jako i saletry. Masz tedy już to pokazano/ co za materie w tej wodzie najdują się/ i do tego czemu ta zimna woda nasza jest/ co acz i przedtym w księdze wtórej dosyć szeroko się wywiodło/ ale i tu krótko a wyrozumiało się natknęło. Rozdział Trzeci. O Cieplicach Rozdział Czwarty. Zimnym i wilgotnym chorobom woda Szklana jest pożyteczna.
WIedząc tedy to/ że ta woda Jaworowska ma w sobie materią siarczaną/ jako to i zapach i smak i śmiadość rzeczy które przy niej bywają/ po- kazuje: ale ma jeszcze więcej w sobie saletry a niżeli siarki; czego nam poświadcza tak warzenie tej wody/ jako też dystylowanie:
iáko y sáletry. Masz tedy iuż to pokazano/ co zá máterie w tey wodźie náyduią się/ y do tego cżemu tá źimna wodá nászá iest/ co ácż y przedtym w kśiędze wtorey dosyć szeroko się wywiodło/ ale y tu krotko á wyrozumiáło się nátknęło. Rozdźiał Trzeći. O Cieplicách Rozdźiał Cżwarty. Zimnym y wilgotnym chorobom wodá Sklána iest pożytecżna.
WIedząc tedy to/ że tá wodá Jáworowska ma w sobie máteryą śiárcżáną/ iako to y zapach y smak y śmiádość rzecży ktore przy niey bywáią/ po- kázuie: ále ma ieszcże więcey w sobie saletry á niżeli śiárki; cżego nam poświádcża ták wárzenie tey wody/ iáko też dystyllowánie:
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 136.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
sucha/ wedle niektórych wtórego stopnia doskonale abo jakoby na początku trzeciego: toć też niemał takowesz własności ma/ jakowe i siarka: przeto każdy to baczyć łatwie może: że ta woda Jaworowska będąc władzy gorącej i wysuszającej/ nie może innym chorobom pomoc/ jedno tym które są z zaziębłych barzo wilgotności/ i ciałom barzo wilgotnym. Toć tedy na gorączkę kto onej używa głupie czyni/ jakoby ognia do ognia przydając: także suchym chorobom jako i ciałom/ daleko więcej zaszkodzi/ a niżeli pomoże: gdyż do końca jeszcze ono ciało tak wysuszy/ że zostanie jako drewno: a jeśliż ona suchość przyłączona będzie do gorąca/ pewna rzecz że
sucha/ wedle niektorych wtorego stopniá doskonále ábo iákoby ná pocżątku trzećiego: toć też niemał tákowesz własnośći ma/ iakowe y śiárká: przeto káżdy to bacżyć łatwie może: że tá wodá Iáworowska będąc władzy gorącey y wysuszáiącey/ nie może innym chorobom pomoc/ iedno tym ktore są z záźiębłych bárzo wilgotnośći/ y ćiáłom bárzo wilgotnym. Toć tedy ná gorącżkę kto oney vżywa głupie cżyni/ iákoby ogniá do ogniá przydáiąc: tákże suchym chorobom iáko y ćiáłom/ dáleko więcey zászkodźi/ á niżeli pomoże: gdyż do końcá ieszcże ono ćiáło ták wysuszy/ że zostánie iáko drewno: á iesliż oná suchość przyłącżona będźie do gorącá/ pewna rzecż że
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 140.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
wody są wysuszające: jakoż i Galenus tak właśnie trzyma. Toć też i ta nasza woda we Skle wysusza: ponieważ jest i siarczysta i saletrzana. ale oprócz tego i rozgrzewa też przez się: bo i oziembić abo udusić ciepło przyrodzone może/ jako się to w dalszych naukach o tej wodzie pokaże. Zimnym tedy i wilgotnym chorobom/ abo raczej z takowych przyczyn pochodzacym/ woda Jaworowska jest pożyteczna i pomocna. Rozdział Czwarty. O Cieplicach Rozdział Czwarty. O Cieplicach Galen: 1. de Sanit: tuenda, cap: 7. Rozdział Piąty. Rozdział Piąty. Wyliczają się szczególne choroby którym osobliwie pomaga ta woda Szklana.
ALe aby jaśniejsza i
wody są wysuszáiące: iákoż y Galenus ták własnie trzyma. Toć też y tá nászá wodá we Skle wysusza: ponieważ iest y śiarcżysta y sáletrzána. ále oprocż tego y rozgrzewa też przez się: bo y oźiembić ábo vduśić ćiepłó przyrodzone może/ iáko się to w dálszych náukách o tey wodźie pokaże. Zimnym tedy y wilgotnym chorobom/ ábo rácżey z tákowych przycżyn pochodzacym/ wodá Iáworowska iest pożytecżna y pomocna. Rozdźiał Cżwarty. O Cieplicách Rozdźiał Cźwarty. O Cieplicách Galen: 1. de Sanit: tuenda, cap: 7. Rozdźiał Piąty. Rozdźiał Piąty. Wylicżáią się szcżegulne choroby ktorym osobliwie pomaga tá wodá Sklána.
ALe áby iásnieysza y
Skrót tekstu: SykstCiepl
Strona: 141.
Tytuł:
O cieplicach we Skle ksiąg troje
Autor:
Erazm Sykstus
Drukarnia:
Krzysztof Wolbramczyk
Miejsce wydania:
Zamość
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
medycyna
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1617
Data wydania (nie wcześniej niż):
1617
Data wydania (nie później niż):
1617
Syrop z Biedrzeńcu. Chęć do jedzenia.
Chęć do jedzenia utraconą wznieca i przywodzi/ pierwej przechędożywszy żołądek i kiszki lekarstwem przystojnym. Z których ciało ginie.
Tym na których ciało niszczeje/ i ginie dla znacznego żył zatkania/ ten Syrop jest użyteczny/ abowiem odżywienie prędko im czyni i daje. Poty czyni.
Poty potrzebne wilgotnym ciałom snadnie wznieca.
Mocz nad przyrodzenie zatrzymany obficie wywodzi. Krew poleruje.
Krew we wszystkiem ciele naprawia i poleruje.
Korzeń surowy na ciele barzo wilgotny/ zawieszony z suchym jego zielem/ wyciąga wilgotności na tym miejscu/ gdzie leży: tak iż potym ona suchości ziela odwilżeje. I stąd ma niemałe zalecenie przeciwko puchlinie.
Syrop z Biedrzeńcu. Chęć do iedzenia.
Chęć do iedzenia vtráconą wznieca y przywodźi/ pierwey przechędożywszy żołądek y kiszki lekárstwem przystoynym. Z ktorych ciáło ginie.
Tym ná ktorych ćiáło niszczeie/ y ginie dla znaczneg^o^ żył zátkánia/ ten Syrop iest vżyteczny/ ábowiem odżywienie prędko im czyni y dáie. Poty czyni.
Poty potrzebne wilgotnym ćiáłom snádnie wznieca.
Mocz nád przyrodzenie zátrzymány obfićie wywodźi. Krew poleruie.
Kreẃ we wszystkiem ćiele náprawia y poleruie.
Korzeń surowy ná ćiele bárzo wilgotny/ záwieszony z suchym iego źielem/ wyćiąga wilgotnośći ná tym mieyscu/ gdźie leży: tak iż potym oná suchośći źiela odwilżeie. Y stąd ma niemáłe zálecenie przećiwko puchlinie.
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 77
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i trawi. Wszyscy którzy o tym zielu pisali/ zgodnie świadczą go być znamienitych i wielkich skutków/ a zwłaszcza przeciw truciznom i jadom. Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Jadu i truciznie. Mózg i głowę.
Mózg i głowę prawie wszystkę z wilgotności zimnych rozgrzewanim swym wysusza. Boleści wnetrzne.
Boleściom wszystkim wnętrznym zimnym a wilgotnym/ wielkim jest ratunkiem. Piersiom
Piersiom także bolejącym z przerzeczonych na nie spadających flusów. Ropą plującym.
Ropą zagniłą plującym. Pleurze.
Pleurze i kłóciu zbytniemu w bokach. Moczu.
Moczu zatrzymanemu/ albo z ciężkością odchodzącemu jest ratunkiem. Kolice.
Kolikę/ i gryzienie w kiszkach uskramia/ w winie go warząc a pijąc
y trawi. Wszyscy ktorzy o tym źielu pisáli/ zgodnie świadczą go być známienitych y wielkich skutkow/ á zwłascza przećiw trućiznom y iádom. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Iádu y trućiznie. Mozg y głowę.
Mozg y głowę práwie wszystkę z wilgotnośći źimnych rozgrzewánim swym wysusza. Boleśći wnetrzne.
Boleśćiom wszystkim wnętrznym źimnym á wilgotnym/ wielkim iest rátunkiem. Pierśiom
Pierśiom tákże boleiącym z przerzeczonych ná nie spadáiących flusow. Ropą pluiącym.
Ropą zágniłą pluiącym. Pleurze.
Pleurze y kłoćiu zbytniemu w bokách. Moczu.
Moczu zátrzymánemu/ álbo z ćiężkośćią odchodzącemu iest rátunkiem. Kolice.
Kolikę/ y gryźienie w kiszkách vskramia/ w winie go wárząc á piiąc
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 104
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
mażąc. Paraliżu.
Paraliżem naruszonym/ dziewięć kropli go wziąwszy/ a z tem Ekstraktem jego/ połkwinty na czczo z wesołą/ nie z frasowliwą myślą/ pić dawać dobrze. Nerwom tward.
Suchych żył zatwardzienie odmiększa Muszkułj
Muszkuły także odwilża/ dobrze i mocno je nacierając. Ustom zak.
Ustom zakrzywionym.
Nerwom zbytnie wilgotnym z zimnych flusów/ jest ratukiem osobliwym/ po dwudziestu kropl na raz go biorąc/ poranu i na noc przez kilkanaście dni porządnie z wodką/ abo z juchą tegoż ziela. WyroślinomGuzom.
Wyrośliny i guzy na stawiech i członkach rozpędza. Chiragrze.
Chiragrze albo łamaniu w Rękach. Podagrze
Podagrze. Scjatyce
Scjatyce
máżąc. Páráliżu.
Páráliżem náruszonym/ dźiewięć kropli go wźiąwszy/ á z tem Extráktem ie^o^/ połkwinty ná czczo z wesołą/ nie z frásowliwą myślą/ pić dawáć dobrze. Nerwom twárd.
Suchych żył zátwárdźienie odmiększa Muszkułj
Muszkuły tákże odwilża/ dobrze y mocno ie nácieráiąc. Vstom zák.
Vstom zákrzywionym.
Nerwom zbytnie wilgotnym z źimnych flusow/ iest rátukiem osobliwym/ po dwudźiestu kropl ná raz go biorąc/ poránu y ná noc przez kilkánaśćie dni porządnie z wodką/ ábo z iuchą teg^o^ż źiela. WyroślinomGuzom.
Wyrosliny y guzy ná stáwiech y członkách rospądza. Chirágrze.
Chirágrze álbo łamániu w Rękách. Podágrze
Podágrze. Scyátyce
Scyátyce
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 122
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
i bębele na ciele od nich.
Chorobę wszywą/ sokiem nasienia tego ziela pomazując/ leczy i wszy gubi. Bębele także na ciele/ od nich poczynione. Wrzodom smrodliwym.
Olejek z tego nasienia wszelakie wrzody smrodliwe i cieknące bezpiecznie goi/ flajtuchy w nim maczając a w nie kładąc. Trucizno zimnym.
Truciznom zimnym a wilgotnym/ barzo się sprzeciwia/ warzony w occie z Szafranem a z Pieprzem/ i trunkiem używany. Rozmaite rzeczy yfatasmata widzące.
Tym którzy z Melancholii zbytniej/ albo z pokus szatańskich/ zdadzą się sobie rozmaite rzeczy widzieć. Także też od rozumu odchodzącym/ jest doświadczonym ratunkiem/ warząc go z korzeniem z Anyżem/ i z
y bębele ná ciele od nich.
Chorobę wszywą/ sokiem naśienia teg^o^ źiela pomázuiąc/ lecży y wszy gubi. Bębele tákże ná ćiele/ od nich poczynione. Wrzodom smrodliwym.
Oleiek z te^o^ naśienia wszelákie wrzody smrodliwe y ćieknące bespiecznie goi/ fláytuchy w nim maczáiąc á w nie kłádąc. Trućizno zimnym.
Trućiznom źimnym á wilgotnym/ bárzo śię sprzećiwia/ wárzony w ocćie z Száfránem á z Pieprzem/ y trunkiem vżywány. Rozmáite rzeczy yfátásmatá widzące.
Tym ktorzy z Melánkoliey zbytniey/ álbo z pokus szátáńskich/ zdádzą sie sobie rozmáite rzeczy widźieć. Tákże też od rozumu odchodzącym/ iest doświádczonym rátunkiem/ wárząc go z korzeniem z Anyżem/ y z
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 133
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
. Najduje się też w Hetruriej/ w Portugaliej/ w Hiszpaniej/ i na Ostowach Kanarskich/ także na Insułach morskich/ które Fortunatas zowią/ mianowicie na tej/ co ją Morion nazywają/ gdzie prawie jako w Drzewo wyrasta. Czas kopania i brania. Zielnik D. Symona Syrenniusa/
KIedy korzenia chcemy używać przeciwko chorobom wilgotnym/ tedy w ten czas ma być kopany/ kiedy Wenus będąc na Zachodzie Słońca/ w Znak niebieskiej Wagi wnidzie/ a Miesiąc we storym/ w szóstym/ w ośmym/ i we dwudziestym stopniu/ Raka niebieskiego/ w ośmym domu przebywa. Liścia i z Kłączem kiedy chcemy użyć przeciwko chorobom gorącem i wilgotnym
. Náyduie sie też w Hetruryey/ w Portugáliey/ w Hiszpániey/ y ná Ostowách Kánárskich/ tákże ná Insułách morskich/ ktore Fortunatas zowią/ miánowićie ná tey/ co ią Morion názywáią/ gdźie práwie iáko w Drzewo wyrasta. Czás kopánia y bránia. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/
KIedy korzeniá chcemy vżywáć przećiwko chorobom wilgotnym/ tedy w ten czás ma być kopány/ kiedy Venus będąc ná Záchodźie Słońcá/ w Znák niebieskiey Wagi wnidźie/ á Mieśiąc we storym/ w szostym/ w osmym/ y we dwudźiestym stopniu/ Ráká niebieskiego/ w osmym domu przebywa. Liśćia y z Kłączem kiedy chcemy vżyć przećiwko chorobom gorącem y wilgotnym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 179
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
wilgotnym/ tedy w ten czas ma być kopany/ kiedy Wenus będąc na Zachodzie Słońca/ w Znak niebieskiej Wagi wnidzie/ a Miesiąc we storym/ w szóstym/ w ośmym/ i we dwudziestym stopniu/ Raka niebieskiego/ w ośmym domu przebywa. Liścia i z Kłączem kiedy chcemy użyć przeciwko chorobom gorącem i wilgotnym/ w ten czas potrzeba je zbierać/ kiedy Wenus na wschodzie Słońca będąc/ w Znaku niebieskim w Skopie/ w dziewiątym/ we trzynastym/ i w siedmnastym będzie stopniu/ a Miesiąc w tychże stopniach tegoż Skopu. To jest/ w dziewiątym/ trzynastym/ i siedmnastym/ w domu dwudziestym i ośmym
wilgotnym/ tedy w ten czás ma być kopány/ kiedy Venus będąc ná Záchodźie Słońcá/ w Znák niebieskiey Wagi wnidźie/ á Mieśiąc we storym/ w szostym/ w osmym/ y we dwudźiestym stopniu/ Ráká niebieskiego/ w osmym domu przebywa. Liśćia y z Kłączem kiedy chcemy vżyć przećiwko chorobom gorącem y wilgotnym/ w ten czás potrzebá ie zbieráć/ kiedy Venus ná wschodźie Słońca będąc/ w Znáku niebieskim w Skopie/ w dźiewiątym/ we trzynastym/ y w śiedmnastym będźie stopniu/ á Mieśiąc w tychże stopniách tegoż Skopu. To iest/ w dźiewiątym/ trzynastym/ y śiedmnastym/ w domu dwudźiestym y osmym
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 179
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
boleści uśmierza/ i osłabiałość ich utwierdza. Dzięgnie.
Dzięgnę/ i Gnilcu.
Gnilec w uściech goi. Języczka. ociekłości
Języczku spadłemu/ i ociekłemu/ jest doświadczonym ratunkiem/ warząc go w occie/ Liczniku trochę/ i Hałunu przydawszy/ i często ciepło wycierając/ płocząc/ i charkanie/ abo gargaryzmy czyniąc. Wrzodom wilgotnym.
Wrzody wilgotne/ bez wszelakiego sczmienia i kąsania wysusza. Toku krwie z nosa zbytniemu.
Toku zbytniej kwie z nosa zawściąga/ w soku tego ziela chusteczkę/ albo bawełny trochę obmaczawszy/ na czoło chłodno pzykładając. Oczom płynącym.
Oczy łzami zalewające i płynące wysusza/ tymże sposobem/ chusteczkę w soku jego maczając/
boleśći vśmierza/ y osłábiáłość ich vtwierdza. Dźięgnie.
Dźięgnę/ y Gnilcu.
Gnilec w vśćiech goi. Ięzyczká. oćiekłośći
Ięzyczku spádłemu/ y oćiekłemu/ iest doświádczonym rátunkiem/ wárząc go w ocćie/ Liczniku trochę/ y Háłunu przydawszy/ y często ćiepło wyćieráiąc/ płocząc/ y chárkánie/ ábo gárgáryzmy czyniąc. Wrzodom wilgotnym.
Wrzody wilgotne/ bez wszelákiego sczmienia y kąsánia wysusza. Toku krwie z nosá zbytniemu.
Toku zbytniey kwie z nosá záwśćiąga/ w soku tego źiela chusteczkę/ álbo báwełny trochę obmáczawszy/ ná czoło chłodno pzykłádáiąc. Oczom płynącym.
Oczy łzámi zálewáiące y płynące wysusza/ tymże sposobem/ chusteczkę w soku iego máczáiąc/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 293
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
