tych Mechanicznych sposobów opisowania sami Matematycy powaźni się nie wstydzą. Jako Zahn. De Schalcz. Reita. Wolf. etc.
Tak wyrownanej i jak tylko być może polerownej tafli szklanej terminacja, w ten sposób się dzieje. 1mo. Na tablicy gładkiej bibułą lub papierem przykrytej i kretą potrzęśnionej należy blaszkę z kontryfału bitą według wymiaru szklanej tafli rozciągnąc, i wygładzić. 2do. Merkuriuszu na nią nalać, i zajęczą stopą lub innym instrumentem po całej go blaszce rozpędzić. Aby jednostainie cała blaszka w się wpiła Merkuriusz. 3tio. Takąż drugą blaszkę z kontryfału na pierwszej równo rozpostrzeć, i kartą tęgiego papieru przykryć. 4to. Taflę szklaną jednym końcem
tych Mechanicznych sposobow opisowania sami Matematycy powaźni się nie wstydzą. Jáko Zahn. De Schalcz. Rheita. Wolff. etc.
Ták wyrownaney y iák tylko być może polerowney tafli szklaney terminacya, w ten sposob się dzieie. 1mo. Ná tablicy gładkiey bibułą lub papierem przykrytey y kretą potrzęśnioney należy blaszkę z kontryfału bitą według wymiaru szklaney tafli rozciągnąc, y wygładzić. 2do. Merkuryuszu ná nię nalać, y zaięczą stopą lub innym instrumentem po całey go blaszce rozpędzić. Aby iednostainie cała blaszka w się wpiła Merkuryusz. 3tio. Tákąż drugą blaszkę z kontryfału ná pierwszey rowno rozpostrzeć, y kartą tęgiego papieru przykryć. 4to. Taflę szklaną iednym końcem
Skrót tekstu: BystrzInfRóżn
Strona: X4v
Tytuł:
Informacja różnych ciekawych kwestii
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
ekonomia, fizyka, matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
Bo jeden sznur liczy prętów 10. jeden sznur łokci połośma.
6. Mila Z Łacińskiego Milliare według pierwszej swojej sygnifikacyj jest wymiar długości drogi na kroków Geometrycznych mille to jest 1000. A stai Geometrycznych 8. Jakiej miary zwyczajne są mile Włoskie i Angielskie. Mile Polskie nie po wszystkich Prowincjach są jednakowe. Atoli do trojakiego wymiaru redukować się mogą. Jedne są które liczą w sobie mil Włoskich 4. to jest kroków Geometrzycznych 4000. a staj 32. Drugie które liczą mil Włoskich pół pięty: to jest kroków 4500. a staj 36. Trzecie które liczą mil Włoskich pięć to jest kroków 5000. a staj 40. Atoli pospolitsze są pierwsze
Bo ieden sznur liczy prętow 10. ieden sznur łokci połosma.
6. Mila Z Łacińskiego Milliare według pierwszey swoiey sygnifikácyi iest wymiar długości drogi ná krokow Geometrycznych mille to iest 1000. A stai Geometrycznych 8. Jákiey miary zwyczaine są mile Włoskie y Angielskie. Mile Polskie nie po wszystkich Prowincyach są iednakowe. Atoli do troiakiego wymiaru redukować się mogą. Jedne są ktore liczą w sobie mil Włoskich 4. to iest krokow Geometrzycznych 4000. á stay 32. Drugie ktore liczą mil Włoskich poł pięty: to iest krokow 4500. á stay 36. Trzecie ktore liczą mil Włoskich pięć to iest krokow 5000. á stay 40. Atoli pospolitsze są pierwsze
Skrót tekstu: BystrzInfRóżn
Strona: Z2
Tytuł:
Informacja różnych ciekawych kwestii
Autor:
Wojciech Bystrzonowski
Drukarnia:
Drukarnia lubelska Societatis Jesu
Miejsce wydania:
Lublin
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
ekonomia, fizyka, matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1743
Data wydania (nie wcześniej niż):
1743
Data wydania (nie później niż):
1743
commodum conferas S. Chrysosthomus Homilia 96. In Matth. NIe masz milszej rzeczy Panu Bogu, jako żywot cały ważyć na pożytek pospolity. GEOMETRY POLSKIEGO, ZABAWA VII. Około Rozmierzania wszelkiej Odległości, Wysokości, Głębokości, i Gruntów, nowym i łatwiusińkim sposobem: bez zwyczajnych Geometrom Instrumentów, i umiejętności Arytmetyki: z przydatkiem wymiaru wszelkiej Długości przez Kwadrat Geometryczny. PRZEMOWA.
TA ZABAWA VII, dzieli się na Rozdziałów Dziewięć. Geometry Część 2. Zabawa VII. Rozdział I. ROZDZIAŁ I. O Instrumentach prostych, potrzebnych do wymierzania wszelkiej Odległości, Wysokości, Głębokości, i Gruntów.
INstrumenta proste, potrzebne Geometrze krom linii drewnianej, i Cyrkla,
commodum conferas S. Chrysosthomus Homilia 96. In Matth. NIe mász milszey rzeczy Pánu Bogu, iáko żywot cáły ważyć ná pożytek pospolity. GEOMETRY POLSKIEGO, ZABAWA VII. Około Rozmierzánia wszelkiey Odległośći, Wysokośći, Głębokośći, y Gruntow, nowym y łátwiuśińkim sposobem: bez zwyczáynych Geometrom Instrumentoẃ, y vmieiętnośći Arythmetyki: z przydatkiem wymiaru wszelkiey Długośći przez Kwádrat Geometryczny. PRZEMOWA.
TA ZABAWA VII, dźieli się ná Rozdźiałow Dźiewięć. Geometry Część 2. Zábáwá VII. Rozdźiał I. ROZDZIAŁ I. O Instrumentách prostych, potrzebnych do wymierzánia wszelkiey Odległośći, Wysokośći, Głębokośći, y Gruntow.
INstrumentá proste, potrzebne Geometrze krom linii drewniáney, y Cyrklá,
Skrót tekstu: SolGeom_II
Strona: 1
Tytuł:
Geometra polski cz. 2
Autor:
Stanisław Solski
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1684
Data wydania (nie wcześniej niż):
1684
Data wydania (nie później niż):
1684
w pierwszej ćwierci, pierwszego łokcia, w figurze. Zabawa VII. Rozdział I.
Na długie odległości, (około łokci 100.) pewniejsza będzie laska w łokci 10. z pilością jednym łokciem, albo pięćłokciową miarą wymierzona. w Polu na Granicach, używaj miary w pięćdziesiąt, albo we sto łokci, dla prędszego wymiaru. Miary pięćdziesiąt łokciowe, mają być Naprzód: złożone z dziesiąci lasek pięćłokciowych, (biorąc tę miarę piąciu łokci, z okowem każdej laski) spojonych kołkami GFL, żelaznymi, mocnymi, na kształt pierścieni, w których główki F otwarte, trzymają oków HEB, końców lasek przybitych ćwiekami E; tak żeby się każdej laski
w pierwszey ćwierći, pierwszego łokćiá, w figurze. Zábáwá VII. Rozdźiał I.
Ná długie odległośći, (około łokći 100.) pewnieysza będżie laská w łokći 10. z pilośćią iednym łokćiem, álbo pięćłokćiową miárą wymierzona. w Polu ná Gránicách, vżyway miáry w pięćdźieśiąt, álbo we sto łokći, dla prętszego wymiáru. Miáry pięćdźieśiąt łokćiowe, máią bydż Naprzod: złożone z dźieśiąći lasek pięćłokćiowych, (biorąc tę miárę piąćiu łokći, z okowem káżdey laski) spoionych kołkámi GFL, żeláznymi, mocnymi, ná kształt pierśćieni, w ktorych głowki F otwárte, trzymáią okow HEB, końcow lasek przybitych ćwiekámi E; ták żeby się káżdey laski
Skrót tekstu: SolGeom_II
Strona: 6
Tytuł:
Geometra polski cz. 2
Autor:
Stanisław Solski
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1684
Data wydania (nie wcześniej niż):
1684
Data wydania (nie później niż):
1684
BC w Figurze 2; Tablice 4. przeciwko Karcie 9) służącą do wymierzania Odległości, Wysokości i Głębokości, zrysujesz na tejże linii BC, albo osobno, wtysiąc części rozdzielony, tak długą, jako długa jest ściana GH, Kwadratu GFLH, na Tablicy Mier- niczej, nie mniejsza nie większa, dla snadniejszego wymiaru. według Nauki 100. Zabawy 2. jaką tu masz, i na blasze, w Figurze 3. Tablice 1. przeciwko Karcie 65. PRZESTROGA. Tej oboi skali skrajne długie, będą służyć za linią rozdzieloną na 100. abo 50. części: której tu będziesz miał częste używanie. Tak wygotowanej Linii z Celami
BC w Figurze 2; Tablice 4. przećiwko Kárćie 9) służącą do wymierzánia Odległośći, Wysokośći y Głębokośći, zrysuiesz ná teyże linii BC, álbo osobno, wtyśiąc częśći rozdżielony, ták długą, iáko długa iest śćiáná GH, Kwádratu GFLH, ná Tablicy Mier- niczey, nie mnieysza nie większa, dla snádnieyszego wymiáru. według Náuki 100. Zábáwy 2. iáką tu masz, y ná blásze, w Figurze 3. Tablice 1. przećiwko Karćie 65. PRZESTROGA. Tey oboi skáli skráyne długie, będą służyć zá liniią rozdźieloną ná 100. ábo 50. częśći: ktorey tu będźiesz miał częste vżywánie. Ták wygotowáney Linii z Celámi
Skrót tekstu: SolGeom_II
Strona: 10
Tytuł:
Geometra polski cz. 2
Autor:
Stanisław Solski
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1684
Data wydania (nie wcześniej niż):
1684
Data wydania (nie później niż):
1684
pomyślna BCDEFGH, którą trzeba na kartę przenieść dla wymierzania jej placu. Przybrawszy sobie pomocników dwóch, trzech; abo więcej rozsądnych; rozkasz im wziąć Tablicę Mierniczą FGHL, zigiełką M, wbitą we srzodku samym, nad rękojeścią spodnią: Linią Celową PQ: Pachołka WYZ jednego i drugiego (zejdzie się i trzeci dla prędszego wymiaru) których sztuk masz figurę w Nauce 58. i na Tablicy 4. przeciwko karcie 9. Do tego: dwie Tarcze opisane w nauce 9 tej Zabawy: Miary, (Pięćłokciową, Dziesięćłokciową, i insze) opisane w Nauce 4. tejże Zabawy. Sam nie zapominaj Cyrkla, Ołowka, abo Pióra z kałamarzem
pomyślna BCDEFGH, ktorą trzebá ná kártę przenieść dla wymierzánia iey plácu. Przybrawszy sobie pomocnikow dwoch, trzech; ábo więcey rozsądnych; rozkasz im wźiąć Tablicę Mierniczą FGHL, zigiełką M, wbitą we srzodku sámym, nád rękoieśćią spodnią: Liniią Celową PQ: Páchołká WYZ iednego y drugiego (zeydźie się y trzeći dla prędszego wymiáru) ktorych sztuk masz figurę w Nauce 58. y ná Tablicy 4. przećiwko kárcie 9. Do tego: dwie Tarcze opisáne w nauce 9 tey Zábáwy: Miáry, (Pięćłokćiową, Dżieśięćłokćiową, y insze) opisáne w Nauce 4. teyże Zábáwy. Sam nie zápominay Cyrklá, Ołowká, ábo Piorá z káłámarzem
Skrót tekstu: SolGeom_II
Strona: 59
Tytuł:
Geometra polski cz. 2
Autor:
Stanisław Solski
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1684
Data wydania (nie wcześniej niż):
1684
Data wydania (nie później niż):
1684
9 Figura na Kar: 151. Zabawy XI. Rozdział V. ROZDZIAŁ V. o Wydzieleniu Gruntów na Łany, Połłanki, i Ćwierci.
ZE przed wydziałem gruntu na Łany, potrzeba wprzód wiedzieć wielkość miar od prawa namienionych, następuje. Nauka XXXII. O Miarach służących do wydziału Gruntów naŁany i Włoki. DO wymiaru i podziału Gruntów na Łany, służą temiary: Piędź, którą Łacinnicy zowią Pálmus: Stopa, u Łacinników Pes: Łokieć: Krok, Pręt, Miara, Sznur, Staje, Morg. Miara, Piędź. Ta jest dwojaka. Pieerwsza: Przyrodzona, jaka jest, kiedy ręki palec wielki i mały rozciągami wolno,
9 Figurá ná Kár: 151. Zábáwy XI. Rozdźiał V. ROZDZIAŁ V. o Wydżielęniu Gruntow ná Łany, Połłanki, y Cwierći.
ZE przed wydźiałem gruntu ná Łany, potrzebá wprzod wiedźieć wielkość miar od práwá námięnionych, nástępuie. NAVKA XXXII. O Miárách służących do wydźiału Gruntow náŁany y Włoki. DO wymiáru y podżiału Gruntow ná Łany, służą temiáry: Piędź, ktorą Łáćinnicy zowią Pálmus: Stopá, v Łáćinnikow Pes: Łokieć: Krok, Pręt, Miárá, Sznur, Stáie, Morg. Miárá, Piędź. Tá iest dwoiáka. Pieerwsza: Przyrodzona, iáka iest, kiedy ręki pálec wielki y máły rośćiągámi wolno,
Skrót tekstu: SolGeom_II
Strona: 144
Tytuł:
Geometra polski cz. 2
Autor:
Stanisław Solski
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1684
Data wydania (nie wcześniej niż):
1684
Data wydania (nie później niż):
1684
esse mesuratus et divisus. Primo debet esse mensura quatuordecim ulnarum, et unam palmam in se continens. Quarum quidem mensurarumhuiusmodi et septuagintae mensurae ad lngitudinem et ad latitudinem duodecim mensurae, mensurari debent; et sic fiet verus Laneus Franconicus. Po Polsku, tekst Łacińki tak się wykłada: Włoka abo Łan Frankoński, według prawdziwego wymiaru, ma być tak mierzony, i dzielony. Naprzód ma być miara we czternaście łokci i na piędź jednę. A takowych miar, Dwieście siedmdziesiąt wzdłuż: a dwanaście wszerz odmierzonych, wystawią prawdziwy Łan Frankoński. PRZESTROGA. Łokieć ma się rozumieć Krakowski, według Punktu 3. Nauki poprzedzającej; Piędź za półłokcia; z Punktu
esse mesuratus et divisus. Primo debet esse mensura quatuordecim ulnarum, et unam palmam in se continens. Quarum quidem mensurarumhuiusmodi et septuagintae mensurae ad lngitudinem et ad latitudinem duodecim mensurae, mensurari debent; et sic fiet verus Laneus Franconicus. Po Polsku, text Łáćińki ták się wykłáda: Włoká ábo Łan Fránkoński, ẃedług prawdźiwego wymiáru, ma bydź ták mierzony, y dźielony. Naprzod ma bydź miárá we czternaśćie łokći y ná piędź iednę. A tákowych miar, Dwieśćie śiedmdźieśiąt wzdłuż: á dwánaście wszerz odmierzonych, wystáwią prawdźiwy Łan Fránkoński. PRZESTROGA. Łokieć ma sie rozumiec Krákowski, według Punktu 3. Náuki poprzedzáiącey; Piędź zá połłokćiá; z Punktu
Skrót tekstu: SolGeom_II
Strona: 147
Tytuł:
Geometra polski cz. 2
Autor:
Stanisław Solski
Drukarnia:
Jerzy i Mikołaj Schedlowie
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
matematyka
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1684
Data wydania (nie wcześniej niż):
1684
Data wydania (nie później niż):
1684
na przeciwko pod Equatorem, idąc ku Południowi. Naprzykład: Prowincja, Kraj, miasteczko etc. leżąca pod linią Paralellą która w poprzek liczbę 30stą przecina, ma szerokości południowej gradusów 30. P. Czemu ten wymiar szerokości nazywa się niekiedy niebieskim? O. Ponieważ odległość miejsc na Ziemi od Equatora, komputuje się według wymiaru Matematycznego na Niebie, to jest według różnej Konstelacyj i Płanet w biegu korespondujących miejscom ziemskim. P. Co to jest Długość, i jak się brać powinna na Kuli Ziemnej? O. Jest to wymiar miejsca na Equatorze. Brać się zaś powinien wymiar długości od pierwszej Południowej linii; która na Mapie znaczy się literami:
na przeciwko pod Aequatorem, idąc ku Południowi. Naprzykład: Prowincya, Kray, miasteczko etc. leżąca pod linią Paralellą ktora w poprzek liczbę 30stą przecina, ma szerokości południowey gradusow 30. P. Czemu ten wymiar szerokości nazywa się niekiedy niebieskim? O. Ponieważ odległość mieysc na Ziemi od Aequatora, komputuie się według wymiaru Matematycznego na Niebie, to iest według rożney Konstellacyi y Płanet w biegu korresponduiących mieyscom ziemskim. P. Co to iest Długość, y iak się brać powinna na Kuli Ziemney? O. Jest to wymiar mieysca na Aequatorze. Brać się zaś powinien wymiar długosci od pierwszey Południowey linii; ktora na Mappie znaczy się literami:
Skrót tekstu: SzybAtlas
Strona: 14
Tytuł:
Atlas dziecinny
Autor:
Dominik Szybiński
Drukarnia:
Michał Groell
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
astronomia, geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1772
Data wydania (nie wcześniej niż):
1772
Data wydania (nie później niż):
1772
gradus mil Szwedzkich 10 i ½ TURCY rachują przez Berri Wchodzi w 1 gradus Berri Tureckich 66 i 2/3 WĘGRY rachują przez mile: wchodzi w 1 gradus mil Węgierskich 13 i ½ WŁOCHY rachują przez mile: wchodzi w jeden gradus mil Włoskich 30 ROZDZIAŁ VI. NAUKA O SFERZE. ROZDZ. VI.
Polskich mil wymiaru nie kładę: bo nic w tym punkcie regularnego nie mamy. Każda prawie Prowincja ma swoje osobliwsze mile, a te pospolicie dłuższe i krótsze bywają, według tresunkowej odległości wsi i miast. Atoli choć w nieregularności tego wymiaru przystępujemy bardziej do mil Niemieckich: i dla tego szerokość i długość każdego Kraju opisując, wyrażałem milami
gradus mil Szwedzkich 10 i ½ TURCY rachuią przez Berri Wchodzi w 1 gradus Berri Tureckich 66 i 2/3 WĘGRY rachuią przez mile: wchodzi w 1 gradus mil Węgierskich 13 i ½ WŁOCHY rachuią przez mile: wchodzi w ieden gradus mil Włoskich 30 ROZDZIAŁ VI. NAUKA O SFERZE. ROZDZ. VI.
Polskich mil wymiaru nie kładę: bo nic w tym punkcie regularnego nie mamy. Każda prawie Prowincya ma swoie osobliwsze mile, a te pospolicie dłuższe i krotsze bywaią, według tresunkowey odległości wsi y miast. Atoli choć w nieregularności tego wymiaru przystępuiemy bardziey do mil Niemieckich: y dla tego szerokość y długość każdego Kraiu opisuiąc, wyrażałem milami
Skrót tekstu: SzybAtlas
Strona: 288
Tytuł:
Atlas dziecinny
Autor:
Dominik Szybiński
Drukarnia:
Michał Groell
Miejsce wydania:
Warszawa
Region:
Mazowsze
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
podręczniki
Tematyka:
astronomia, geografia
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1772
Data wydania (nie wcześniej niż):
1772
Data wydania (nie później niż):
1772
