany/ albo wierzchołkami w ziemię wilgotną sadzony/ tak same/ jako w owies szczepione.(Demor:) Rozsądek.
Dwa Rozdziały dla tego tu Dioscorydes o Rozmarynie uczynił/ żeby miedzy tym wieńczystym i ogródnym/ a miedzy górnym i Cudzoziemskim różność pokazał. Nie tak w skutkach/ którymi sobie są podobne/ jako kształtem i wyobrażeniem. Co się snadnie z
bárzo y przyiemnie pachniący. Ten Páráliżu.
Páráliżem záráżonym bárzo vżyteczny/ piiąc go/ y máżąc członki vłomne. Gruzj twárde odmiękcza.
Gruzy ná stáwiech y członkách wyrosłe odmiękcza. Ogrodnicza.
To źiele żadną źiemią nie gárdźi/ káżdą przyimie/ ták z naśienia siany/ iáko z korzeniá rozdártego fláncowány/ álbo wierzchołkámi w źiemię wilgotną sádzony/ ták sáme/ iáko w owies sczepione.(Demor:) Rozsądek.
Dwá Rozdźiały dla tego tu Dioscorides o Rozmárynie vczynił/ żeby miedzy tym wieńczystym y ogrodnym/ á miedzy gornym y Cudzoźiemskim rozność pokazał. Nie ták w skutkách/ ktorymi sobie są podobne/ iáko kształtem y wyobráżeniem. Co sie snádnie z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 170
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
dają/ i na wolnym ogniu węglistym przysmażają/ aż jako konfekt zgęstnienie. Ten przeciwko morowemu powietrzu/ wielkim i pewnym jest ratunkiem/ każdy poranek niżliby z domu wyszedł/ jako pół kasztanowego orzecha biorąc. A to dorosłym lat. Dzieciom tak wiele/ jako orzech laskowy. Morowemu powietrzu. Głowie wilgotnej
Którzy zbytnie głowę wilgotną. Także Płucom.
Płuca i piersi/ i żołądkom
Żołądek mają. Macicy.
Białychgłów maćcy nader wilgotnej/ i inym niedostatkom z zbytnich wilgotności w ciele będącym/ pod pomienioną miarą/ na noc kladąc się/ używany/ dobrze czyni. Rozsądek.
Z zupełnego i z dostatecznego od nas opisania tego ziołka/ każdy obaczyć może
dáią/ y ná wolnym ogniu węglistym przysmáżáią/ áż iáko konfekt zgęstnienie. Ten przećiwko morowemu powietrzu/ wielkim y pewnym iest rátunkiem/ káżdy poránek niżliby z domu wyszedł/ iáko puł kásztanowego orzechá biorąc. A to dorosłym lat. Dźiećiom ták wiele/ iáko orzech láskowy. Morowemu powietrzu. Głowie wilgotney
Ktorzy zbytnie głowę wilgotną. Tákże Płucom.
Płucá y pierśi/ y zołądkom
Zołądek máią. Máćicy.
Białychgłow máćcy náder wilgotney/ y inym niedostátkom z zbytnich wilgotnośći w ćiele będącym/ pod pomienioną miárą/ ná noc kládąc się/ vżywány/ dobrze czyni. Rozsądek.
Z zupełnego y z dostátecznego od nas opisánia tego źiołká/ káżdy obaczyć może
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 315
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
