ż mózg; alić paraliże/ cierpienie abo ręki/ abo nóg; jeśliż się nawali do mózgu wilgotności zbytniej/ a do tego zimnej/ ażci człowiek jedno ustawicznie śpi/ że nad drugim chociaż i zdziała będziesz strzylał/ tedy się go nie dobudzisz. Przypatrując się ludzie częstokroć takiemu rozrużnieniu tych żywiołów/ lub to wilgotnościom abo jakowościom; i widząc też nie tylko w ciele ludzkim/ ale i kędy indzie/ że kiedy się bądź zajmie ciepło abo ogień/ tedy miasto pożytku raczej szkodę czyni: natychmiast rzeczą jaką zimną jako to wodą zagaszają go abo też uwłaczają/ i ujmują onej materii/ od której się żarzy: abo też aby rychlej
ż mozg; álić páraliże/ ćierpienie ábo ręki/ ábo nog; iesliż się náwáli do mozgu wilgotnośći zbytniey/ á do tego źimney/ áżći cżłowiek iedno vstáwicżnie śpi/ że nád drugim choćiaż y zdźiáłá będźiesz strzylał/ tedy się go nie dobudźisz. Przypátruiąc się ludźie cżęstokroć tákiemu rozrużnieniu tich żywiołow/ lub to wilgotnośćiom ábo iákowosćiom; y widząc też nie tylko w ćiele ludzkim/ ále y kędy indżie/ że kiedy się bądź zaymie ćiepło ábo ogień/ tedy miasto pożytku racżey szkodę cżyni: nátychmiast rzecżą iaką źimną iáko to wodą zágászaią go ábo też vwłacżáią/ y vymuią oney máteryey/ od ktorey się żarzy: ábo też áby rychley
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 139.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
są przyrodzenia: abowiem nad wtóry stopień nie orzgrzewają/ ani wysuszają. Nać obojga jeszcze mniej/ niżli korzenie. Także pierwszych dwu. Moc i skutki.
Dzięgiel tak pierwszy/ jako wtóry/ trzeci/ i czwarty/ wszystkie są jednych skutków i mocy/ ale jedne potężniej/ drugie słabiej czynią i sprawują. Skutki. Wilgotnościom w głowie.
Wonnością swą wilgotności w głowie grube i klejowate/ zimne: jako są flegmiste/ rościeńczają/ rozprawują/ rzedzą/ i nosem je wywodzą. (Turn.) Surowości.
Surowości z Żołądka wyprowadzą. (tenże.
Głowę kto ma z Rymy pełną/ a nosem nic nie odchodzi: rozerznąć korzeń/
są przyrodzenia: ábowiem nád wtory stopień nie orzgrzewáią/ áni wysuszáią. Nać oboygá iescże mniey/ niżli korzenie. Tákże pierwszych dwu. Moc y skutki.
Dźięgiel ták pierwszy/ iáko wtory/ trzeći/ y czwarty/ wszystkie są iednych skutkow y mocy/ ále iedne potężniey/ drugie słabiey czynią y spráwuią. Skutki. Wilgotnośćiom w głowie.
Wonnośćią swą wilgotnośći w głowie grube y kliiowáte/ źimne: iáko są flegmiste/ rośćieńczáią/ rospráwuią/ rzedzą/ y nosem ie wywodzą. (Turn.) Surowośći.
Surowośći z Zołądká wyprowadzą. (tenże.
Głowę kto ma z Rymy pełną/ á nosem nic nie odchodźi: rozerznąć korzeń/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 87
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
to używany jakimkolwiek sposobem przez usta: też Sokiem ciało/ zwłaszcza żołądek i serce nacierać w takim przypadku dobrze. Skutki.
Mistrzownik tych jest skutków i mocy/ których Cytwar. Czasu morowego Powietrz.
Czasu morowego powietrza/ wielkim a doświadczonym jest lekarstwem/ do uwiarowania zarazy jadowitej. O czym niżej szerzej się będzie mówiło. Wilgotnościom flegmistym.
Wilgotności zbytnie w ciele/ a ile flegmiste swym używaniem trawi. Kaszlu.
Kaszlom z zimnej przyczyny służy. Płucom i piersiom.
Płuca/ piersi/ grubemi/ lipkiemi/ i klejowatymi wilgotnościami napełnione/ i zatkane rozgrzewając/ i rozprawując/ wychędaża. Mózg rozgrzewa i wychędaż.
Mózg/ i wszystkę głowę/ z
to vżywány iákimkolwiek sposobem przez vstá: też Sokiem ćiáło/ zwłasczá żołądek y serce náćieráć w tákim przypadku dobrze. Skutki.
Mistrzownik tych iest skutkow y mocy/ ktorych Cytwar. Czásu morowego Powietrz.
Czásu morowego powietrza/ wielkim á doświadczonym iest lekárstwem/ do vwiárowánia zárázy iádowitey. O czym niżey szerzey sie będźie mowiło. Wilgotnośćiom flegmistym.
Wilgotnośći zbytnie w ćiele/ á ile flegmiste swym vżywániem trawi. Kászlu.
Kászlom z źimney przyczyny służy. Płucom y pierśiom.
Płucá/ pierśi/ grubemi/ lipkiemi/ y kliiowátymi wilgotnośćiámi nápełnione/ y zátkáne rozgrzewáiąc/ y rospráwuiąc/ wychędaża. Mozg rozgrzewa y wychędaż.
Mozg/ y wszystkę głowę/ z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 116
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
gorące/ dawać go z wodką Loczygową: Jeśli zimne/ z Piołunową/ i chorego dobrze nakrywszy/ kazać mu się długo pocić. A dawać go po trzydzieści kropli na raz. Morowei zarazie.
Zarazę morowego Powietrza odbija. Do Wenusa potężne czyni.
Męższczyznę/ używając go częściej i obficjej/ do Wenusa potężnym czyni. Wilgotnościom
Wilgotności przyrodzone zaplugawione przechędaża i poleruje/ zbytnie wysusza i wywodzi/ w częstym mając go używaniu. Sól. Sal. Krwi melancholicznej.
Sól z korzenia/ z liścia/ z nasienia/ Kolerze/ i słoności/ krwi także grubej/ Melancholicznej i wyżgłej potrzebna. Flegmie.
Flegmę lipką gęstą/ rozprawuje/ siecze/ rzedzi
gorące/ dawáć go z wodką Loczygową: Iesli źimne/ z Piołunową/ y chorego dobrze nákrywszy/ kazáć mu sie długo poćić. A dawáć go po trzydźieśći kropli ná raz. Morowei záráźie.
Zárázę morowego Powietrza odbiia. Do Venusá potężne czyni.
Mężsczyznę/ vżywáiąc go częśćiey y obfićiey/ do Venusá potężnym czyni. Wilgotnośćiom
Wilgotnośći przyrodzone záplugáwione przechędaża y poleruie/ zbytnie wysusza y wywodźi/ w częstym máiąc go vżywániu. Sol. Sal. Krwi melánkoliczney.
Sol z korzeniá/ z liśćia/ z naśienia/ Kolerze/ y słonośći/ krwi tákże grubey/ Melánkoliczney y wyżgłey potrzebna. Flágmie.
Flágmę lipką gęstą/ rozpráwuie/ śiecze/ rzedźi
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 153
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
gdzieby się takowe bestie przechowywały. (Floren.) Ocet czyni mocny.
Ocet ostry i jadowity czyni/ korzeń tego ziela/ w wino go kładąc/ i na Słońcu go mając. Strętwiałości i martw.
Strętwienie i zmartwienie/ któregokolwiek członka/ albo części ciała/ wyżej pomienioną maścią/ dobrze mazać i nacierać. Wilgotnościom.
Wilgotności/ które z żołądka pochodzą/ trawi/ żuchając go przez niemały czas/ abowiem je usty wywodzi. Dla czego może go też Ślinnym zielem nazwać/ jako Łacinnicy Saliuariam, bo flegmę z ślinami/ tak z głowy jako z żołądka/ i z Piersi potężnie wyciąga. Rozsądek.
Zębne ziele/ od naszych Polaków
gdźieby sie tákowe bestye przechowywáły. (Floren.) Ocet czyni mocny.
Ocet ostry y iádowity czyni/ korzeń tego źiela/ w wino go kłádąc/ y ná Słońcu go máiąc. Strętwiáłości y martw.
Strętwienie y zmartwienie/ ktoregokolwiek członká/ álbo częśći ćiáłá/ wyszey pomienioną máśćią/ dobrze mazáć y náćieráć. Wilgotnośćiom.
Wilgotnośći/ ktore z żołądká pochodzą/ trawi/ żucháiąc go przez niemáły czás/ ábowiem ie vsty wywodźi. Dla czego może g^o^ też Slinnym źielem názwáć/ iáko Lácinnicy Saliuariam, bo flágmę z ślinámi/ ták z głowy iáko z żołądká/ y z Pierśi potężnie wyćiąga. Rozsądek.
Zębne źiele/ od nászych Polakow
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 160
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ który z Sardyniej/ albo z Samotracjej pochodzi. Zapachu przykrego. Smaku ostrego/ a w język szczypiący: Barwy rumiennej/ albo lisowatej: Świeży/ zupełny/ od czyrwiu nie wytoczony. Ale nam naszego nie ganić/ który pod jednym niebiem z nami roście. Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Moc i skutki. Wilgotnościom dziecinnem
Ciała dziecinne/ które w sobie mają wiele wilgotności złych/ jako pospolicie w tym wieku bywa/ korzeń warząc/ a tą je wodką obmywając wysusza/ i krzepkie czyni. Dzieciom poduszki czynić.
Tymże dzieciom dobrze poduszki czynić z tego ziela/ a z liścia drzewa bukowego/ na którychby w kolebkach legały/
/ ktory z Sárdyniey/ álbo z Sámotrácyey pochodźi. Zapáchu przykrego. Smáku ostrego/ á w ięzyk sczypiący: Bárwy rumienney/ álbo lisowátey: Swieży/ zupełny/ od czyrwiu nie wytoczony. Ale nam nászego nie gánić/ ktory pod iednym niebiem z námi rośćie. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Moc y skutki. Wilgotnościom dźiećinnem
Ciáłá dźiećinne/ ktore w sobie máią wiele wilgotnośći złych/ iáko pospolićie w tym wieku bjwa/ korzeń wárząc/ á tą ie wodką obmywáiąc wysusza/ y krzepkie czyni. Dźiećiom poduszki czynić.
Tymże dźiećiom dobrze poduszki czynić z tego źiela/ á z liśćia drzewá bukowego/ ná ktorychby w kolebkách legáły/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 197
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
.) Albo dawszy naprzód klisterę odmiękczającą/ namoczyć go przez noc w Soku Kopru Włoskiego/ a cukru przydawszy/ poranu dać pić. Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Wietrznościom.
Wietrzności grube to spądza/ Plastr z samego Soku/ albo Opoponaku czyniąc/ a ciepło na żywot kładąc. (Abig:) Surowem wilgotnościom.
Surowe wilgotności wywodzi/ pigułami używany. (tenże) Albo jakim inym sposobem brany. Glistom.
Z Miodem a z Piołynowym Sokiem Opoponak dany/ w żywocie glisty morzy. Ślezienie twardej.
Ślezionę zatwardziałą odmiękcza/ w occie warzony/ a na lewy bok ciepło przykładany. Kaszlu.
Kaszel z zimna leczy. Głowy
.) Albo dawszy naprzod klisterę odmiękczáiącą/ námoczyć go przez noc w Soku Kopru Włoskiego/ á cukru przydawszy/ poránu dáć pić. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Wietrznośćiom.
Wietrznośći grube to spądza/ Plastr z sámego Soku/ álbo Opoponaku czyniąc/ á ćiepło ná zywot kłádąc. (Abig:) Surowem wilgotnośćiom.
Surowe wilgotnośći wywodźi/ pigułámi vżywány. (tenże) Albo iakim inym sposobem brány. Glistom.
Z Miodem á z Piołynowym Sokiem Opoponak dány/ w żywoćie glisty morzy. Slezienie twárdey.
Sleźionę zátwárdźiáłą odmiękcza/ w ocćie wárzony/ á ná lewy bok ćiepło przykłádány. Kászlu.
Kászel z źimná leczy. Głowy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 231
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
