ciała wywodzi.
Żółtej niemocy jest lekarstwem.
Kolice i w Kiszkach morzeniu.
Macicznym rozmaitym dolegliwościam z zimnej przyczyny/ jest ratunkiem.
Kamień krzy/ i wywodzi moczem.
Moczu ciężkiemu odchodzeniu/ i tym wszytkim pomienionym dolegliwościom jest osobliwym lekarstwem/ po trzy łyżki jej na czczo z winem używając. Rozsądek.
Mylą się niektórzy z Ziołopisów/ Leśnym go kminem nazywając/ albo też Czyscem/ który Czarnogłowym mianujemy. Drudzy go chcą mieć Rozmarynem własnym. Nie tym/ z którego wieńce wiją/ ale inym Cudzoziemskim. Inni Jelenim korzeniem/ który Tordilium Łacinnicy zówią. Ale się ci wszyscy w mniemaniu swym oszukali/ i innych zwodzą. O Wonnym Ostrzyżu/ Rozdział
ciáłá wywodźi.
Zołtey niemocy iest lekárstwem.
Kolice y w Kiszkách morzeniu.
Máćicznym rozmáitym dolegliwośćiam z źimney przyczyny/ iest rátunkiem.
Kámień krzy/ y wywodźi moczem.
Moczu ćięszkiemu odchodzeniu/ y tym wszytkim pomienionym dolegliwośćiom iest osobliwym lekárstwem/ po trzy łyszki iey ná czczo z winem vżywáiąc. Rozsądek.
Mylą się niektorzy z Ziołopisow/ Leśnym go kminem názywáiąc/ álbo też Czyscem/ ktory Czarnogłowym miánuiemy. Drudzy go chcą mieć Rozmárynem własnym. Nie tym/ z ktorego wieńce wiią/ ále inym Cudzoźiemskim. Ini Ielenim korzeniem/ ktory Tordilium Láćinnicy zówią. Ale się ći wszyscy w mniemániu swym oszukáli/ y inych zwodzą. O Wonnym Ostrzyżu/ Rozdźiał
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 25
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
to błąd. Bo/ by to być tak miało/ nie opuściłby był Galenus tego/ gdyż on więcej korzenie w Carpesium opisuje/ niżli samo jego ziele. Skądby tedy ta różnica/ miedzy tak zacnemi i uczonemi ludzimi/ o Carpesium a Kubebach urosła/ inaczej nie rozumiem/ jeno nie z pilnego uważenia starych Ziołopisów/ a zwłaszcza Greckich/ którzy opisując zioła/ Drzewa/ Krze/ Szczepy/ które z siebie owoc albo nasienie wydają/ częstokroć o tychże owocach/ albo nasieniach/ żadnej wzmianki przytym nie czynią/ jako tu o Capresium i Kubebach. I tak potym drudzy z tąd przyśli w różne mniemania/ o tych
to błąd. Bo/ by to bydź ták miáło/ nie opuśćiłby był Galenus tego/ gdyż on więcey korzenie w Carpesium opisuie/ niżli sámo iego źiele. Skądby tedy tá roznicá/ miedzy ták zacnemi y vczonemi ludźimi/ o Carpesium á Kubebách vrosłá/ ináczey nie rozumiem/ ieno nie z pilnego vważenia stárych Ziołopisow/ á zwłaszczá Greckich/ ktorzy opisuiąc źiołá/ Drzewá/ Krze/ Szczepy/ ktore z śiebie owoc álbo naśienie wydáią/ częstokroć o tychże owocách/ álbo naśieniách/ żadney wzmianki przytym nie czynią/ iáko tu o Capresium y Kubebách. Y ták potym drudzy z tąd przyśli w rozne mniemánia/ o tych
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 57
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
niektórzy żeby miało być Smirmum starożytnym Pisarzom/ które Dzięgielem Włoskim abo Arabskim zowiemy: Ale chociaż jedno do drugiego blisko kształtem przystępuje/ i w wielu skutkach są sobie podobne: jednak inszy jest Dzięgiel nasz tak ogródny/ jako polny inny Dzięgiel Włoski/ o którym zaraz mówić będziemy. Niektórzy rozumieją/ że jest własny Panak starych Ziołopisów/ dla podobieństwa Soku/ i zapachu: ale i ten nie jest. Archanielika/ Rozdział 23.
Archangelica Angelica Scandiaca. Nordtweisch vnd Pomerysch Angelik. Korzeń.
Czwarty rodzaj Dzięgielu Archangelica/ jakoby Arcydzięgiel/ że jest korzenia więtszego/ mięższejszego nad inne Dzięgiele/ i dłuższego z wielą odnóżek: wszakże nie tak gęsto jako ogródny
niektorzy żeby miáło być Smirmum stárożytnym Pisárzom/ ktore Dźięgielem Włoskim ábo Arábskim zowiemy: Ale choćiasz iedno do drugiego blisko kształtem przystępuie/ y w wielu skutkách są sobie podobne: iednák inszy iest Dźięgiel nász ták ogrodny/ iáko polny iny Dźięgiel Włoski/ o ktorym záraz mowić będźiemy. Niektorzy rozumieią/ że iest własny Pának stárych Ziołopisow/ dla podobieństwá Soku/ y zapáchu: ále y ten nie iest. Archánieliká/ Rozdział 23.
Archangelica Angelica Scandiaca. Nordtweisch vnd Pomerysch Angelik. Korzeń.
Czwarty rodzay Dźięgielu Archangelica/ iákoby Arcydźięgiel/ że iest korzeniá więtszego/ mięższeyszego nád inne Dźięgiele/ y dłuższego z wielą odnożek: wszákże nie ták gęsto iáko ogrodny
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 98
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
albo brodawki twarde pod palcy w nogach/ Łacinnicy Furunculos zowią/ spądza. Postrzały.
Postrzały jakiekolwiek w ciele tkwiące inne Bolączki. Także Kości w głowie.
Kości w głowie odszczepione wyciąga na wierzch. Gal. Rozsądek.
Ten istotny a prawdziwy jest Dyptan/ któryśmy tu opisali z świadectwa Dioscorydowego/ i z innych starych Ziołopisów. A ten tylko w Krecie roście/ jako się wyżej powiedziało. Zaraz go po zbieraniu w wiązanki małe wiążą/ i miedzy trzciną albo rozgami chowają żeby nie wywietrzał.
Ten Dyptan Kreteński z naszym Dyptanem Podolskim albo z białym/ w niczym społeczności niema/ ani kształtem ani skutkami. Ten rany jadowite od broni jadowitych
álbo brodawki twarde pod pálcy w nogách/ Laćinnicy Furunculos zowią/ spądza. Postrzały.
Postrzały iákiekolwiek w ćiele tkwiące ine Bolączki. Tákże Kośći w głowie.
Kosći w głowie odsczepione wyćiąga na wierzch. Gal. Rozsądek.
Ten istotny á prawdźiwy iest Dyptan/ ktorysmy tu opisáli z świádectwá Dioscoridowego/ y z inych stárych Ziołopisow. A ten tylko w Krećie rośćie/ iáko sie wyszey powiedziáło. Záraz go po zbieraniu w wiązánki máłe wiążą/ y miedzy trzciną albo rozgámi chowáią żeby nie wywietrzał.
Ten Dyptan Kreteński z naszym Dyptanem Podolskim álbo z białym/ w niczym społecznośći niema/ áni kształtem áni skutkámi. Ten rany iádowite od broni iádowitych
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 110
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ gdzie go nawięcej do czarów używają. Drugi w ciepłych tylko krainach roście. Przyrodzenie.
WEdług skutków jego/ o których tu zaraz mówić będziemy/ znaczy się być przyrodzenia ciepłego. Toż i o wtórym rozumieć możemy. Moc i Skutki.
O skutkach lekarskich tego ziela niemasz co mówić: bo też żadne z Ziołopisów (acz ich mało o nim pisało) tak Greckich/ jako z Łacińskich/ nic nam nie zostawili/ okrom Dioszkoryda i Pliniusa/ i to do nierządnych a nieprzystojnych spraw/ To jest: do czarów miłością nierządną zwyciężenia. Także i drugi Kani albo Kotczy Pazur/ którego w Tessaliej białegłowy do tychże czarów używają
/ gdźie go nawięcey do czárow vżywáią. Drugi w ćiepłych tylko kráinách rośćie. Przyrodzenie.
WEdług skutkow iego/ o ktorych tu záraz mowić będźiemy/ znáczy sie być przyrodzenia ćiepłego. Toż y o wtorym rozumieć możemy. Moc y Skutki.
O skutkách lekárskich tego źiela niemász co mowić: bo też żadne z Ziołopisow (ácz ich máło o nim pisáło) ták Greckich/ iáko z Láćińskich/ nic nam nie zostáwili/ okrom Dyoszkorydá y Pliniusá/ y to do nierządnych á nieprzystoynych spraw/ To iest: do czárow miłośćią nierządną zwyćiężenia. Tákże y drugi Káni álbo Kotczy Pázur/ ktorego w Tessáliey białegłowy do tychże czárow vżywáią
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 124
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
/ chocia Poganie/ wszelakie Czary z Gusła zawsze ganili/ i w nienawiści mieli/ jednak nabarziej czary miłości: bo te same rozum i zdrowie psują i odejmują. Przeto zawierali wrota wiadomości ziół/ i skutków ich/ do takowych nieprzystojnych spraw używania/ i zatym są tak od nich pokryte/ że zaledwie jeden z kilkudziesiąci Ziołopisów może się znaleźć/ któryby takowych własny kształt i wyobrażenie/ nietylko ich moc i skutki poznać mógł. A mądrze i bacznie to uczynili: Bo baczyli głupstwo i szaleństwo/ zielu temu/ albo owemu/ to przypisować/ albo od Bab obrzydliwych/ czarownic/ i czarowników/ od szalbierzów/ i oszustów/ od
/ choćia Pogánie/ wszelákie Czáry z Gusłá záwsze gánili/ y w nienawiśći mieli/ iednák nabárźiey czáry miłośći: bo te same rozum y zdrowie psuią y odeymuią. Przeto záwieráli wrotá wiádomośći źioł/ y skutkow ich/ do tákowych nieprzystoynych spraw vżywánia/ y zátym są ták od nich pokryte/ że záledwie ieden z kilkudźieśiąći Ziołopisow może się ználeść/ ktoryby tákowych własny kształt y wyobráżenie/ nietylko ich moc y skutki poznáć mogł. A mądrze y bácznie to vczynili: Bo baczyli głupstwo y szaleństwo/ źielu temu/ álbo owemu/ to przypisowáć/ álbo od Bab obrzydliwych/ czárownic/ y czárownikow/ od szalbierzow/ y oszustow/ od
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 124
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
takim wzruszeniem duchów/ rozgrzewa Nerwy i Muszkuły/ trawiąc w nich wielkość zimnych wilgotności/ które pospolicie są przyczyną Paraliżu. Rozsądek.
Rozmaite i różne miedzy Ziołopisy jest rozumienie/ o tych Jelenich korzeniach/ a zwłaszcza Niemieckimi/ i Alchimistami/ którzy jako rzeczy rozmaite nicują/ tak i imiona im przemieniają. My starych a poważnych Ziołopisów się trzymając/ za nimi idziemy. Czarnogłów/ albo Lani Czyściec/ Rozdz: 39.
Seseli Massilieñ: Siler montanum. Masilischer Sesel. Sesel krant. Berg Sesel. Ronszkummel. Zirmet. Siler Montan
Czworakie ziele jednym imieniem/ od Greków i Łacinników/ naśladowców ich/ Seseli nazwane: Jednak z przysadą miejsca i krainy
tákim wzruszeniem duchow/ rozgrzewa Nerwy y Muszkuły/ trawiąc w nich wielkość źimnych wilgotnośći/ ktore pospolićie są przyczyną Páráliżu. Rozsądek.
Rozmáite y rozne miedzy Ziołopisy iest rozumienie/ o tych Ielenich korzeniách/ á zwłasczá Niemieckimi/ y Alchimistámi/ ktorzy iáko rzeczy rozmáite nicuią/ ták y imioná im przemieniáią. My stárych á poważnych Ziołopisow sie trzymáiąc/ zá nimi idźiemy. Czarnogłow/ álbo Láni Czyśćiec/ Rozdź: 39.
Seseli Massilieñ: Siler montanum. Masilischer Sesel. Sesel krant. Berg Sesel. Ronszkummel. Zirmet. Siler Montan
Czworákie źiele iednym imieniem/ od Grekow y Lácinnikow/ náśládowcow ich/ Seseli názwáne: Iednák z przysadą mieyscá y kráiny
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 137
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
trochą pieprzu dając im go pić. Dzieciom mokrzącem
Tymże dzieciom mokrzącym i usikającym się w pościeli/ jest użyteczny/ także go im z pieprzem dając. Zielnik D. Symona Syrenniusa/ Kamieniu.
Kamień z Nerek i z Pęcherza/ krząc wywodzi/ przerzeczonym sposobem do używania dany: i przeto miedzy te zioła od starodawnych Ziołopisów jest położony/ które kamień łamią i wywodzą. Chropowatości ciała.
Ciało chropowate/ śmlade/ gładkie/ i białe czyni. Planom.
Plany i zmazy wszelakie ściera. Znakom z Ospie.
Znaki na twarzy pozostałe z Ośpie. Także z innych krost wyrownywa i szlachci/ często je tąż wodą z ziela tego warzonego myjąc
trochą pieprzu dáiąc im go pić. Dźiećiom mokrzącem
Tymże dźiećiom mokrzącym y vśikáiącym sie w pośćieli/ iest vżyteczny/ tákże go im z pieprzem dáiąc. Zielnik D. Symoná Syrenniusá/ Kámieniu.
Kámień z Nyrek y z Pęchyrzá/ krząc wywodźi/ przerzeczonym sposobem do vżywánia dany: y przeto miedzy te źiołá od stárodawnych Ziołopisow iest położony/ ktore kámień łámią y wywodzą. Chropowátośći ćiáłá.
Ciáło chropowáte/ śmláde/ głádkie/ y białe czyni. Plánom.
Plány y zmázy wszelákie śćiera. Znákom z Ospie.
Znáki ná twarzy pozostáłe z Ośpie. Tákże z inych krost wyrownywa y śláchći/ często ie tąż wodą z źiela tego wárzonego myiąc
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 145
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
przydawszy tej soli/ i Olejku z tegoż ziela do maści. Jednak do wrzodów złych zaplugawionych/ ropistych/ a ustawicznie do nich wilgotności się ściągających/ takowa Maść nie służy. Abowiem więcej zewsząd ciągnie do nich plugastwa. Przeto twardościom do zebrania w otok/ jest użyteczniejszja. Rozsądek.
Tych czasów niektórzy /z młodszych Ziołopisów/ nie zgadzają się w nazwisku tego ziela/ z Dioszkorydem/ ani z starymi Grekami/ i Łacinniki/ odmieniając Seseli Peloponeńskie w Kreteńskie/ albo je za jedno mając: Którzy jednak nie są obwinienia i nagany godni: Ponieważ wszystkie te czworo Sesel mało nie jednegoż są przyrodzenia i mocy/ jako i owi/ którzy
przydawszy tey soli/ y Oleyku z tegoż źiela do máśći. Iednák do wrzodow złych záplugáwionych/ ropistych/ á vstáwicznie do nich wilgotnośći śię śćiągáiących/ tákowa Máść nie służy. Abowiem więcey zewsząd ćiągnie do nich plugástwá. Przeto twárdośćiom do zebránia w otok/ iest vżytecznieyszya. Rozsądek.
Tych czásow niektorzy /z młodszych Ziołopisow/ nie zgadzaią sie w názwisku tego źiela/ z Dioszkorydem/ áni z stárymi Grekámi/ y Láćinniki/ odmieniáiąc Seseli Peloponeńskie w Kreteńskie/ álbo ie za iedno máiąc: Ktorzy iednák nie są obwinienia y nágány godni: Ponieważ wszystkie te czworo Sesel máło nie iednegoż są przyrodzenia y mocy/ iáko y owi/ ktorzy
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 149
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
Sinnus. Apium Syriacum.Básillgen Peterlein. Sirisch Pfeffer. Basilgen Pfeffer. Pfeffer Peterlein. SYryjczyk/ albo Pietruszka syryjska/ ziele nam nieznajome/ bo tylko w Syriej roście. Przeto mu też własnego nazwiska dać nie możemy/ tylko od krainy gdzie się znajduje. Abowiem kształtu i okoliczności jego: ani Dioskorydes/ ani z Ziołopisów żaden nie wyraził/ tylko nasienie jego/ które/ jako Dioscorydes pisze/ jest drobne/ Opichowemu albo Pietruszczanemu podobne/ od którego podobieństwa Pietruszki Syryjskiej/ daliśmy mi imię. Nasienie to jest podługowate czarne/ którego okołek jego jest pełny i obfity. Nasienie. Przyrodzenie.
PRzyrodzenia jest rogrzewającego i wysuszającego w trzecim stopniu/
Sinnus. Apium Syriacum.Básillgen Peterlein. Sirisch Pfeffer. Basilgen Pfeffer. Pfeffer Peterlein. SYriyczyk/ álbo Pietruszká syriyska/ źiele nam nieznáiome/ bo tylko w Syryey rośćie. Przeto mu też własnego názwiská dáć nie możemy/ tylko od kráiny gdźie sie znáyduie. Abowiem kształtu y okolicznośći iego: áni Dioskorides/ áni z Ziołopisow żaden nie wyráźił/ tylko naśienie iego/ ktore/ iáko Dioscorides pisze/ iest drobne/ Opichowemu álbo Pietrusczánemu podobne/ od ktorego podobieństwá Pietruszki Syriyskiey/ dálismy mi imię. Nasienie to iest podługowáte czarne/ ktorego okołek iego iest pełny y obfity. Naśienie. Przyrodzenie.
PRzyrodzenia iest rogrzewáiącego y wysuszáiącego w trzećim stopniu/
Skrót tekstu: SyrZiel
Strona: 150
Tytuł:
Zielnik
Autor:
Szymon Syreński
Miejsce wydania:
Kraków
Region:
Małopolska
Typ tekstu:
proza
Rodzaj:
teksty naukowo-dydaktyczne lub informacyjno-poradnikowe
Gatunek:
encyklopedie, kompendia
Tematyka:
botanika, zielarstwo
Poetyka żartu:
nie
Data wydania:
1613
Data wydania (nie wcześniej niż):
1613
Data wydania (nie później niż):
1613
