kolory łatwiej wyrazić, i części te skleili w jedne Corpus. Albo też biorą ciała trupów ludzkich, albo ścierw bydlęcy, i one ruszają motu locali, non vitali; ale takie ciała wzięte docieczono, że są zimne, bo mu rozgrzać BÓG niepozwala. W takim ciele czart zostając, niby duszę one ożywia, witalnych akcyj w nim jakiś prezentując obraz według Tostata Caesarius pisze Lib: 12. miracul: cap. 3. że Książęcia jednego w Niemczech niźli był pochowany, czart Rok cały ciało nosił na sobie. Tenże Autor w życiu Z, Patrycego namienia, iż w ciele pewnego człeka zły duch mięszkał przez lat kilka, tandem
kolory łatwiey wyrazić, y częśći te skleili w iedne Corpus. Albo też biorą ciała trupow ludzkich, albo scierw bydlęcy, y one ruszaią motu locali, non vitali; ále takie ciała wzięte docieczono, że są zimne, bo mu rozgrzać BOG niepozwala. W takim ciele czart zostaiąc, niby duszę one ożywia, witalnych akcyi w nim iakiś prezentuiąc obraz według Tostata Caesarius pisze Lib: 12. miracul: cap. 3. że Xiążęcia iednego w Niemczech niźli był pochowany, czart Rok cały ciało nosił na sobie. Tenże Autor w życiu S, Patrycego namienia, iż w ciele pewnego człeka zły duch mięszkał przez lat kilka, tandem
Skrót tekstu: ChmielAteny_III
Strona: 213
Tytuł:
Nowe Ateny, t. 3
Autor:
Benedykt Chmielowski
Miejsce wydania:
Lwów
Region:
Ziemie Ruskie
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1754
Data wydania (nie wcześniej niż):
1754
Data wydania (nie później niż):
1754
tym nie ucieka do tego albo owego Planety, tych albo innych konstelacyj. Czytać Galena, Hypokratesa i innych Medyków o ciała ludzkiego Afekcjach, humorach; dają racją dostateczną z przyczyn sublunarnych, nie uciekając się do Domów Niebieskich, Asteryzmów, aspektów etc. Spytać Fizyków, Animastyków o przyczynę różnych na ziemi ewentów, osobliwie akcyj witalnych, tak ciała jako i duszy ludzkiej. Dadzą rezolucją dość rozumną, choć do influksów Niebieskich Astrologicznych, jako ostatniej ucieczki i starego zamku Astrologicznego, po obronną uchronę nie pójdą. RACJA III. Iż o fundamentach predykcyj ewentów osobliwie depen- dujących od woli ludzkiej samiż Astrologowie z sobą się nie zgadzają.
XII. Bo fundamenta
tym nie ucieka do tego álbo owego Planety, tych álbo innych konstellacyi. Czytáć Galena, Hypokratesa y innych Medykow o ciałá ludzkiego Affekcyach, humorach; dáią racyą dostateczną z przyczyn sublunárnych, nie uciekáiąc się do Domow Niebieskich, Asteryzmow, aspektow etc. Spytáć Fizykow, Animastykow o przyczynę rożnych ná ziemi ewentow, osobliwie ákcyi witalnych, ták ciáła iáko y duszy ludzkiey. Dadzą rezolucyą dość rozumną, choć do influxow Niebieskich Astrologicznych, iáko ostatniey ucieczki y starego zamku Astrologicznego, po obronną uchronę nie poydą. RACYA III. Jż o fundamentach predykcyi ewentow osobliwie depen- duiących od woli ludzkiey samiż Astrologowie z sobą się nie zgadzaią.
XII. Bo fundamenta
Skrót tekstu: BystrzInfZup
Strona: 8
Tytuł:
Informacja zupełniejsza
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
astrologia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
temi słowy Pisma Z. Gen. 1. Uformował Bóg człowieka z gliny ziemnej. Po tym formę substancjalną gliny z owej niby glinianej statuj zniszczywszy, tęż materią przybrał Bóg w formę substancjalną Organiczną, która sposobne uczyniła ciało, do wlania rozumnej duszy. To jest ta forma organiczna według różności funkcyj ciała ludzkiego do sprawiania aktów witalnych, różność wydała członków ludzkich. J tak przez tę formę sporządzone serce, wątroba śledziona, płuca, żołądek, muzg, kości, żyły, chrząstki i wszystkie wewnętrzne części. Wydoskonalone pięć zmysłów jak instrumenta i organy jakie, to jest oko, ucho, nos, język, ręce, nogi. Czterma humorami, atemperowane
temi słowy Pisma S. Gen. 1. Uformował Bog człowieka z gliny ziemney. Po tym formę substancyalną gliny z owey niby glinianey statuy zniszczywszy, tęż máteryą przybrał Bog w formę substancyalną Organiczną, ktora sposobne uczyniłá ciáło, do wlania rozumney duszy. To iest ta forma organiczna według rożności funkcyi ciałá ludzkiego do sprawiania áktow witalnych, rożność wydałá członkow ludzkich. J ták przez tę formę sporządzone serce, wątroba śledziona, płuca, żołądek, muzg, kości, żyły, chrząstki y wszystkie wewnętrzne części. Wydoskonalone pięć zmysłow iák instrumenta y organy iákie, to iest oko, ucho, nos, ięzyk, ręce, nogi. Czterma humorámi, attemperowane
Skrót tekstu: BystrzInfCosm
Strona: D
Tytuł:
Informacja Cosmograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
biologia, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
w różnych naukach, konsztach, i innych inwencjach, mniej albo więcej staje się doskonalszą, nie co do istoty swojej, ale względem konkursu i wspomagających się konkauzów naturalnych.
LI. Ośma prawda: iż dusza ludzka te wszystkie i same członki i części ciała ożywia i informuje, które są ordynowane z natury do sprawowania akcyj witalnych. Czego racja jest. Bo ponieważ dusza ludzka jest życiem ciała, toć gdzie się wydają skutki życia nierozdzielne od życia, tam być musi i życie, a zatym i dusza. Wszystkie zaś akcje witalne w człowieku że są skutkiem życia; więc w którychkolwiek częściach ciała wydają się te akcje witalne, tam być musi i
w rożnych náukach, konsztach, y innych inwencyach, mniey álbo więcey stáie się doskonalszą, nie co do istoty swoiey, ále względem konkursu y wspomagáiących się konkauzow náturalnych.
LI. Osma prawda: iż dusza ludzka te wszystkie y same członki y części ciałá ożywia y informuie, ktore są ordynowáne z nátury do sprawowania ákcyi witalnych. Czego racya iest. Bo ponieważ dusza ludzka iest życiem ciałá, toć gdzie się wydáią skutki życia nierozdzielne od życia, tam być musi y życie, á zátym y dusza. Wszystkie zaś akcye witálne w człowieku że są skutkiem życia; więc w ktorychkolwiek częściach ciałá wydáią się te ákcye witálne, tam być musi y
Skrót tekstu: BystrzInfCosm
Strona: D4
Tytuł:
Informacja Cosmograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
biologia, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
nadana przypadkiemciepła albo zimna, wilgotności albo suchości, twardości albo miękkości, ciężkości albo lekkości. Sama zaś sensacja tego zmysłu, jest witalne uczucie w żyjących żyłkach po całym ciele rozpierzchłych rzeczy materialnych przerzeczonym przypadkiem nadanych. O zwierzchnych innych potencjach ludzkich.
Oprócz piąciu zmysłów zwierzchnich ciała ludzkiego żyjącego, i jego zmyślności, to jest akcyj witalnych każdemu zmysłowi przyzwoitych, są jeszcze potencje zwierzchne, które sprawują akcje witalne dependujące od części ciała bardziej zwierzchnich. A te się liczą: potencja mówienia. Odetchnienia, ziewania, płakania, śmiania, ruszania się, kichania. Których proceder krótko się tu opisze. Potencja ludzka mówienia, odetchnienia, i ziewania.
LXIV. Potencja
nadána przypadkiemciepła álbo zimna, wilgotności álbo suchości, twardości álbo miękkości, ciężkości álbo lekkości. Sama zas sensacya tego zmysłu, iest witalne uczucie w żyiących żyłkach po całym ciele rozpierzchłych rzeczy máteryalnych przerzeczonym przypadkiem nadánych. O zwierzchnych innych potencyach ludzkich.
Oprocz piąciu zmysłow zwierzchnich ciałá ludzkiego żyiącego, y iego zmyślności, to iest akcyi witalnych káżdemu zmysłowi przyzwoitych, są ieszcze potencye zwierzchne, ktore sprawuią ákcye witalne dependuiące od części ciałá bardziey zwierzchnich. A te się liczą: potencya mowięnia. Odetchnięnia, ziewania, płákánia, smiania, ruszania się, kichania. Ktorych proceder krotko się tu opisze. Potencya ludzka mowienia, odetchnienia, y ziewania.
LXIV. Potencya
Skrót tekstu: BystrzInfCosm
Strona: E4v
Tytuł:
Informacja Cosmograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
biologia, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
Albo z abundancyj niepotrzebnych, i szczypiących humorów w muzgu, które spływające do tejże mammilarnej części nosa, gryzieniem i tytyllacją swoją sprawują, iż poruszone muszkuły usiłują te niepotrzebne humory pozbyć. Co samo jest kichnienie. Zmysły i potencje ludzkie Wewnętrzne.
Dwojakie są potencje i zmysły wewnętrzne. Jedne: które służą do sprawowania akcyj witalnych materialnych, i innym zwierzętom pospol tych nie tylko człowiekowi. A te są Potencje nutryca, augmentacja, imaginatywa i chuć czyli apetyt. Drugie: które służą do sprawowania witalnych duchownych, samemu duchowi rozumnemu własnych akcyj. A te są potencje: rozumienie i chcenia. Pierwsze potencje są podległe i powinny być rżądzone drugiemi.
Albo z abundancyi niepotrzebnych, y szczypiących humorow w muzgu, ktore spływáiące do teyże mammilarney części nosa, gryzieniem y tytyllácyą swoią spráwuią, iż poruszone muszkuły usiłuią te niepotrzebne humory pozbyć. Co samo iest kichnienie. Zmysły y potencye ludzkie Wewnętrzne.
Dwoiákie są potencye y zmysły wewnętrzne. Jedne: ktore służą do sprawowania ákcyi witálnych máteryalnych, y innym zwierzętom pospol tych nie tylko człowiekowi. A te są Potencye nutryca, augmentácya, imáginátywa y chuć czyli áppetyt. Drugie: ktore służą do spráwowánia witálnych duchownych, samemu duchowi rozumnemu własnych ákcyi. A te są potencye: rozumienie y chcenia. Pierwsze potencye są podległe y powinny być rżądzone drugiemi.
Skrót tekstu: BystrzInfCosm
Strona: F2
Tytuł:
Informacja Cosmograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
biologia, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
pozbyć. Co samo jest kichnienie. Zmysły i potencje ludzkie Wewnętrzne.
Dwojakie są potencje i zmysły wewnętrzne. Jedne: które służą do sprawowania akcyj witalnych materialnych, i innym zwierzętom pospol tych nie tylko człowiekowi. A te są Potencje nutryca, augmentacja, imaginatywa i chuć czyli apetyt. Drugie: które służą do sprawowania witalnych duchownych, samemu duchowi rozumnemu własnych akcyj. A te są potencje: rozumienie i chcenia. Pierwsze potencje są podległe i powinny być rżądzone drugiemi. Bo lubo przez grzech pierworódny tej skażonej nabywa natury człowiek. Iż według Pawła Z. Ciało rebelizuje przeciwko duszy; i uciąża ducha. Czują członki ciała prawo przeciwne prawu rozumu.
pozbyć. Co samo iest kichnienie. Zmysły y potencye ludzkie Wewnętrzne.
Dwoiákie są potencye y zmysły wewnętrzne. Jedne: ktore służą do sprawowania ákcyi witálnych máteryalnych, y innym zwierzętom pospol tych nie tylko człowiekowi. A te są Potencye nutryca, augmentácya, imáginátywa y chuć czyli áppetyt. Drugie: ktore służą do spráwowánia witálnych duchownych, samemu duchowi rozumnemu własnych ákcyi. A te są potencye: rozumienie y chcenia. Pierwsze potencye są podległe y powinny być rżądzone drugiemi. Bo lubo przez grzech pierworodny tey skáżoney nábywa nátury człowiek. Jż według Pawła S. Ciáło rebellizuie przeciwko duszy; y uciąża ducha. Czuią członki ciałá prawo przeciwne práwu rozumu.
Skrót tekstu: BystrzInfCosm
Strona: F2
Tytuł:
Informacja Cosmograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
biologia, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
alteracją i pomieszanie sprawują mniej więcej w ciele ludzkim. Gdy bowiem rodzi się w głowie myśl jaka rzeczy dobrej, albo złej, przez koneksyą i naturalną sympatią muzgu z sercem, i potencyj z sobą, przez różną afekcją serca, różne się rodzą pasje i skutki jego. Z którego różnego poruszenia serca, wszczyna się poruszenie witalnych duchów że krwią po całym ciele rozpierzchłych, a zatym i alteracja. Ze większa skłonność do tej albo owej pasyj bywa w jakim człowieku, to pochodzi z różnego temperamentu krwi i duchów witalnych ze czterema humorami pomieszanych. J tak: im więcej we krwi melancholicznego humoru, tym większa skłonność do żalów. Im więcej cholery,
álteracyą y pomieszanie spráwuią mniey więcey w ciele ludzkim. Gdy bowiem rodzi się w głowie myśl iáka rzeczy dobrey, álbo złey, przez konnexyą y náturalną sympátyą muzgu z sercem, y potencyi z sobą, przez rożną affekcyą serca, rożne się rodzą passye y skutki iego. Z ktorego rożnego poruszenia serca, wszczyna się poruszenie witálnych duchow że krwią po cáłym ciele rozpierzchłych, a zátym y álteracya. Ze większa skłonność do tey álbo owey pássyi bywa w iákim człowieku, to pochodzi z rożnego temperamentu krwi y duchow witálnych ze czterema humorámi pomieszanych. J ták: im więcey we krwi melancholicznego humoru, tym większa skłonność do żálow. Jm więcey cholery,
Skrót tekstu: BystrzInfCosm
Strona: F3v
Tytuł:
Informacja Cosmograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
biologia, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
z sobą, przez różną afekcją serca, różne się rodzą pasje i skutki jego. Z którego różnego poruszenia serca, wszczyna się poruszenie witalnych duchów że krwią po całym ciele rozpierzchłych, a zatym i alteracja. Ze większa skłonność do tej albo owej pasyj bywa w jakim człowieku, to pochodzi z różnego temperamentu krwi i duchów witalnych ze czterema humorami pomieszanych. J tak: im więcej we krwi melancholicznego humoru, tym większa skłonność do żalów. Im więcej cholery, tym większa popędliwość do gniewu. Atoli pasje ile z siebie przed Bogiem ani dobre, ani naganne, ani chwale, ani naganie podlegają. Ponieważ nie pochodzą z wolnej woli ludzkiej, ale
z sobą, przez rożną affekcyą serca, rożne się rodzą passye y skutki iego. Z ktorego rożnego poruszenia serca, wszczyna się poruszenie witálnych duchow że krwią po cáłym ciele rozpierzchłych, a zátym y álteracya. Ze większa skłonność do tey álbo owey pássyi bywa w iákim człowieku, to pochodzi z rożnego temperamentu krwi y duchow witálnych ze czterema humorámi pomieszanych. J ták: im więcey we krwi melancholicznego humoru, tym większa skłonność do żálow. Jm więcey cholery, tym większa popędliwość do gniewu. Atoli pássye ile z siebie przed Bogiem áni dobre, áni naganne, áni chwale, áni nágánie podlegáią. Ponieważ nie pochodzą z wolney woli ludzkiey, ále
Skrót tekstu: BystrzInfCosm
Strona: F3v
Tytuł:
Informacja Cosmograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
biologia, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
prawdę z drugiej wnosząc, dalekie i głębokie wnosi konsekwencje. Czego najzmyslniejsza bestia nie potrafi. Atoli aby rozum ludzki formował myśli i rozumienia sobie własne, to czyni z dependencją zmysłów tak powierzchnych jako i wewnętrznej imaginatywy. Bo dusza ludzka, póki jest złączona z ciałem, potrzebuje organów ciała, jako instrumentów do sprawowania wszelkich akcyj witalnych. Lubo rozdzielona od ciała, i uwolniona do jego dependencyj, sama rozumienie sprawuje.
LXXIX. Proporcjonalnym sposobem oprócz materialnych chcenia i chuci, własnych apetytowi wewnętrznemu, pospolitemu i bestiom, jest w człowieku duchowne i samemu duchowi rozumnemu przyzwoite chcenie, pochodzące od potencyj woli. Bo dusza ludzka idąc za rozumem, formuje chcenia swoje
prawdę z drugiey wnosząc, dálekie y głębokie wnosi konsequencye. Czego nayzmyslnieysza bestya nie potrafi. Atoli áby rozum ludzki formował myśli y rozumienia sobie własne, to czyni z dependencyą zmysłow ták powierzchnych iáko y wewnętrzney imaginátywy. Bo dusza ludzka, poki iest złączona z ciałem, potrzebuie orgánow ciáłá, iáko instrumentow do spráwowania wszelkich ákcyi witálnych. Lubo rozdzielona od ciałá, y uwolniona do iego dependencyi, sama rozumienie spráwuie.
LXXIX. Proporcyonalnym sposobem oprocz máteryalnych chcenia y chuci, własnych áppetytowi wewnętrznemu, pospolitemu y bestyom, iest w człowieku duchowne y samemu duchowi rozumnemu przyzwoite chcenie, pochodzące od potencyi woli. Bo dusza ludzka idąc zá rozumem, formuie chcenia swoie
Skrót tekstu: BystrzInfCosm
Strona: F4
Tytuł:
Informacja Cosmograficzna
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
biologia, geografia, religia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
